279
үшін оған ең алдымен ата – анасы үлгі болуға тиіс. Ең бастысы баланы еңбекке құрметтеу мен
сүю рухында жас кезінен тәрбиелеп, оның бойына адамгершілік және рухани мәдениеттің
негізін, қоғамдағы мінез – құлық дағдыларын дамыту керек. Күнделікті өмірде сыпайылық
және әдептіліктің ережелерін сақтау табиғи, емін – еркін болып, ешбір жағдайда екіжүзділікке,
өтірік ұялшақтыққа негізделмеуге тиіс. Бұл – ата-аналар мен мектепке дейінгі мекемелердің
бала тәрбесінде алға қойған мақсаттарының бірі болуы қажет деп білеміз.
Отбасы адамзат бесігін тербеткен ұя болса, баланың бас ұстазы- ата-ана. «Балапан ұяда
не көрсе, ұшқанда соны іледі» деген ата-бабаларымыздан қалған асыл сөздің сырына үңілер
болсақ, бала әкеден ақыл, анадан мейірім алады. Ата-анаға баладан жақсы ешкім жоқ екені
ақиқат.
Әрине, тәрбиенің ең тамаша мектебі – отбасы. Ал оның негіздері мыналарда деп
ойлаймын. Балаға жан және дене өзгерістерінің байланыстарын табуға көмектесу, барлық
ескертулерді шын пейілмен, үстірт бағаламай, айдар тақпай жай түсіндіру керек. Сонымен
бірге, бүлдіршіндердің бойында салауатты өмір салтының дағдыларын қалыптастыруға
бағытталған, салауатты өмір салты мәдениетіне тәрбиелеу аса маңызды. Ата-аналармен
жүргізілетін жұмыста балаларын дене тұрғысынан жетілдіру мақсатында ертеңгілік жаттығу,
күн режимін сақтау, ем шара қабылдау, коррекциялық жаттығулар, таза ауада болып қимыл
қозғалыс ойындарын ойнату да басты орын алады.
Тәрбиешілердің ата-аналармен ынтымақтастығы балалармен жүргізілетін тәрбие
жұмысының табысты болуының басты кепілі болып табылады. Тәрбиеші үшін ата-аналарды
педагогикалық үрдістің белсенді мүшесі ету оңай шаруа емес. Ол асқан шеберлік пен зор
жауапкершілікті қажет етеді. Мұндай міндетті шешу үшін тәрбиешінің тәрбие жұмысының
жоспарына бүлдіршіндердің отбасын зерттеу міндеттері алдымен енгізілуі керек. Тәрбиешілер
ата-аналардың педагогикалық сауатын көтеру, ата-аналар комитетінің жұмысымен
байланысты арттыру мәселелеріне де бей-жай қарамауы қажет-ақ. Оның ішінде ата-аналармен
жеке жұмыс жүргізе білудің тиімділігі ерекше болып табылады. Тәрбиеші ата-аналарды
балаларының тәрбие үрдісінің нәтижелерімен, барысымен жүйелі таныстырып отырса ғана
балабақша мен ата-ананың бірлесіп әрекет ету жұмысы нәтижелі болар еді. Бірінші кезекте,
мұндай маңызды істерді жүзеге асыруда тәрбиеші тәрбие жұмысының мақсатын, міндеттерін,
мектептің ерекшелігін, ата-аналар құрамын, ата-ана мен тәрбиешінің қарым-қатынасының
негізгі ұстанымдарын ескеріп, есепке алып отырса құба-құп.
Балабақшада ІІ кішкентайлар тобында тәрбие жұмысын жүргізуде менің бірінші
міндетім – ата-аналардың бала тәрбиесіндегі оң көзқарастары мен дұрыс бағыт- бағдарын,
мейірімін қалыптастырудан басталды. Осы міндетті жүзеге асыруда көптеген жұмыстар
жүргіздім. Әсіресе ата-аналарға арналып өткізілген тренингтер көңілімнен шықты. Мысалы,
«Бәріміз бірге ойнайық» тақырыбында өткізілген шарада ойнау арқылы балалық ойын әлеміне
кіре отырып, оған қатысқан ата-аналардың да көптеген бала тәрбиесінде жайттарға қанығып
шығатынына көзім жетті. Ата-аналар осы арқылы баламен оның тілінде сөйлесуді, ең бастысы
өзінің авторитарлық ұстанымын жеңе білуге дағдыланады. Бұл жерде ата-ана мен баланың
арасындағы қатынасты ойын арқылы нығайту мақсатым орындалды деп білемін.
Ата-аналармен жұмыс жүргізу барысында баланың үздіксіз дамуын қадағалау мен
бала денсаулығына қамқорлық жасауға аса мән беру қажет. Бұл балаларға жастайынан еңбек
тәрбиесін беру мен мамандық таңдауына және баланың жан-жақты дамуының алғышарттары
болып табылады. Ал баланың қызығушылығын, бейімділігін, шығармашылығын үздіксіз
дамытып отыру - оның өзін-өзі тәрбиелеуге, өзін-өзі дамытуға, сонымен қатар болашақ өмірге
дайындау деп түсінуіміз керек.
Балабақшада өткізілетін түрлі жиналыстар, тренингтер мен тағы басқа жұмыстар
барысында тәрбиешілер ата-ананың бала алдындағы парызына кеңінен тоқталып
отыруы қажет. Адамның жеке қалыптасуы отбасынан басталатынын, оның ер жетіп өсуі,
бойындағы адамгершілік белгілері отбасында қалыптасатынын, сондықтан да туған үйдің
жылуы өзегінде көп жылдар бойы сақталып есінде жүретінін ұғындырып отыру керек.
Өйткені, отбасы – бала тәрбиесінің ең алғашқы ұжымы. Отбасының басты қазығы, алтын тіреу
280
діңгегі – бала. Сол себепті, отбасының адамзат ұрпағына деген ықпалы мен әсер күшін
өмірдегі басқа еш нәрсенің күшімен салыстыруға болмайды.
Ата-аналармен балабақша ұжымының бірлескен жұмысын ұйымдастыру жолдары
сан-салалы. Соның ішінде ата-аналарды балаларының оқу еңбегінің нәтижелері туралы
хабардар етіп отыру, ата-аналарды балаларының оқуына көмекті дұрыс ұйымдастыруға
үйрету, топ ұжымымен қызықты іс-шараларды ұйымдастыруға ата-аналарды қатыстырып
отыру басты орын алады.
Балабақшада ата-аналармен жүргізілетін жұмыста оларды түрлі тақырыпта өткізілетін
ертеңгіліктерге қатыстыру да тәрбиеші жұмысының нәтижесін айқындап отыруға сеп болады.
Сонымен бірге, отбасындағы «Ұл тәрбиесі мен қыз тәрбиесі» туралы тақырыптық кеңестер
беріп отыру да аса маңызды. Бұл жерде ата-аналардың белсенділігін де атап өтпеуге
болмайды. Ата-аналардың басым көпшілігінің балабақша жұмысына етене араласып, түрлі
шараларды ұйымдастырып, бастама көтеріп жүретіні қуантады. Мұны ересектердің
балаларының болашағына, яғни, еліміздің ертеңіне алаңдауы деп түсінуіміз керек. Өйткені,
отбасының аса құнды ықпалы мен әсерін өмірдегі еш нәрсемен салыстыруға болмайды.
Балаға ата —ана тәрбиесінің орнын ешнәрсе алмастыра алмайды. Отбасы —
өмірге сәби әкеліп, оны тәрбиелеп, қалыптастыруда және ұрпақ
жалғастыруда теңдесі жоқ орын. Сол себепті, балабақша мен ата-ананың,
ересектердің балаларға тәрбие беру қызметінің басты мақсаты-
балаларының жасын, жеке ерекшеліктерін, психологиялық процестерін ескере отыры
п, жарасымды жетілген ұрпақ тәрбиелеп шығару болып табылады.
Үлгілі отбасының балалардың өз икемділіктерін жүзеге асыруына толық мүмкіндіктері
болатыны сөзсіз.Мұндай отбасылар тәрбиешінің көп араласуын қажет те етпегенімен, нақты
бір кезеңде тәрбиелеу ерекшеліктеріне байланысты ұсыныстар мен кеңестер беріп отырған
жөн деп білемін. Ал ата-аналарының қарым-қатынасы жақсы, дегенмен тәрбиелеудің дұрыс
бағыттарын ұстанбайтын отбасылар да болады. Балалар ата-аналарының «ерекше»
қамқорлығында болуы мүмкін, осыған байланысты менмендік, өзімшілдік ойы басым
дамитынына көзім жетті. Ал бұл жағдай педагогтің көңіл бөлуін сөзсіз талап етеді. Сонымен
бірге, психолог, тифлопедагтың кеңесіне де жүгініп отырады. Ең қиыны өмірімізде дау-
жанжалды отбасылардың да кездесетіні. Ата-аналардың баласымен ісі болмайтынын да көріп
жүремін. Әрине, бұл жерде ешқандай парасатты тәрбие туралы сөз болуы да мүмкін емес
екені түсінікті. Мұндай жағдайда оларға мамандардың ақыл-кеңесі қажет болады және үнемі
қадағалауға алынуы тиіс. Ұрпақтар арасындағы сезімталдық, көңіл-күй байланысы жиі
бұзылып тұратын отбасылар да кездесіп тұрады. Ата-анасы жоқ, анасы, әкесі жоқ балалар, ата,
әжесі, аға, апа қамқорлығындағы балалар да бар. Мұндай отбасыларымен психологиялық,
педагогикалық тәрбие жұмыстары үнемі жүргізіп отыруды басты міндетімнің бірі деп білемін.
«Тәрбие-тал бесіктен басталады» деп халқымыздың ежелгі салты мен тамаша дәстүрі
заманымыздың заңғар жазушысы М.О.Әуезовтің «Ел болам десең, бесігіңді түзе» деген
қанатты қағидасында да үйлесім табуы бекер емес. Балабақша мен ата-аналар жеткіншек
ұрпақтарымыздың адами қарым-қатынасын қалыптастыруға, қоғам тірлігі үшін материалдық
өндіріс саласында еңбек етуге даяр болуына, еңбек ету қажеттілігін ажырата білуіне,
музыкаға, өнерге, әдебиетке ынтасын үнемі жетілдіруде бірлесіп еңбек етсе ғана бұл
бағыттағы барлық мақсаттың орындалғаны.
Қолданылған әдебиеттер:
1. «Бала мен балабақша» журналы.
2. «Отбасы және балабақша» журналы.
3. М.М.Мұқанов, «Жас және педагогикалық психология»
