Даму бағыттары Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного

336 

 

2. Назарбвев Н.А. К обнавлённому Казахстану через углубление реформ, общенационального 

согласия. - А.: Казахстан,1994.  

3.  Фирилёва,  Ж.  Е.,  Сайкина,  Е.Г.  «СА-ФИ-ДАНСЕ».  Танцевально-игровая  гимнастика  для 

детей: Учеб.-метод. пособие для педагогов для дошкольных и школьных учреждений. – СПб.: 

«Детство – пресс», 2001.  

4. Гейнц К.А., Киспаев Т.А.,  Федулова Р.П. Вариативная программа «Сары-Арка» Караганда 

1999. 

5. Петренкина, Н.Л. Определение физической подготовленности детей старшего дошкольного 

возраста. Метод. рек. СПб.: РГПУ им. А.И. Герцена, 2006.  

 

 

 

ОТБАСЫ – ҚАЗАҚ ТІЛІН МЕҢГЕРУДЕГІ ЕҢ БАСТЫ «ТІЛДІК ОРТА» 

 

 

Конхашова Г.М. 

№108 «Арман» балабақшасы КМҚК 

 

 

Қазақстан  Республикасындағы  білім  беру  дамуының  негізгі  стратегиялық  бағыты 

ретінде  «Қазақстан-2050»  стратегиясы  –  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты» 

Қазақстан Респбликасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында: 

«Тіл туралы жауапкершілігі жоғары саясат біздің қоғамымызды одан әрі ұйымдастыра түсетін 

басты фактор болуға тиіс. Біз алдағы уақытта да мемлекеттік тілді дамыту жөніндегі кешенді 

шараларды жүзеге асыруды табандылықпен жалғастыра береміз... Қазақстанның болашағы – 

қазақ тілінде...» делінген [1]. Ия, соңғы кезде мемлекеттік тілдің өрісін кеңейтуге, оның өркен 

жайып, дамуына ықпал ететін көптеген шаралар жасалуда.  

Уақыт  тез  өтеді.  Біздің  қазіргі  сәбилеріміз  –  ертеңгі  біздің  еліміздің  иегерлері. 

Сондықтан  да  қазіргі  таңнан  бастап  міндетті  түрде  біздің  республикамыздың  кішкентай 

азаматтарының тәрбиесіне аса көңіл бөлуіміз қажет. Әр түрлі қоғамдағы басты факторлардың  

бірі  азаматтылық  пен  тәртіптілікке  тәрбиелеу,  өз  мемлекеттік  тіліңе  деген  құрмет  көрсету 

болып саналады. Бала ертерек тілді меңгере бастаса, ертеңгі күні сол тілді ұғыну оңай болады. 

Қоғам дамуының қазіргі заманғы кезеңінде мемлекеттік тілді үйрену мектепке дейінгі білім 

берудің  өзекті  мәселелерінің  бірі  болып  отыр  Бәрімізге  белгілі,  мемлекеттік  тілді  үйрену 

қазіргі таңда аса қажет,  себебі  бұл адамдар арасында ақпараттар алмасудың ең басты және 

керекті құралы. 

Мектеп  жасындағы  басқа  ұлтты  балаларға  екінші  тілді  үйрету  кезінде,  тілді  танудағы 

жаңа  жүйенің  қалыптасуының  күрделі  және  көп  аспектілі  болып  танылады,  спецификалық 

деңгей дамудың негізгісі ретінде танылады: 

А)  балалар  мүмкіншіліктерінің  аналитикалық-синтетикалық  деңгейлерінің  толық 

жетіспеушілігі және қатал шектелуі; 

Б) қазақ тілін қиналып меңгеруде ана тілінде сөйлеуге және ойлауға қатты әсер етеді; 

В) тіл ортасының толық қалыптаспауына уақыт пен іс-тәжірибенің жетіспеушілігі;  

Белгілі  бір  тілді  меңгеру  үшін  ең  алдымен  тілдік  орта  керек.  Ал  осы  «тілдік  орта»  

отбасынан басталады. Сондықтан да балабақша мен отбасының әріптестігінің маңызы өте зор. 

Баланы  оқытатын  да,  дамытатын  да,  өсіретін  де,  тәрбие  беретін  де  ең  алдымен  отбасы, 

отбасындағы  қарым-қатынас,  отбасындағы  тәрбие  екендігі  айдан  анық.  Осы  мәселелердің 

алдын-алу  үшін,  жою  үшін      балабақшада  тәрбиеленушілердің  ата-аналарымен  жан-жақты 

жұмыстар  жүргізіледі.  Яғни,  бұл  балабақшада  жүргізілетін  үш  бағыттың  бір  түрі  –  ата-

аналармен жұмыс.  

Ата-аналармен  жұмыстағы ең маңыздысы, олармен жұмыс жасай отырып, балаларының  

мемлекеттік  тілді  үйренуге  деген  қызығушылығын  ояту,  білсем,  үйренсем  деген  ниеттерін 

337 

 

қолдау,  міндетті  түрде  ең  алғашқы  жетістіктеріне  назар  аудару,  эмоционалдық  және 

шығармашылық қабілеттерін дамыту керек екендігін білу және түсіну. Сонымен қатар баланы 

өзін  белгілі  бір  тіл  мен  мәдениетті  бірлестікке  жататын  жеке  тұлға  екендігін  түсінуге 

көмектесу, қазақ тілін үйренудің маңыздылығын көрсету, баланың өзге тілді түсінетіндігіне 

қанағаттану мен қуану сезімдерін білдіру керек.  

Мемлекеттік тілді насихаттау, қазақ тілін үйрену мақсатында ата-аналармен жан-жақты 

ісшаралар  жүргізіледі.  Оларға  ақыл-кеңестер,  ұсыныстар,  ақпараттар  беріліп,  сауалнамалар 

жүргізіліп, викториналар, тренингтер ұйымдастырылады.  

Ең  алдымен  ата-аналармен  «Сіздің  балаңызға    қазақ  тілі  керек  пе?»  деген  сауалнама 

жүргізілді, онда 100 пайызы қазақ тілі керек деп жауап берген. Олар бүгінгі тәуелсіз елімізде 

мемлекеттік тіл білудің маңыздылығын, әрбір қазақстандық азамат қазақ тілін еркін меңгеруі 

керектігін  терең  түсініп,  балаларының  заман  талабына  сай  үштілді  жетік  білетін 

перспективалы    адам  болып  шығуын  қалайтындарын  айтқан.  Сонымен  қатар,    «Қазақ  тілін 

үйренесіз бе?», «Қазақ тілін отбасында бекіту», «Мемлекеттік тілді үйренуде балаңызға берген 

көмегіңіз»    атты  сауалнамалар  жүргізілді.  Сауалнамаға  барлық  орыс  тілінде  тәрбиеленетін 

және оқытылатын топтың ата-аналары белсене ат салысты.    Сауалнама нәтижесі бойынша 

анықталғаны,  ата-аналардың  балаларын  педагогтың  ұсынған  дидактикалық  ойындары  мен 

жаттығуларды,  әндердің  мәтіндері  мен  тақпақтарды    үнемі  үй  жағдайында  балаларына 

таныстырып  отыратыны,  дыбыстық  жаттығулар  мен  сөздерді  отбасында    қайталап, 

бекітетіні анықталды.   

Осы жүргізілген сауалнамаларға орай  ата-аналарға топтағы және мекемедегі ата-аналар 

бұрышында  екі  тілде    «Ата-ана  баласына  қазақ  тілін  үйренуде  қандай  көмек  бере  алады»  , 

«Қазақ  тілін  үйренейік»,  «Қазақ  тілін  оқытудың  маңыздылығы»,  «Суреттер  мен 

иллиюстрациялар  –  балалардың  тілдік  дамуының  құралы»,  «Мектеп  жасына  дейінгілерді 

тәрбиелеудегі қазақ фольклорының  шағын түрлері» тақырыбында ақыл-кеңестер, «Сәбидің 

қазақ  тілін  үйренуі»,    «Мектепке  дейінгілерді  тәрбиелеу  жүйесіндегі  ертегі»,  «Қазақ  тілі 

жөргектен»  атты  ұсыныстар  берілді.  Аталған  ақыл-  кеңестер,  ұсыныстар  ата-аналарға 

күнсайын  балаларының  жетістіктерін  біліп,  қазақ  тілінен  меңгерген  білімдерін,  жаңадан 

үйренгендерін  естерінде сақтап, қайталап отыруларына, баламен бірге өзінің де мемлекеттік 

тілді  үйреніп,  қазақ  тілінде  ән  салып,  тақпақтар  жаттап,  қызықты  ертегілер  оқып,  сөздік 

қорларын, тілдік қарым-қатынастарын дамытып отыруларына мүмкіндік берді. 

«Қазақ тілінің тарихы жөнінде», «Балабақшадағы қазақ тілі», «Балабақшада екітілділікке 

оқыту», «Мектеп жасына дейінгі балаларға қазақ тілін меңгерту ерекшеліктер» тақырыбында 

ақпараттар  берілді.    Яғни,  ата-аналар  қазақ  тілінің  шығу  тарихымен  танысты,  балабақшада 

мемлекеттік  тілді  үйретуде  басшылыққа  алынатын  «Зерек  бала»,  «Біз  мектепке  барамыз» 

бағдарламаларымен, барлық жас ерекшелік топтары үшін мемлекеттік тілді үйрену бойынша 

міндеттерімен  ақпараттандырылды.    Атап  айтсақ,  кіші  топтағы  мектеп  жасына  дейінгілер 

«Мынау не? «деген сұрақты түсініп, оған қысқа сөйлем түрінде жауап берулері керек (мысалы, 

«Мынау  қоян»),  айналасындағы  қоршаған  заттардың  атауларын  айтып,  қарапайым  сөз 

тіркестерін түсіну, сөйлем түрінде тілдік байланыстың қарапайым түрін қолдана білуі керек; 

ортаңғы  топ балаларын (4-5 жас) заттардың атауларын, отбасы мүшелерін, іс-әрекетті, жыл 

мезгілдері мен табиғат құбылыстарын білдіретін сөздерді айта білулері, Қандай? Мынау не? 

Неше?- сияқты   қарапайым сұрақтарды түсініп және  жауап берулері керек; ересек мектеп 

жасына  дейінгілер  (5-6  жас)  қарапайым  сұрақтарға  жауап  берулері,  мемлекеттік  тілдегі 

сөздерді таза айтулары, өзі туралы әңгімелей білулері, онға дейін санап, қарапайым диалогқа 

түсулері және т.б. іскерліктерін меңгерулері керек екендігі жөнінен ақпарат берілді.  

Ата-аналармен  «Тарих  қайнары»  атты    этнопедагогика  сабақтары  жүргізіліп,  оларға 

Қазақстанның өткені мен бүгінгі тарихы, мәдениеті, әдебиеті жөнінен ақпараттар беріледі. Бұл 

ата-аналарға  қазақ  халқының  салт-дәстүрі,  әдет-ғұрпымен,  қазақ  халқының  ұлттық 

ойындарымен,  туған  өлке  тарихымен  жан-жақты  танысуына,  дүниетанымдарын  кеңейтуге 

мүмкіндік берді.