467
Ертегіден
«сиқырлы
заттар»
арқылы
«ертегіге
ену».
Балалардың
елестетулерін
қалыптастыру.
Балаларға
көздерін
жұмғызып, демдерін ішке тартып оны қайта шығару арқылы көздерін ашу.
Одан кейін балалардың көңілін қандайда бір затқа аудару, мысалы; үстелге
(одан жұмыртқа жерге құлап түсті ме?), тегешке (осы тегешке бауырсақ пісірді ме? т.б.)
балалардан сұраймын бұлар қай ертегідегі заттар.
Ертегілерді оқу және оны бірігіп талдау. Бастапқыда мен ертегіге әңгіме өткіземін.
Ондағы
кейіпкерлердің
эмоциясымен
және сезімдерімен таныстырамын, одан кейін әр түрлі мінез- құлықтары бар бейнелерді
бөліп алуға және олардың біреуінің орынына өздерін қоюы туралы айтамын.
Өздерін көрү үшін айна қолданылады.
Ертегіден үзіндіні ойнау- әр түрлі мінез- құлықтармен.
Режиссерлық ойын (құрлыс және дидактикалық материалдармен)
Ертегі балаларға ерекше айқын эмоционалді оқиғаны әңгімелейді.
Ертегідегі кейіпкерлердің суреттін салуға бояуға үйрету.
Үстел үстіндегі қозғалмалы ойындарды ұйымдастырылған оқу іс -
әрекеттінен кейін ойнатуға болады. Онда балалардың өздерінің шығармашылықтары арт
тады.
Театрландырылған
ойынды
басқару негізіне әдеби шығармашылық мәтінмен жұмыс істеу жатады. Мәтінді оқығанд
а әдеби тілмен анық, мәнерлеп оқу керек.
Әр түрлі жастағы бала бақша топтарында жүргізілеттін театр –
ойын іскерліктерін дамыту жұмыстарының мазмұнының ерекшеліктері.
Балаларға арналған қөркем шығарманы оқыту неғұрлым дұрыс ұйымдастырылса, мектеп
жасына дейінге балалардан эстетикалық талғамын дамыту соғұрлым табысты болады.
Тәрбиеші, дайындық топтарының балалары сәбилерге кішігірім спектакелдер көрсетеді,
бұған әр түрлі театр түрлері қолданылады: бәрімізге таныс картиналар театры (фланелограф),
саусақ театры. Сәбилердің ынталарын, әр түрлі түстерді ажырата алуына
көмектеcеді. Сәбилер тобындағы балалар ертегінің мәтінін өздері қайталамау үшін,
олар берілген іс-әректті орындайды. Мәтінді өзім 2-3 рет оқимын. Рөлмен
ойнау балалардың елестету белсенділігін арттырады, өз бетімен шығармашылық ойынға
дайындалуға көмектеседі.
Театрландырылған ойынға қызығушылықтарын қалыптастыруға қуыршақ татрының
қойылымын көру көмектеседі. Оны өзім көрсетемін немесе
дайындық топ балалары көрсетеді. Қуыршақ театры күнделікті ұйымдастырылған оқу іс-
әрекетінде балаларды мадақтау, мақтау үшін, олармен амандасып, қоштасу үшін қолдан
ылады.
Мен
біртіндеп
ойындарды
кеңейтемін,
драматтизация ойынның әр түрлігін меңгеру арқылы, балаларды қатыстыра отырып ой
ын тапсырмаларын біртіндеп қиындата түсемін.
-
Адамдар, жануарлар және құстардың әрекеттерін ойын арқылы келтіру. Адамның негізг
і эмоциясы (күн көрінді – балалар қуанады, күледі, алақандарын соғады,
орындарында секіреді)
-Кейіпкердің
эмоциясын
біреу
арқылы
іс-
әрекеттің бірізділікпен байланысындағы ойын- әрекеті.
-Жақсы таныс ертегілер кейіпкерлерінің бейнесіндегі ойын - әрекеті.
-Музыкалық ойын- әрекеті.
-Тәрбиешінің оқуы арқылы бір кейіпкермен мәтіндегі өлең арқылы ойын - әрекеті.
-Қысқа ертегі, әңгіме, өлеңдердің мәтінін тәрбиешінің айтылуымен қойылатын ойын
- әрекеті.
-Ертегі кейіпкерлерімен рөлдік диалог.
468
-Жануарлар ертегілерінің бөліктерін саханалау.
-Халық
ертегілеріндегі
бірнеше
кейіпкерлерді
драматизациялық
ойындармен әрекеттеу.
Ойнау дағдыларын дамыту жағдайында ойнау тәжірбиесін толықтыру.
Бірінші топ. «Көрермен» позициясын меңгеруге үйрену.(жақсылықпен қарайтын,
аяғына дейін тыңдайтын, қолдарын соғатын, артистерге рахмет айтатын).
Екінші топ. «Артист» болуға 1-ші қадамын жасауға үйрену.
(мимикасын, қозғалысын, күшін, дауыс ырғағын, сөз ырғағы) арқылы кейіпкерге ену.
Үшінші топ. Ойынның басқа қатысушыларымен қарым-қатынас
жасай білу, дауласпай, кезекпен тартымды рөлдер ойнау.
Балабақша балаларына арналған театрландырылған ойындар әртүрлі болады және жас
ерекшелігіне сәйкес өзгеріп отырады. Балалардың тілін жаттықтыру үшін, қазақ халқының
асыл сөздерімен сусындата отырып, әрбір сахналық қойылымның алдында қазақ әндерін,
қазақтың ауыз әдебиетіндегі өтірік өлеңдерді, мақал-мәтелдерді, жаңылтпаштарды,
санамақтар мен жұмбақтарды, түрлі ұлттық ойындарды, ән- күйлер мен билерді кіріктіріп
отырылды. Мысалы, «Үйшік» ертегісінде әр кейіпкерлердің сахнаға шығуын «Қонақ келсе
құт» деген мақалмен бастадық. Театрлық ойынға қатысушы даярлық тобының балалары
кейіпкерлердің мінезін, жүріс- тұрысын, әдеттерін айнытпай салып көрерменге иланымды етіп
ойнауы үшін, талмай жаттығулар жасалады.
Сахналық өнерге баулыған балалар жаттаған сөзінің мағынасына сәйкес, күйінікті-
сүйінікті сезімдеріне сәйкес тебірене мәнерлеп айта білуге үйренеді. Соның нәтижесінде
олардың шығармашылық қабілеттері оянды. Бейнелеу, көркем әдебиет, тіл дамыту
сабақтарын байланыстырып өткізгенде, әр сабақтың соңы әрқашанда дерлік ертегі сюжетімен
байланысты қойылымдармен аяқталып отырды. Сонымен қатар, балалардың сөздік қоры
толықтырылды, сөйтіп олардың белсенділігі артты, сабақтар мен сауық кештері еркін де
қызықты түрде өтетін болды. Балалар өздерін еркін де бос ұстап, сабаққа ынталана,
құштарланып қатысып отырды. Осы жұмыстарды өткізген кезеңде әрбір ұлттық халық
ертегілерінен көріністер қойылды.
Балалар өз беттерімен ойнаған дербес іс-әрекетінде де театр ойындарының түрлерін
жиірек қолданатын болды. Драмалық жанрға бейімделген ойындар өздігінен туындап тәрбие
жұмыстарының барысында ертегілер, сюжетті көріністер де жиі қолданылып, тіпті кейде
ертегінің кейбір бөліктері өзгертіліп отырылды. Топ ішінде емін- еркін жүріп, өздеріне сабақ
уақытында керекті ойын құралдарын өздері таңдап алып отырды.
Балалардың шығармашылығы тек ролдерді орындаған кезде ғана емес, сонымен қатар
қуыршақтар, декорациялар дайындағанда да көрінді. Қуыршақтардың түр-түрін,
шымылдықтар, декорация жасау кезеңдегі ұжымдық жұмыстар балалардың ұйымшылдығы
мен
белсенділігін
арттырды.
Балалардың шығармашылық қабілеттерін, сөйлеу мәдениеті мен ой-
өрісін, дүниетанымын жетілдіруде театр ойындар түрі тиімді нәтиже береді.
Қолданылған әдебиеттер:
1. Мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамыту әдістемесі. Алматы-2004ж
2. «Отбасы және балабақша» журналы. 2012ж
3. Балабақшадағы балалардың тілін дамыту әдістемесі. Алматы-2009ж.
4. «Мектепке дейінгі тәрбие» журналы. 2012, №2 басылым.
КЕМШІЛІКТЕРІ БАР БАЛАЛАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК БЕЙІМДЕУ
