356
дұрыс, дәл дауыстап орындауға, ырғақ бағытын ажырата алуға баули отырып тәрбиелеу
дегенді қалыптастырады.
6.Келесі кезекте ән жаттау, ән орындау. Халық әндері – сарқылмас қазына. Ән – бұл тек
ән айту мен жақсы көңіл күй ғана емес, сонымен қатар бұл – жұбату, үміт сыйлау. Вокалдық
– ән шығармашылығы аспаптық орындау секілді қазақ халық мұрасының басты құрамдастары
болып есептеледі. Ежелден бастап ауызекі ән өнері әкеден балаға мұра болып қалған және
өскелең ұрпақтың күнделікті тұрмыстағы ауқымды тәжірибесін, жоғары эстетикалық
талғаммен, өз жеріне, салттарына, дәстүрі мен рәміздеріне деген сүйіспеншілігін
қалыптастырды. Дауыс- бұл өмір бойы адамның жанынан табылатын аспап. Вокалдық –
интонациялық ойлану қазақ халқына тән, себебі сөйлеудің негізін – сөз, ал музыканың негізін
– әуен құрайды. Қазақ халқының ән өнері бүгінгі күнге дейін әртүрлі жанрлар түрінде жетті
және оның поэзиямен, әдебиетпен, заманауи музыкамен және театрмен байланысы бар.
Сондақтан, әнді жаттау кезінде интерактивті тақтада сол әнге байланысты суреттер, әннің
ырғағына байланысты сызбалар жасалса, балалар әннің ырғағын тез қабылдап, әнді үйрену
жеңілдейді, балалардың әнге қызығушылығы да артады. Әр үйренетін ән балалардың жас
ерекшелігіне тән болады. Себебі: Әр жастағы балалардың дауысы әр – қилы дамиды.3 жастағы
баланың дауысы әлі баяу дамыған болады. Оған жасына сай ән үретілмесе, болашаққа
тамағына жиян келтіріледі. 4 жастан 6 жасқа дейінгі балалардың дауыс шығару деңгейі жақсы
дамыған. Олар өлеңді орташа дауыспен айтып үрену керек. Балаларға жоғарғы дауыстағы
әндер берілмеуі қажет. Олардың дауыс диапазоны осы жастарында жаңа – жаңа дамып
келетінін білу хақ. Барлық балалардың ән айту диапозоны «ми – си» ноталарының ара
қашықтығында болуы қажет. Ән айтылу кезінде балалардың интонациясын, дикциясын,
тыныс алу технологиясына басты назар аудару ең маңызда қағида. Мектеп жасына дейінгілер
музыкалық тәрбиені дұрыс қабылдап, үйренсе, мектеп қабырғасына барғанда қиналмай ақ ән
салып, би билей алады. Себебі: Балабақша мектеппен ұласса, мектеп жоғарғы оқу орынмен
жалғасып ұласса, бала тәрбиесі мен оқу білімі өміріне өте көп септігін тигізіп, біздің Қазақстан
еліміздің болашағы жарқын болар деп сенемін.
7.Келесі кезекте, дидактикалық, қимыл – әрекет ойындары жасалады. Ол ойындарда
музыканың динамикасын ажыратуға, темпін, тембірін табуға, ырғағын ойнап беруге
құлшынады. Ол ойындар интерактивті тақтада көрсетіліп, тапсырмаларды әр – қилы ертегі
кейіпкерлер арқылы берілсе, балалар қызығып, жарыса орындайды.
8.Келесі кезекте балалар би қимылдарын билеуді үйренеді. Әр сабақта бір – екі би
қимылын үйрене отырып, биді әсем, нәзік билеуін қалыптастырады. Би қимылдарын
интерактивті тақтадан көріп, билесе тез үйреніп кетеді.
9.Келесі кезекте қимыл – қозғалыс ойындары ойналады.
10.Оқу іс – әрекет соңында сұрақ – жауап арқылы бекіту жасалады. Интеактивті тақта
арқылы өткен тақырып бойынша, суреттері арқылы салыстыру, топтастыру, көрсетілген
суретке сұрақ қою арқылы білімдерін, еске сақтау дағдысын дамыта отырып қортындылауға
толығынан болады.
Қортындылай келе, балабақшадағы оқу іс – әрекеті кезінде мультимедиялық
техниканы, интерактивті тақтаны қолдана отырып барлық пән бойынша оқу іс – әрекетін
өткізу өте тиімді, әрі қажет екені сөзсіз дәлелденеді.
Қолданылған әдебиеттер:
1. Бала мен балабақша,-2015, №1
2. Отбасы және балабақша,-2003, №4
3. Отбасы және балабақша ,-2012, №4
4. Музыкалық жетекшісінің анықтамасы,-2014,№1,2,12
357
МУЗЫКАЛЫҚ ІС - ШАРАЛАР АРҚЫЛЫ РУХАНИ – АДАМГЕРШІЛІК
СЕЗІМДЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ
Кошанова М.А.
№79 НОМ Шағын орталығы
«Еліміздің болашақта қандай болатыны балаларымыздың бойына өзіміз қандай тәрбиені
сіңіретінімізге тікелей байланысты»
Н.Ә.Назарбаев
Қазіргі уақытта жас ұрпаққа рухани тәлім – тәрбие, білім беру заман ағымының талабы
екені сөзсіз. Егемен ел болашағының ұрпақтарына сай білім беру, тәрбиелеу, ұлттық - рухани
негізінде қатар, үлестіре жүргізуді қажет етеді. Қазіргі қоғам ағынына сай ұл – қыздарды
тәрбиелеп, оқыту азаматтың ең бірінші аса маңызды қоғамдық және азаматтық қызметі.
Егемен ел болып, еңсесін тіктеп, етек жеңін жиіп, елдігін ерекшелей түскен қазақ елінің
айрандай ұйыған айбынды ел болып көпке танылуы, ең алдымен бүгінгі өскелең ұрпаққа
тікелей байланысты. Сондықтан, еліміздің болашағы жастар болғандықтан, олардың рухани
тәрбиесіне аса мән беруіміздің қажеттілігі даусыз.
Рухани - адамгершілік сезім жеке тұлғаның негізгі сапалық көрсеткіші. Рухани –
адамгершілік негізінде адамның мінез-құлқы қалыптасады, ар-ұят, өзін-өзі бағалау және
адамгершілік сапалары дамиды. Мұның өзі мейірімділікке, ізгілікке шақырады. Рухани-
адамгершілік тәрбие бұл дұрыс дағдылар мен өзін-өзі ұстау дағдыларының нормалары,
ұйымдағы қарым-қатынас мәдениетінің тұрақтылығын қалыптастырады.
Рухани -адамгершілік тәрбиесі жан-жақты тәрбиенің аса маңызды бөлігі болуымен
қатар, ол адамгершілік – қоғамдық дамудың жемісі, әрі қоғам өміріндегі өзгерістерге
байланысты дамып жетіліп отыратын маңызды құбылыс.
Рухани - адамгершілік тәрбиесінің өзекті міндеті - өзі өмір сүріп отырған кезеңдегі
қоғамның алдында тұрған мақсат мүддесіне сай адамгершілік қасиеттердің тұтастығын
тәрбиелеу.
Рухани - адамгершілік тәрбиесі күрделі де қайшылыққа толы процесс.
Сонымен рухани- адамгершілікке баулу деген не?
Рухани - адамгершілікке баулу дегеніміз – ол адамдардың үлкен бе, кіші ме, әрбір
істеген ісін, сөйлеген сөзін, өзгелермен қарым-қатынасын ақылға салып, ар-ұят таразысынан
өткізіп, біліммен ұштастырып, ең әділ, ең дұрыс жолын таңдап ала білуі болып табылады.
Ал қазіргі жаңа заман кезеңдегі білім берудің өзекті мәселесі де жас ұрпаққа -
адамгершілік - рухани тәрбие беру. Құнды қасиеттерге ие болу, рухани бай адамды
қалыптастыру оның туған кезінен басталуы керек. Халықта «Ағаш түзу өсу үшін оған көшет
кезінде көмектесуге болады, ал үлкен ағаш болғанда оны түзете алмайсың» деп бекер
айтылмаған. Егер де осындай мысалдарды келтіре беретін болсақ, бала тәрбиесі туралы
көптеген қазақ халқының мақалы – мәтелдері, әрқилы жағдаятты оқиғалары мен тәрбиелік
маңызы өте зор шешендік аңыздары көп. Әр тәрбие беруші ұстаз ұстанымында осы тәрбиелік
маңызы зор әдеби құндылықтарды пайдаланатын болса, баланың бойына жастайынан ізгілік,
мейірімділік, қайырымдылық , яғни адамгершілік құнды қасиеттерді сіңіріп, өз - өзіне
сенімділікті тәрбиелейді. Бұл тәрбиелік бағытта отбасы мен педагогтар да шешуші роль
атқарады.
Рухани - адамгершілік тәрбие - екі жақты процесс. Бір жағынан ол үлкендердің, ата -
аналардың, педагогтардың балаларға белсенді ықпалынан болса, екінші жағынан -
тәрбиеленушілердің белсенділігін қамтитын қылықтарынан, сезімдері мен қарым
қатынастарынан көрінеді. Сол себептен, белгілі бір мазмұнды істі асыра, адамгершілік
ықпалының әр түрлі әдістерін пайдалана отырып, педагог істелген жұмыстардың
нәтижелерін, тәрбиеленушілерінің жетістіктерін зер салып талдауы қажет.
