|
 Дәріс Деректер қоры (ДҚ) файлын құру. МҚ-на енгізу, экранда көру. ДҚ-н редакциялау. Реляциялық алгебра және реляциялық есептеу
|
| Дата | 16.10.2023 | | өлшемі | 16,69 Kb. | | #43850 |
| Лекция-1696904266550
Дәріс 7. Деректер қоры (ДҚ) файлын құру. МҚ-на енгізу, экранда көру. ДҚ-н редакциялау. Реляциялық алгебра және реляциялық есептеу.
Реляциялық алгебра және реляциялық есептеу - бұл деректермен жұмыс істеу және оларға сұраныстарды орындау үшін пайдаланылатын реляциялық деректер базасы саласындағы екі негізгі компонент. Міне, олардың қысқаша сипаттамасы:
Реляциялық алгебра:
- Реляциялық алгебра - реляциялық деректер базасымен жұмыс істеуге арналған математикалық жүйе.
- Ол дерекқордағы қатынастарға (кестелерге) түрлі операцияларды орындауға мүмкіндік беретін операторлар мен операторларды қамтиды.
- Реляциялық алгебраның операторлары іріктемені (selection), проекцияны (projection), біріктіруді (union), айырмашылықты (difference), қиылысуды (intersection) және кестелердегі деректермен сүзу, біріктіру және манипуляциялау үшін басқа да операцияларды қамтиды.
- Реляциялық алгебра реляциялық дерекқордағы деректерге сұрауларды жасау және орындау үшін пайдаланылады. Сұрау салулар қажетті ақпаратты алу және өңдеу үшін операторлардың комбинациясын пайдалана отырып жасалуы мүмкін.
Реляциялық есептеу:
- Реляциялық есептеу - реляциялық дерекқорларға сұрау салуларды сипаттаудың басқа формалды тәсілі.
- Ол сұраулар тапсырмасына декларативтік тәсілді ұсынады, онда сіз қандай деректер алғыңыз келетінін, бірақ оны қалай жасағыңыз келетінін көрсетпейсіз.
- Реляциялық есептеудің негізгі екі түрі бар: кортеждерді есептеу (tuple calculus) және домендерді есептеу (domain calculus). Оларда сұрауларды тапсыру үшін айнымалылар мен шарттар пайдаланылады.
Реляциялық есептеу дерекқорды физикалық іске асырудан абстракцияны ұсынады, бұл сұрауларды орындауды автоматты түрде оңтайландыруға мүмкіндік береді.
Бұл екі тәсіл де деректерді басқару және олардан қажетті ақпаратты алу үшін MySQL, PostgreSQL, Oracle және басқалар сияқты реляциялық дерекқорларға сұрау салуларды жобалауда, жасауда және орындауда кеңінен қолданылады.
Реляциялық алгебраның операторлары мен операторлары реляциялық деректер базасындағы қатынастарға (кестелерге) операцияларды орындау үшін пайдаланылады. Негізгі операторлар мен операторлардың сипаттамасы:
Реляциялық алгебра операторлары:
1. іріктеме (Selection): σ (sigma) символымен белгіленеді.
- Іріктеме операторы белгілі бір шартқа сәйкес келетін қатынастан жолдарды (кортеждерді) таңдауға мүмкіндік береді.
- Мысалы: σ (Жасы > 30) (Қызметкерлер) - 30 жастан асқан барлық қызметкерлерді таңдайды.
2. Проекция (Projection): π (pi) символымен белгіленеді.
- Проекция операторы қатынастан белгілі бір төлсипаттарды (бағандарды) таңдауға мүмкіндік береді.
- Мысалы: π (Аты, Тегі) (Қызметкерлер) - қызметкерлердің аты мен тегін ғана таңдайды.
3. Бірлестік (Union): ∪ (union) символымен белгіленеді.
- Бiрлестiк операторы бiрдей схемамен (құрылыммен) екi қатынасты бiрiктiру үшiн пайдаланылады.
- Мысалы: Қызметкерлер ∪ Тағылымдамадан өтушілер - қызметкерлер мен тағылымдамадан өтушілердің қарым-қатынасын біріктіреді.
4. Айырмашылық (Difference): (минус) символымен белгіленеді.
- Айырмашылық операторы бір қатынаста болатын, бірақ екіншісінде жоқ кортеждерді алуға мүмкіндік береді.
- Мысалы: Қызметкерлер - Тағылымдамадан өтушілер - тағылымдамадан өтушілер болып табылмайтын барлық қызметкерлерді қайтарады.
5. Қиылысу (Intersection): ∩ (intersection) символымен белгіленеді.
- Қиылысу операторы екі қатынаста да бар кортеждерді қайтарады.
- Мысалы: Қызметкерлер ∩ Тағылымдамадан өтушілер де тағылымдамадан өтушілер болып табылатын қызметкерлерді қайтарады.
Реляциялық алгебраның операндалары:
1. Қатынастар (Relations): Бұл белгілі бір құрылымы және атаулы атрибуттары бар кестелер немесе көптеген кортеждер. Олар реляциялық алгебра операцияларының негізгі объектілері болып табылады.
2. Шарттар (Conditions): Бұл деректерді іріктеу және сүзгілеу операторларында пайдаланылатын логикалық өрнектер. Олар қатынастан қандай кортеждерді таңдау керектігін анықтайды.
3. Төлсипаттар (Attributes): Бұл проекция операторының көмегімен таңдалуы Қазақстан Республикасы Үкіметінің кейбір шешімдеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы
Бұл операторлар мен операторлар реляциялық деректер базасында деректермен түрлі манипуляцияларды орындауға мүмкіндік береді, бұл реляциялық алгебраны сұрау салу және деректерді басқару үшін қуатты құралға айналдырады.
Достарыңызбен бөлісу: |
|
|
