Кескінделген ақпараттың визуалды атрибуттары
Кескінделген ақпараттың визуалды атрибуттарына жататындар:
кескінделген объектінің өзара орналасуы және көлемі;
түстік палитра;
пайдаланушы назарын аударатын құрал;
Экранда объектілердің ыңғайлы орналасуы, адам миының оң және сол жақтарының ассимметриясын есепке алуға байланысты. Себебі оң және сол жақ жарты шарлар ақпаратты қабылдауда және өңдеуде әр түрлі қатысады. Жек жағдайда, сөздерді еске сақтауда сол жақ жарты шар маңызды роль атқарады, ал образдарды сақтауда оң жағы белсенді. Экранның оң бөлігіндегі ақпарат сол жақ жарты шарға түседі, керісінше сол бөліктен - оң жаққа түседі. Кей адамдарда жарты шарларды бөлу функциясы қарама-қарсы, әйелдерде ассимметрия еркектерге қарағанда осалырақ дамыған. Бұл жағдай ақпаратты көрсету сипатын жекелендіру керектігін тағы да дәлелдейді. Хабарламалардың келіп түсу аралығы 10-сек аспаса, жады ассимметриясын ескеру маңызды роль атқарады. Сондықтанда осы ұсыныстарды нақты уақыт режимінде жұмыс істейтін программа интерфейсін құруда ескеру қажет.
Тағы бір маңызды мәселе – ол оператордың бір мезетте бес-тоғыздан көп емес объектілердің қысқамерзімді жадыда сақтаудың шектілігі.
Визуалды элементтерді қабылдау қарапайым процестерден тұрады: іздеу, анықтау, тану және декодтау. Осы процестерді орындау үшін пайдаланушының көру қабілетінің сипаттамасының маңызы зор:
түстік қабылдау;
жазықтылық;
ашықтылық;
уақыттылық.
Мұның бәрі экрандағы объект өлшемі мен оның сәулелену қасиетіне байланысты.
Түсті қабылдау сипаттамасы
Түстер реңі, жарықтылығы және қанықтылығына қарай ажыратылады. Жарықтылығы 10 кд/м2 болғандағы түстің спектр бойынша көлеңкелер саны, максималды қанықтылық жағдайында 150-ге тең. Қанықтылық деңгейін анықтау 4-тен (сары түс үшін) 25-ке (қызыл түс) дейін. Жекеленген жағдайда адам 10-12 түс реңін анықтай алады, ал басқа түстермен аралас 8-ден көп емес болады. Объектінің жарықтылығы осы түсті қабылдауға әсер етеді. Жарықтылық азайған сайын сары және көк түстердің біртіндеп түссізденуі болады, ал спектр үш түсті болады: қызыл-жасыл-күлгін. Түсті қабылдай сонымен қатар объектінің бұрыштық өлшеміне де байланысты: өлшемнің кішіреюіне байланысты көрінетін жарықтылық өзгереді және түсі бұрмаланады. Сары және көк түстер ең көп өзгеріске ұшырайды.
Көп жағдайларда түс гаммаларын таңдауда көру арқылы қабылдау сипаттамаларын, яғни ажырату ұшқырлығын ескерген дұрыс.
Фон түсі мен символ түсінің келесідей мүмкін комбинациялары қабылданған (нақты қабылдауының кему ретімен):
Көк – ақ түсте;
Қара түс сары түсте;
Жасыл – ақ түсте;
Қара – ақ түсте;
Ақ – көк түсте;
Жасыл – қызыл түсте;
Қызыл – сары түсте;
Қызыл – ақ түсте;
Қызыл-сары – қара түсте;
Қара – қара-қошқыл түс;
Қызыл-сары – ақ түсте;
Қызыл – жасыл түсте;
Жарықтық сипаттамалары.
Олар жарық шығаратын объектінің көру аумағының өлшемін, сонымен қатар жылдамдық пен жарықталатын ақпаратты өңдеудің қатесіздігін анықтайды. Жарық шығаратын объектіні көздің қабылдауы 106...105 кандел/м2 жарықтық аралығында болуы мүмкін. Жарық шығаратын объекттің жарықтығын табу формуласы келесідей:
В=К - 0,25ln(а) + 0,79;
мұнда, К – шағылысу дәрежесі (егер К = 1.. .2 , оператор ыңғайсыз жағдайда болады; ал К = 3... 8 – ауыртпалық жағдайда болады); а – жарық шығаратын объектінің бұрыштық өлшемі (градуспен өлшенеді). 15*106-нен жоғары болатын жарық көруді шағылыстырады.
Пайдаланушының ұзақ уақыт көру жұмысын қамтамасыз ету үшін экрандағы объекттердің жарығы 64 кд/м2 аспау керек; мұнда жарықтықтардың ауысуы пайдаланушының көру аумағында 1:100-ден аспау қажет. Күрделі объекттерді тез ажырату 3*103 кд/м2 жарығы кезінде болады.
Сонымен қатар қара түстілерге қарағанда ашық түсті объектілерді қабылдау 3-4 есе төмен екенін ескеру керек; ашық түсті объектілер қарта түсті фонда тез анықталады.
Кеңістіктік сипаттамалар
Бұл сипаттамалар тобы объектілерді анықтау, ажыратуына әсер етеді. Тәжірибелік есептерді шығарған кезде келесі ережелерді ескеру керек:
Объект туралы негізгі ақпаратты оның контурында; күрделілігі жоғарылаған сайын контурды анықтау және ажырату уақыты да жоғарылайды.
Қарапайым контурларды ажыратуға қарағанда күрделі контурларды ажыратқанда қателіксіз жоғары болады.
Объектілердің пішінін қабылдауда фигура/фон қатынасы маңызды рөл атқарады.
Объектінің ең кіші өлшемі берілген контраст пен жарықтық деңгейлеріне таңдалуы қажет. Бұл параметрлердің мәндерінің азаюы объекттің бұрыштық өлшемдерінің көбеюін қажет етеді.
1,5-1,98 аралығындағы ажырату ықтималдығының артуы үшін жай фигуралар үшін 20-25 %, ал әріп пен сан типті белгілер үшін екі есе бұрыштық өлшемдері артуы қажет.
Фигураның вертикальді және горизонтальді өстерге қатысты орналасуын ажырату үшін айқындау шамасы 3 есе артуы қажет (қара объекттің жарық фонда айқындалуы 1 бұрыштық секундқа тең).
Егер экранда қозғалыстағы объектілер болса, онда бірнеше қосымша факторларды ескеру қажет. Мысалы, нүктелік объект 0,25 градус/с жылдамдығымен қозғалатын болса, оның үздіксіз қозғалысы дискретті деп қабылданады, 0,25...4 градус/с жылдамдығымен – үздіксіз, ал 4 градус/с жылдамдығынан артық болса, көрініс тұтас сызыққа біріктіріледі. Сонымен қатар жалған қозғалыстың үш түрі бар екенін ұмытпау қажет:
әр түрлі объектілерден екі бірдей сигналдың кезекпен шығарылуы кезінде сигналдың бір жағдайынан екіншіге орын ауыстыруын қабылдау;
контурлары бірдей екі объект кезекпен келгенде объектінің өлшемдері өзгеретін сияқтанады;
фон түсі немесе объектінің жарығы өзгергенде объект өлшемдері өзгеретін сияқтанады.
Әдебиет: 4нег.[25-46], 7қос.[81-98].
Достарыңызбен бөлісу: |
