Ыдыстарды ӛндіру кезінде қолданылатын материалдарға

84 
Ыдыстардың сыртқы және ішкі тексерулеріне кедергі келтіретін 
құрылғылар (араластырғыштар, жыланшалар, жейделер, тарелкалар, 
қалқалар) алмалы-салмалы болып кӛзделеді. 
Дәнекерленген құрылғыларды қолдану кезінде сыртқы және ішкі 
тексерулерді жүргізу және кейін орынға орнату үшін оларды жою 
мүмкіндігі кӛзделеді. Бұл құрылғыларды алу және орнату тәртібі ыдысты 
пайдалану жӛніндегі нұсқаулықта кӛрсетіледі. 
Ыдыстардың суды толтыру және ағызу, гидравликалық сынау кезінде 
ауаны шығару үшін штуцері болады. 
Әрбір ыдыста оны ашар алдында ыдыстағы қысымның болмауын 
бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін вентиль, кран немесе басқа 
құрылғы кӛзделеді; бұл ретте ортаны бұру қауіпсіз жерге жіберіледі. 
Циклдық және белгісіздік жүктемелер жағдайында жұмыс істеуге 
арналған ыдыстар осы жүктемелерді ескере отырып, беріктікке есептеледі. 
Ыстық газдармен жылытылатын ыдыстардың конструкциясы 
қысымдағы қабырғаларды есептік температураға дейін сенімді 
салқындатуды қамтамасыз етеді. 
Ыдыстар 
ыдыстарды 
қарауды, 
тазартуды 
және 
жӛндеуді, 
бӛлшектенетін ішкі құрылғыларды монтаждау мен демонтаждауды 
қамтамасыз ететін люктер мен қарау люктерінің қажетті санымен 
жабдықталады. 
Цилиндрлік корпустан және оларға бекітілген түтіктері бар торлардан 
тұратын 
ыдыстар 
(жылу 
алмастырғыштар) 
және 
криогендік 
сұйықтықтарды тасымалдауға және сақтауға арналған ыдыстар, 
қауіптіліктің 1-ші және 2-ші сыныптағы заттармен жұмыс істеуге арналған, 
бірақ коррозия мен қақ тудырмайтын ыдыстар ыдыстардың диаметріне 
қарамастан люктер мен люктерсіз дайындауға рұқсат етіледі. 
Ішкі диаметрі 800 мм астам ыдыстарда люктер, ал ішкі диаметрі 800 
мм және одан кем ыдыстарда люктер болады. 
Люктердің 
қақпақтары 
алмалы-салмалы. 
Вакуум 
негізінде 
оқшауланған ыдыстарда дәнекерленген қақпақтар рұқсат етіледі. 
Салмағы 20 кг артық қақпақтар кӛтеру-бұрылыс немесе оларды ашуға 
және жабуға арналған басқа құрылғылармен жабдықталады. 
Топсалы-қайырмалы немесе салмалы болттардың, қамыттардың, 
люктердің, қақпақтардың және олардың фланецтерінің қысқыш 
айлабұйымдарының конструкциясы олардың ӛздігінен жылжуын 
болдырмауы тиіс. 
Ыдыстарда ішкі диаметрі ішкі тексеру жүргізу мүмкіндігін 
қамтамасыз ететін штуцерлер, фланец ажыратқыштары, алмалы-салмалы 
түптер немесе қақпақтар болған кезде люктер кӛзделмеуге рұқсат етіледі. 

85 
Люктерге, 
люктерге 
және 
штуцерлерге 
арналған 
тесіктер 
дәнекерленген тігістерден тыс орналастырылады. 
Тесіктерді орналастыруға жол беріледі: 
1) егер саңылаудың номиналды диаметрі 150 мм-ден аспайтын болса, 
ыдыстардың цилиндрлік және коникалық ернеушелерінің бойлық 
тігістерінде; 
2) ыдыстардың цилиндрлік және конустық ернеушелерінің сақина 
тігістерінде тесік диаметріне шек қойылмаған; 
3) 
түбінің 
дәнекерленген 
жіктерін 
радиография 
немесе 
ультрадыбыстық дефектоскопия әдісімен 100% тексеру шартымен тесік 
диаметрін шектемей дӛңес түптердің тігістерінде. 
Торосфералық (қорапты) түптерде орталық сфералық сегменттің 
шегінде тесіктердің орналасуына жол беріледі. Бұл ретте түбінің 
ортасынан хорд бойынша ӛлшенетін тесіктің сыртқы жиегіне дейінгі 
арақашықтық 0,4 D - ден аспайтын, мұнда D-түптің сыртқы диаметрі 
таңдалады. 
Ыдыстарды ӛндіру кезінде қолданылатын материалдарға қойылатын 
талаптар. Ыдыстарды дайындау үшін қолданылатын материалдар 
пайдаланудың берілген шарттарын (есептік қысым, ең тӛменгі, теріс және 
ең жоғары есептік температура), ортаның құрамы мен сипатын 
(коррозиялық белсенділік, жарылыс қауіптілігі, уыттылық) және қоршаған 
ауа температурасының әсерін ескере отырып, олардың есепті қызмет ету 
мерзімі ішінде сенімді жұмысын қамтамасыз етеді. 
Ыдыстар мен олардың элементтерін дайындау, монтаждау және 
жӛндеу үшін негізгі материалдар қолданылады: табақ болат, болат 
құбырлар, шыңдау, сұрыптық болат, болат құймалар, бекіту бұйымдары, 
түсті металдар мен қорытпалар, шойыннан жасалған құймалар. 
Техникалық 
регламентте 
белгіленген 
шектерден 
шығатын 
параметрлермен жұмыс істеуге арналған материалдарды қолдануға 
материалдардың сапасы мен қасиеттері техникалық регламентте 
белгіленгеннен тӛмен болмайтын жағдайда жол беріледі. 
Ашық алаңда немесе жылытылмайтын үй-жайларда орнатуға 
арналған ыдыстар үшін материалдарды таңдау кезінде осы аудан үшін 
сыртқы ауаның абсолюттік ең аз температурасы есепке алынады. 
Нақты маркалардың, флюстердің және қорғау газдарының 
присадкалық материалдарын пайдалану конструкторлық құжаттамаға 
сәйкес жүргізіледі. 
Дайындаушы ыдысты дәнекерлеу, талап етілетін қасиеттердің барлық 
кешенін, дәнекерленген қосылыстарды (тігіс металының қасиеттерін қоса 
алғанда) тексеру кезінде олардың технологиялылығы расталғаннан кейін 

86 
жаңа жапсырма материалдарды, флюстерді және қорғау газдарын 
қолдануға жол береді. 
Ұзына бойы немесе спиральді тігісі бар электр дәнекерленген 
құбырларды қолдануға радиографияның барлық ұзындығы бойынша 
тігісті, ультрадыбысты немесе оларға тең бағалы басқа дефектоскопияны 
бақылау шартымен жол беріледі. 
Әрбір жіксіз немесе дәнекерленген құбыр гидравликалық сынақтан 
ӛтеді. Гидросынақ кезінде сынама қысымның шамасы жобалау 
құжаттамасында кӛрсетіледі. Жіксіз құбырларды гидравликалық сынау, 
егер олар барлық беті бойынша физикалық әдістермен (радиография, 
ультрадыбыстық немесе оларға тең) бақылауға ұшыраса жүргізілмейді. 
Жалатылған және балқытылған табақтар мен балқытылатын шыңдар 
ультрадыбыстық бақылауға немесе металдың негізгі қабатынан 
жалатылған (балқытылған) қабаттың қатпарлануын, шыңдау металының 
қатпарлығы мен қатпарлануын анықтауды қамтамасыз ететін басқа 
әдістермен бақылауға жатады. 4 МПа (40 кгс/см
2
) жоғары қысыммен 
жұмыс істейтін ыдыстарды дайындауға арналған қалыңдығы 25 мм-ден 
асатын биметалл табақтар ультрадыбыстық дефектоскопиямен немесе тең 
бағадағы әдістермен толық бақылауға жатады. 
10 МПа (100 кгс/см
2
) жоғары қысыммен жұмыс істейтін ыдыстарды 
дайындауға арналған қалыңдығы 60 мм-ден асатын кӛміртекті және тӛмен 
қоспаланған табақты болат дефектоскопияның ультрадыбыстық немесе тең 
бағалы әдісімен парақтап бақылауға жатады. 
6,3 МПа (63 кгс/см
2
) жоғары қысыммен жұмыс істеуге арналған және 
габариттік ӛлшемдердің бірі 200 мм-ден астам және қалыңдығы 50 мм-ден 
астам кӛміртекті, тӛмен қоспаланған және қоспаланған болаттан жасалған 
соғмалар ультрадыбыстық немесе тең әдіспен даналап бақылауға жатады. 
Шпилькалардың (болттардың) материалы фланец материалының 
сызықтық кеңейту коэффициентінің мәндері бойынша жақын сызықтық 
кеңейту коэффициентімен таңдалады. Сызықтық кеңейту коэффициентінің 
мәндеріндегі айырмашылық 10% - дан аспайды. Сызықтық кеңейтудің 
әртүрлі коэффициенттері бар болаттарды (10% - дан астам) беріктікке 
негізделген жағдайларда қолдануға жол беріледі. 
Аустенитті болаттан жасалған шпилькаларда (болттарда) перлитті 
класты болаттан жасалған гайкаларды қолдануға жол беріледі. 
Бекіту бӛлшектерін суық деформациялаумен жасаған жағдайда олар 
термиялық ӛңдеуден ӛтеді. 
Болат құймалар термоӛңделген күйде қолданылады. Құймалардың 
механикалық қасиеттерін тексеру термоӛңдеуден кейін жүргізіледі. 
Ыдыстарды дайындау үшін қолданылатын металл емес материалдар 
үшін олардың жұмыс ортасымен коррозиялық тӛзімділігі және 

87 
температураның жұмыс диапазонында ерімеуі (қасиеттерінің ӛзгеруі) 
бӛлігінде үйлесімділігі тексеріледі.
Металлопластикалық ыдыстар үшін герметикалайтын қабаттың 
материалы ыдысты сынамалы қысыммен сынау кезінде материалда 
пластикалық деформациялар болмайтындай етіп таңдалады. 
Ыдысты 
дайындау 
үшін 
қолданылатын 
толтырғыш 
пен 
байланыстырғыш 
материалдарында 
осы 
материалдарға 
арналған 
сертификатта кӛрсетілетін пайдаланудың кепілді мерзімі болады. 
Беріктігі жоғары шойыннан жасалған шойын құймалар термиялық 
ӛңделеді. 
Домалату әдісімен дайындалған бұранданы термиялық ӛңдеу 
қажеттілігі конструкторлық құжаттамамен реттеледі. 
Ыдыстарды немесе олардың жекелеген элементтерін дайындау, қайта 
құру, монтаждау, баптау және жӛндеу технологиялық құжаттама бойынша 
жүргізіледі. 
Қабырғаларының қалыңдығы 6 мм-ден асатын қысыммен жұмыс 
істейтін элементтердің дәнекерленген қосылыстары таңбаланады 
(таңбаланады). Таңбалау жүйесі конструкторлық құжаттамада кӛрсетіледі. 
Қабырғасының қалыңдығы 6 мм кем дәнекерленген қосылыстарды 
таңбалау қажеттілігі мен тәсілі конструкторлық құжаттамамен белгіленеді. 
Таңбалау тәсілі жапсырманы, шыңдалуын немесе металл қалыңдығының 
жол берілмейтін батып кетуін болдырмайды және бұйымды пайдаланудың 
барлық кезеңі ішінде таңбалаудың сақталуын қамтамасыз етеді. 
Ыдыстар 
термиялық 
ӛңделеді, 
олардың 
қабырғаларында 
дайындағаннан кейін (жаншу, штамптау, дәнекерлеу кезінде) рұқсат 
етілмеген қалдық кернеулер, беріктігіне термоӛңдеумен қол жеткізілетін 
ыдыстар пайда болады. 
Аустениттік сыныптың болаттан жасалған негізгі қабаты кӛміртекті 
және тӛмен қоспаланған марганецті және марганецті-кремнийлі типті 
болаттан жасалған ыдыстар мен олардың элементтерін термоӛңдеу 
қажеттілігі конструкторлық құжаттамада белгіленеді. 
Аустениттік болаттан жасалған ыдыстардың түбі суық қалыптаумен 
немесе фланжирлеумен термоӛңдеуге жатады. 
850
0
С тӛмен емес температурада штампыланатын (жаншылатын) 
аустенитті хромоникельді болаттан жасалған түптер мен бӛлшектер үшін 
термиялық ӛңдеу талап етілмейді. 
Егер олар тоттану жарығын тудыратын ортада жұмыс істеуге 
арналмаса, ішкі диаметрінің қабырға қалыңдығына қатынасы 28-ден 
асатын аустенитті болаттан жасалған ыстық деформацияланған түптерді 
термиялық ӛңдеуге ұшырамайды. 

88 
Термиялық ӛңдеу түрі (кейіннен жіберумен босату, нормалау немесе 
шыңдау, аустенизация) және оның режимдері (қыздыру жылдамдығы, 
температура мен ұстау уақыты, салқындату шарттары) конструкторлық 
құжаттамада кӛрсетіледі. 
Термиялық ӛңдеу бұйым металының біркелкі қызуы, олардың еркін 
жылу кеңеюі және пластикалық деформациялардың болмауы қамтамасыз 
етілетіндей етіп жүргізіледі. Бұйымдарды термоӛңдеу кезінде қыздыру, 
ұстау және салқындату режимдері ӛздігінен жазатын аспаптармен 
тіркеледі. 

жүктеу 1,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: