47
аяқталмаған арнайы орта білімді жастардың 7,6%-ы айына 95 мың теңге ден 200 мың
теңгеге дейін табыс алады.
17439
теңгеден аз (күнкөріс минимумы) ақшаны негізінен студенттер (33 респондент)
алады. Колледждегі стипендия де
ңгейінің айына
7000
теңгені, ал жоғары оқу
орнында15000 теңгені құрайтынын ескерсек бұл орынды жағдай .Стипендия алушы
студенттердің басым бөлігі аз қамтылған және көп балалы отбасылардан шыққан,
бюджеттік қаражаттар (гранттар) есебінен о
қы п, жатақханада тұрады. Күнкөріс
минимумынан төмен табысын 13 респондент атап кетті: жалданбалы жұмысшы, өзін-өзі
жұмыспен қамтушы, ақы алмайтын үй қызметкері және жұмыссыздар.
25 мың теңгеге дейінгі табысты негізінен студенттер (79 респондент) атап кетті. Табысы
бұдан да төмен топтағыдай бұл жатақханада тұратын, стипендия, бюджеттік қаражаттар
(
гранттар) алып жүрген және ата -анасынан/туыстарынан айына 10-15 мың теңге
мөлшерінде жәрдем алып отыратын жастар. Одан басқа тағы 31 респондент дәл осындай
табыс дең гейін атап кетті б
ұл – жұмыссыздар, өзін-өзі жұмыспен қамтушылар, және
жекелеген жалданбалы қызметкерлер.
35 мың теңге ге дейінгі табысты стипендия алатын ж
әне ата
-
аналары көмектесетін,
жатақханада тұратын немесе достарымен бірге пәтер жалдап тұратын студенттер (95
респондент) алады. Бұл категорияда жалданбалы жұмыскерлер, жұмыссыздар,
мемлекеттік секторының өкілі, сондай-ақ декреттік демалыстағы әйел де бар.
45 мың теңгеге дейінгі табысты да негізінен студенттер (72) алады, алайда бұл топта
жалданбалы жұмыскерлер (59) мен өзін-өзі жұмыспен қамтушылар (29) көп. Студенттер
өзге топтардағыдай стипендия және ата-анасынан ақшалай көмек алып отырады. Көбінесе
орта білімі бар жалданбалы жұмыскерлер базарларда не орталық базарда сатушы болып,
бағыттық автобустарда бақылаушы болып, сауда орындарында контейнерлері, бутиктері
не сауда орындары бар таныстары мен туыстарының қол астында жұмыс істейді.
Жастардың жұмыс беруші таныстары мен туыстары арнайы салық режимі бойынша
жұмыс істейді: ЖК куәлігі , біржолғы талондары немесе патенттері бар (автобус
жүргізушілердің). Бұл топ жұмыс берушілермен өзінің еңбек қатынастарын «ауызша
уағдаласу» негізінде орнатады. Бұл топтағы өзін жұмыспен қамтушылар әртүрлі істермен
айналысады: жүк тасиды, шар сатады, таныс//туыстарының баласын қарайды, сатуға тауар
алады (газет, журнал, жеміс-көкөніс) және оларды теміржол бекеттерінің перрондарында,
демалыс саябақтарында, ОӘД мен сауда орталықтарының маңында сатады . Олардың
еңбектік қызметі ешқандай рәсімделмеген. Бұл топта жұмыссыздар мен ақы алмайтын үй
қызметкерлері бар.
Айына 45-55 мың теңге табысты негізінен жалданбалы жұмыскерлер (101), студенттер
(66)
алып отырады, арасында өзін-өзі жұмыспен қамтушылар, жұмыссыздар бар.
Бұл топқа негізінен жоғары және арнайы орта білімі бар, алайда мамандығы бойынша
жұмыс таба алмаған жалданбалы жұмыскерлер жатады. Қазіргі уақытта олар кафеде, ірі
сауда орталықтарында (ОӘД, МЕГА, Қарқара) сатушы болып жұмыс істейді . Олардың
еңбектік қызметі ресми түрде рәсімделген (жұмыс берушілер зейнетақы қорына
аударымдар жасап отырады) немесе ресми түрде рәсімделмеген, алайда таза еңбекақысы
көрсетілген келісімшарты бар.
Жоғары оқу орындарындағы оқуға грант алып отырған студенттердің (мысалы
Американың Ор талық Азиялық білім беру қор ынан (CAEF) немесе Татишев атындағы
қордан) ай сайынғы табысына ата-ана/туыстарының көмегі кіреді.
Айына 55-75 мың теңге табысты негізінен жалданбалы жұмыскерлер (83 респондент)
алады, стипендия алатын ж
әне қосымша жұмыс істейтін
(32),
сондай-ақ өзін-өзі
жұмыспен қамтыған студенттер (25) және т.б. бар. Бұл топтағы жалданбалы қызметкерлер
базарларда жүк тасушылар, ірі сауда орталықтарында (ОӘД, МЕГА, Қарқара) күзетші,
48
даяшы, менеджер және сатушы ретінде жұмысқа орналасқан, кейбіреулері ТҚО -да жұмыс
істейді.
Айына 75 мы
ң теңге ден арты
қ табыс қа негізінен жекеменшік салондарыны
ң,
фирмалардың жұмыскерлері, бухгалтерлер, менеджерлер және т.б. ие . Бұл категорияда
сондай-ақ туыс/таныстарымен (әкесі, шешесі, жұбайы) сауда нүктелерін жалға алып
немесе арнайы салық режимі: жүргізушілік патенттер не ЖК куәліктері бойынша жұмыс
істейтін жастар да бар. О
қудан бос уақытында қосымша еңбек етіп табыс табатын
студенттер де бар.
Көшіп-қонушылардың ақша аударымдары
Жауап бергендердің 33,1%-ы «Сіз 2011 жылы туыстарыңызға ақша жібердіңіз бе?» деген
сұраққа «ия» деп жауап берді. Респонденттерді
ң бұл тобында барлық категориялар
қамтылған: жалданбалы жұмыскерлер, өзін -өзі жұмыспен қамтыған, студенттер және
жұмыссыздар. Бәрінен де жиі ақша аударымдарын жалданбалы жұ мыскерлер жіберуде
(6-
кесте).
6-
кесте. Ақша аударатындардың жмыспен қамтылуына байланысы
Жұмыспен қамтылуы
Сіз 2011 жылы туыстарыңызға ақша жіберген бе едіңіз
Ия
Жоқ
Жиыны
Өзін-өзі жұмыспен
қамтитын
72
97
169
Кәсіпкер
21
17
38
Бюджеттік қызметкер
11
11
22
Жалданбалы
жұмыскер
227
220
447
Ақы алматын үй
қызметкері
1
36
37
Жұмыссыз
4
55
59
Оқушы/студент
39
389
428
Декретте
6
6
Үй шаруасындағы
әйел
13
13
Жиыны
331
669
1 000
Дереккөзі: жастар көші-қоны бойынша деректер қоры
Аударымдарды жіберушілердің арасында да барлық жастық топтар қамтылған : 1983-1995
жж. туғандар. Бұл топта 1984-1990 жж. аралығында туған респонденттер көбірек.
Ақша аударымдарын жіберетін жастардың білім деңгейіне келер болсақ, көбінесе
аударымдарды орта білімді жастар – 43,2% жібереді, олардан кейін жоғары білімі бар
көшіп-қонушылар – 21,8%, және техникум аяқтағандар – 13,9%.
Табыс деңгейінің, әсіресе Алматыда тұру бағасымен салыстырғанда онша жоғары
болмауына қарамастан жас көшіп-қонушылар туыстарына ақша жіберіп отыруға мәжбүр,
себебі олардың тауып отырған табысы туыстары мен жақындарының жалғыз күнкөріс
көзі. Өз туыстарына ақша жіберіп отырған респонденттердің 22,4%-ның табысы 45-55
мың теңгені құрайды, 18,4%-ы 55-65 мың теңге және 15,7%-ы 65-75 мың теңге алады.
Жас балаларын ауыл
ға , ата-аналарының қолында тұруға жіберген отбасылар бар
(
Алматыда бала-бақшаға орналастыруға мүмкіндік болмауына байланысты), жас ата-
анасы ай сайын оларға 35-40 мың теңге аударып отырады. Жас көшіп -қонушылардың
арасында туыстарына операция жасау
үшін ірі сомалар қажет болып отырған жастар
(мысалы, респонденттің біреуінің әкесіне буындарын ауыстыру операциясын жасауға 1
