Дәнекерлеу

Газ жалынымен қара және түсті металдарды балқытып дәнекерлеуге болады.

• Газ жалынымен қара және түсті металдарды балқытып дәнекерлеуге болады.
• Дәнекерлеу жалыны жанғыш газдарды техникалық таза оттегінде жандыру арқылы алынады. Дәнекерлеуде әртүрлі жанғыш газдар пайдаланылады: ацетилен, сутегі, табиғи газ және т.б. бұлардың ішінде ең жиі қолданылатыны ацетилен (С2Н2). Ацетиленнің жылу шығару деңгейі 11470кал/м3.
• Ацетилен сумен кальций карбидінің арасындағы реакциядан түзіледі. Кальций карбиды электр доғалы пешінде балқытқанда известь (СаСО3) пен кокс немесе тас көмір арасындағы химиялық реакцияның арқасында алынады.
• Ацетилен арнайы генраторларда алынады. Олар жұмыс принципі бойынша екі түрге бөлінеді: а) карбид-суға; б) су-карбидке.

• Дәнекерлеуді тікелей генератордан алынған газбен немесе арнайы баллондардағы газды пайдалана отырып жүргізеді. Газ түріндегі оттегі болат баллондарда сақталады және тасымалданады.
• Баллондағы қысым 15МПа, сыйымдылығы 40л.
• Баллондардан шығаратын газ қысымын төмендетіп, тұрақты деңгейде ұстап тұру үшін редукторлар қолданылады. Горелкалар (шілтерлер) жанғыш газды оттегімен араластырылып жалынның жануын қамтамасыз етеді, көбіне инжекторлы шілтерлер қолданылады.
• Газбен қалыңдығы 0,2/3мм метал дәнекерленеді.

Дәнекерлеудің бұл прцессі біріктірілетін тетіктердің беттерін алдын-ала электр тогымен қыздырып, содан кейін біріктірілетін қосылыс аймағын қысыммен біріктіруге негізделген.

• Дәнекерлеудің бұл прцессі біріктірілетін тетіктердің беттерін алдын-ала электр тогымен қыздырып, содан кейін біріктірілетін қосылыс аймағын қысыммен біріктіруге негізделген.
• Дәнекерлеу нәтижесінде алынатын қосылыстардың ерекшеліктеріне байланысты әдіс үш түрге бөлінеді: 1) түйістіріп, 2) нүктелі,3) сызықты дәнекерлеу.
• 1. Түйістіріп дәнекерлеу қосылыс аймағында жүргізілетін іс-әрекеттерге байланысты екі түрге бөлінеді: 1,1)кедергі әдісі, 1,2)еріту әдісі.
• Түйістіріліп дәнекерлеудің басты көрсеткіштері: токтың тығыздығы, меншікті қысым күші және токтың метал арқылы өту мерзімі.
• 2. Нүктелік тәсілде табақша түріндегі дайындаманың бірнеше белгіленген нүктелері дәнекерленіп, бекітіледі. Дайындамалар екі мыстан жасалған өткізгіштердің арасында илемділік жағдайына дейін қыздырылып, содан кейін күшпен қысу арқылы біріктіріледі. Дәнекерленетін метал қалыңдығы 0,5-5мм. Нүктенің номиналды диаметрі дәнекерленетін тетіктің қалыңдығына байланысты.
• 3. Сызықтық тәсілде токты қосу, тетіктерге қысым түсіру және дайындамаларды жылжытып отыру, айналып тұратын қос шығыршықтармен жүзеге асырылады. Дәнекерленетін табақшалардың қалыңдығы 0,3-3мм.

Бұл әдісті қалыңдығы 1 мм немесе одан да жоғары жауапты құрылымдыр мен механизмдерді дәнекерлеу үшін қолданады. Көп жағдайда дәнекерлеу автоматты түрде жүргізіледі. Дәнекерлеу сыртқы беті қапталмаған өткізгіш сымды қолданып жүргізіледі.

• Бұл әдісті қалыңдығы 1 мм немесе одан да жоғары жауапты құрылымдыр мен механизмдерді дәнекерлеу үшін қолданады. Көп жағдайда дәнекерлеу автоматты түрде жүргізіледі. Дәнекерлеу сыртқы беті қапталмаған өткізгіш сымды қолданып жүргізіледі.
• Процесті жүргізу кезінде сырғақты жылжыту жылдамдығын металл қабаттары арасындағы саңылауды металмен толтыру жылдамдығымен сәйкестендіру автоматты түрде жүргізіледі.
• Дәнекерлеуде диаметрі 2-3 мм өткізгіш сымы қолданылады.
• Дәнекерлеу тогы 750-1000 А, жіктің ұзындығы
• 8-2500 мм деңгейінде өзгереді.

Бұл процесте ток өткізгіш және бүкіл дәнекерлеу аймағы газдардың ағысымен қорғалып тұрады. Қорғаушы газдар ретінде инертті газдар (аргон, гелий), активті газдар (көмірқышқыл газы, азот т.б.) және екі немесе бірнеше газдардың қоспалары қолданылады.

• Бұл процесте ток өткізгіш және бүкіл дәнекерлеу аймағы газдардың ағысымен қорғалып тұрады. Қорғаушы газдар ретінде инертті газдар (аргон, гелий), активті газдар (көмірқышқыл газы, азот т.б.) және екі немесе бірнеше газдардың қоспалары қолданылады.
• Қорғаушы газдар дәнекерленетін металдың ерекшеліктерін ескере отырып таңдалады. Қорғаушы газдарды пайдаланып дәнекерлеудің ерекшеліктеріне жатады:
• Доғаның тығыздығының жоғары болуы себепті металл құрылымының өзгеру аймағы, бұйымның деформациялану деңгейі азаяды;
• Жоғары өнімділік;
• Балқыған металды, әсіресе инертті газдарды пайдаланғанда тиімді қорғау;
• Дәнекерлеуді әртүрлі кеңістік жағдайында жүргізу мүмкіндігі.

Электрошлакпен дәнекерлеу әдісінде негізгі металл мен өткізгіш балқытылған шлак арқылы өтетін электр тогының қызуымен балқиды. Шлак қабаты дәнекерлеу флюсін балқыту арқылы қалыптасады да, процестің аяғына дейін сақталады. Шлак астауы негізгі металл жиектері мен дәнекерленетін тетік беттерін тығыз тіреп тұратын, сумен салқындатылатын, арнайы сырғыма тиек аралығында балқыған флюс нәтижесінде түзіледі. Сұйық шлактың белгілі мөлшері пайда болғаннан соң доға шлакқа тиіп сөнеді, бірақ сым мен токтың берілуі тоқтамайды. Балқыған шлактан ток өткенде қыздыру температурасы 2000-дейін жетіп негізгі металдың жиектері мен өткізгіш сымын балқытады. Сым токты өткізуші және дәнекерлеу астауын балқыған металмен толтырушы рөлін атқарады.

• Электрошлакпен дәнекерлеу әдісінде негізгі металл мен өткізгіш балқытылған шлак арқылы өтетін электр тогының қызуымен балқиды. Шлак қабаты дәнекерлеу флюсін балқыту арқылы қалыптасады да, процестің аяғына дейін сақталады. Шлак астауы негізгі металл жиектері мен дәнекерленетін тетік беттерін тығыз тіреп тұратын, сумен салқындатылатын, арнайы сырғыма тиек аралығында балқыған флюс нәтижесінде түзіледі. Сұйық шлактың белгілі мөлшері пайда болғаннан соң доға шлакқа тиіп сөнеді, бірақ сым мен токтың берілуі тоқтамайды. Балқыған шлактан ток өткенде қыздыру температурасы 2000-дейін жетіп негізгі металдың жиектері мен өткізгіш сымын балқытады. Сым токты өткізуші және дәнекерлеу астауын балқыған металмен толтырушы рөлін атқарады.

Шойынның дәнекерлеу қасиеті төмен. Бұл үрдісті құймаларда кездесетін зақымдарды түзету және тетіктерді жөндеу үшін қолданады. Шойынды сырты қабатталған шойын өткізгішті пайдаланып доға арқылы дәнекерлегенде жіктің сапасы қамтамасыз етілмейді. Жік металының құрылымы ақ шойын түрінде қалыптасады, ал термиялық әсер аймағы шынығады. Шойын тетіктердің дәнекерленуін жақсарту үшін оларды алдын-ала пештерде 400-700 дейінгі температураға қыздырады. Дәнекерлеуді шойын өткізгіштермен жүргізеді. Дәнекерленген тетіктер пешпен бірге суытылады. Осы ретте дәнекерленіп жасалған қосылыстарда ақ шойын немесе шыныққан түрлердегі бөліктері болмайды. Бірақта ыстықтай дәнекерлеу қымбыт және көп еңбектенуді талап ететіндіктен оны көбіне жауапты тетіктерді жөндеуде қолданады. Шойынды салқын күйде дәнекерлеу үшін болаттан, мыстан және т.б. жасалған және арнайы құрамды материалдар мен қабатталған өткізгіштер қолданылады. Бірақта бұл шаралардың термиялық әсер аймағында ақ шойын түріндегі немесе шынықтырылған құрылымдарды болдырмауға көмегі аз.

• Шойынның дәнекерлеу қасиеті төмен. Бұл үрдісті құймаларда кездесетін зақымдарды түзету және тетіктерді жөндеу үшін қолданады. Шойынды сырты қабатталған шойын өткізгішті пайдаланып доға арқылы дәнекерлегенде жіктің сапасы қамтамасыз етілмейді. Жік металының құрылымы ақ шойын түрінде қалыптасады, ал термиялық әсер аймағы шынығады. Шойын тетіктердің дәнекерленуін жақсарту үшін оларды алдын-ала пештерде 400-700 дейінгі температураға қыздырады. Дәнекерлеуді шойын өткізгіштермен жүргізеді. Дәнекерленген тетіктер пешпен бірге суытылады. Осы ретте дәнекерленіп жасалған қосылыстарда ақ шойын немесе шыныққан түрлердегі бөліктері болмайды. Бірақта ыстықтай дәнекерлеу қымбыт және көп еңбектенуді талап ететіндіктен оны көбіне жауапты тетіктерді жөндеуде қолданады. Шойынды салқын күйде дәнекерлеу үшін болаттан, мыстан және т.б. жасалған және арнайы құрамды материалдар мен қабатталған өткізгіштер қолданылады. Бірақта бұл шаралардың термиялық әсер аймағында ақ шойын түріндегі немесе шынықтырылған құрылымдарды болдырмауға көмегі аз.

Дәнекерленген қосылыстарды сынау және бақылау әдістерін таңдау оларды пайдалану жағдайына және атқаратын жұмыс сипатына байланысты жүргізіледі. Олар екі топқа бөлінеді: жікті бұзып барып сынау немесе оны бұзбай сынау және бақылау. Жікті бұзып сынау, ол әдеттегі механикалық сынау әдістері болып табылады. Дәнекерленген дайын бұйымдардың сапасын сынау және бақылау жікті бұзбай жүргізіледі.

• Дәнекерленген қосылыстарды сынау және бақылау әдістерін таңдау оларды пайдалану жағдайына және атқаратын жұмыс сипатына байланысты жүргізіледі. Олар екі топқа бөлінеді: жікті бұзып барып сынау немесе оны бұзбай сынау және бақылау. Жікті бұзып сынау, ол әдеттегі механикалық сынау әдістері болып табылады. Дәнекерленген дайын бұйымдардың сапасын сынау және бақылау жікті бұзбай жүргізіледі.
• Гидравликалық және ауаның қысым күшімен жүргізілетін сынақтар арқылы жіктің тығыздығы тексеріледі. Жікті рентген, магнит, ультрадыбыс сәулелерін түсіру арқылы оның ішіндегі зақым түрлері анықталады.