277
Әрбір сурет көрінген сайын, оқытушы: «Мынау кім?, «Үйде кім тұрады?» деген сұрақтай
береді.
«Дәмді ойын». Оқытушы балаларға алдында жатқан суреттерден «Тәтті тағамдарды
тауып, оларды атауларын өтінеді» балалар: «бал, қант, кәмпит, қаймақ.. Дәмді тағам
дайындауға керекті суреттерді топтастырады. Мысалы: сүт, жұмыртқа, ұн, тұз, май бауырсақ
пісіруге керек.
«Құстарды ата». Оқытушы тақтаға құстардың суретін іліп оны балалар қазақша атайды.
Балалар көздерін жұмғанда, оқытушы бір құстың суретін алып тастап «қандай құс ұшып
кетті?» дейді. Балалар: «Қарлығаш ұшып кетті» - деп жауап береді.
«Тоғайда не көрдік?» Ойында жанжы сурет –тоғай пайдаланылады. Аңдардың киып
алынған суреттері үстелдің үстінде жатады. /аю, қасқыр, қоян, тиін, кірпі, т.б./ «Тоғайда не
көрдің?»- деген сұраққа Тоғайда аю көрдім дейді де, аюдың суретін «жанды» суретке
орналастырады.
«Аудармашылар». Белгілі тақырып төңірегінде сөзді қайталату. Балалар екі топқа
бөлініп бірі орысша айтады, екінші топ қазақша атайды.
Дидактикалық жаттығулардың «Біздің ойыншықтар», «Біздің және қуыршақтың
жиһазы», «Шкафта не бар?» . Олардың атын дұрыс атату.
«Сәулеге ойыншықтарды /бөлмемізді, балабақшаны/ көрсетеміз». Бұл ойын серуенде
қазақтың ұлттық киімін киген қуыршаққа –Сәулеге ойыншықтарды, бөлмедегі заттарды
қазақша айтып көрсету.
«Сөйлемге сөз қосып толықтыр». Белгілі тақырып төңірегінде құрылған сөйлемге сөз
қосып толықтырады. Бұл ойынды тағамдар, ойыншықтар, киімдер тақырыбында қолдануға
болады. Мысалы: бала ...ішті. /су, сүт, айран, қымыз/. Гүлжан ...алды /қуыршақ, алма, көйлек/
қыз ... ойнады /доппен, қуыршақпен/. Сайра ..... киді. /көйлек, тон, етік.
«Не жоқ»? Үстелдегі ойыншықтар немесе ілулі тұрған суреттер біртіндеп алынып «Не
жоқ?» деген сұраққа жауап береді.
«Сақ бол!» Оқытушы балаларға екі ойыншықты көрсетіп «Мынау мысық», «Мынау
қуыршақ» дейді. Одан кейін «Сақ бол!» дейді де қуыршақты көрсетіп «Мынау мысық па?»-
дейді. Мысықты көрсетіп. Мынау мысық па? Дейді. Балалар «Иә, ол мысық». Осы сияқты
басқада ойыншықтармен жаттығулар жасайды.
«Есіңде сақта» /сөздік қорды молайтады, есту қабілеттерін жетілдіреді. Оқытушы 5-6
сөзді асықпай айтады. Бала оны бұлжытпай айтып шығуы керек.
«Қысқа және ұзақ сөздерді ата» Оқытушының өтінуімен белгілі тақырып төңірегінде
/ойыншық, құстар, киім, аңдар, жемістер, көкөністер/ қысқа, ұзақ сөздерді қайталайды.
«Қуыршаққа не керек?» Балаларда киім, жиһаз, ыдыстар, ойыншықтардың суреттері
салынған кішкентай карточкалар бар. Оқытушы: «Қуыршақ тамақтанайын деп еді, ыдыстар
жоқ» - дейді. Балалар ыдыстың суретін әкеліп атын атайды. Балаларға барлық суреттерді
әкелетіндей сұрақ беріледі.
«Сыңарын тап» /түсіне, көлеміне, атқаратын қызметіне қарай бағдарлайды/ балалардың
алдында суретті карточкалар. Екі баладан ойнайды. Суреттің сыңарын іздеп тауып
құрастырады.
«Сын есімге жаттығулар. Заттың түсін пішінін, түрін, көлемін, қасиеттерін айыратын
сын есімдерді атап шығу». Доп қандай? Қант қандай? Алма қандай? /Доп сары, үлкен, домалақ.
Қант –ақ, тәтті, ұсақ.
Оқытушының нұсқауларын орындау. Баланың түсінігін білу үшін. «Әкел, бар, көрсет,
ал,
отыр,
тұр
деген
сөздерді
қимыл
әрекетпен
орындау.
«Тыңда. Орында!» Оқытушының нұсқауларын түсініп, орындауға баланың бейімділігін
байқау.
Оқытушы қимыл әрекетті білдіретін сөздерді айтады. Бала орындайды. «Оля кілемге
отыр», «Саша үстелден допты ал», «Игорь машинаны әкел».
278
Орыс тілінде жұмыс істейтін балабақшада қазақ тілі ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде
балалардың бақылап, көргендерін тиянақтап, естерінде сақтау, сөздік қорларын дамыту үшін
осындай дидактикалық ойындарды қолдануға болады.
Оқу іс-әрекеін жүргізуші маман оқытумен қатар ойнай да білуі керек. Барлық ойындар
арнайы бөлінген бұрышта дайын болса, онда сырттан келетін мұғалімге де, топ тәрбиешісіне
де ыңғайлы болмақ.
Қазақ тілін балабақшадан бастап оқытуды ұйымдастыру оқу іс-әрекетінен тыс уақытта
тіл үйрету жұмыстарымен тығыз байланыста жүзеге асырылады. Ол жұмыстар оқу іс-
әрекетінен тыс кезеңдерде өткізілетін тақырыптарға байланысты ойындар өткізу, көркем
шығармалар оқу, диафильм, слайдтар, телехабарлар көріп тамашалау.
Арнайы түрде бір жақты ғана оқыту нәтиже беру мүмкін емес. Педагогтың балабақша
бүлдіршіндеріне тіл үйретуі әр уақытта ата-аналармен де тығыз байланысты болуды талап
етеді.Баланың оқу іс-әрекетінде үйренген сөздерін, сөз тіркестерін, сөйлемдерін, қазақша
өлең-тақпақтарын бала үйіне келгенде ата-аналар қызықтап сұрап отыруы керек. Өзі тұратын
республиканың тіліне деген құрметті бала өз ата-анасының бойынан сезіп отырса, оның сол
тілді үйренуге, игеруге деген құштарлығы арта түседі.
Тіл үйретуді отбасынан, балабақшадан бастап, оны мектептің бастауыш сыныптарынан
бастап жалғастыра беру қазақ тілінің жарқын болашағына жеткізері сөзсіз.
“Білімді ұрпақ – болашақтың кепілі”,- демекші, қазіргі таңда елдің болашақ азаматтарын
қалыптастыру бағытындағы білім беру мәселесі-мемлекетіміздің басты саясатының бірі.
Мұғалім өз білімін, оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыруы және жаңа
педагогикалық технологияны меңгеруі тиіс.
Елбасы Н.Ә. Назарбаев атап көрсеткендей, Қазақстанның болашағы қазақ тілінің
дамуына, тағдырына тікелей байланысты. Сондықтан да мемлекеттік тілдің оқытылу
жағдайына көп көңіл бөлініп отыр. Мемлекеттік тілдің беделін түсірмеу – біздің қазақ тілі
мамандарының басты міндеті.
Қолданылған әдебиеттер:
1. Бакареденова А, Баймұратова Б. Орыс тілінде жұмыс істейтін балабақшада қазақ тілін
оқыту методикасы. – Алматы: «Рауан», 2010.
2. Нүрпейісов Б. Қазақ тілі бойынша дидактикалық материалдар. – Алматы: Рауан, 2009..
3. Әбілкаев А. Қазақ тілінің оқыту әдістемесі. –Алматы: «Санат», 2012.
ОТБАСЫ – ТӘРБИЕ БАСТАУЫ
Ильяс И.О.
КМҚК «Толағай» балабақшасы
«Тәрбие-тал бесіктен басталады»
М. Әуезов
Балаға дұрыс тәрбие беру – ата – ананың моральдық қана емес, заң жүзіндегі міндеті,
бала тәрбиесі мәселесінде ата – ана арасында толық келісім болуға тиіс екенін өмірдің өзі
дәлелдеп
беріп
отыр.
Баланың бойындағы ізгілік, жақсылық атаулының бәрін, оның үлгілі болуға тырысқан
талабын тәрбиешілер мен ата-аналар бірлесіп көтермелеп отырса ғана өскелең ұрпақты
тәрбиелеу жұмысы барынша жемісті болар еді. Өйткені баланың адал да ізгі адам болып өсуі
