28
Дереккөзі:Алматы қ. Статистика департаменті. Алматы қаласының 2011-2012 оқу жылының басына
қатысты жоғарғы оқу орындары
Қорытынды
Алматы көбінесе жас ішкі көшіп-қонушылар үшін тартымды қала. 2011 ж. қалаға келген
барлық көшіп-қонушылардың 72,3%-ы – 14 пен 29 жас аралығындағы жастар. Бұл Алматы
қ. халқының арасында жастардың жоғары үлесін – 31,5% қамтиды. Жастардың елеулі
ағымы бұл қалада жоғарғы оқу орындарының жоғары мөлшерде шоғырлануымен
негізделген. Жастар саясаты саласында шешім
қабылдау үшін жауапты жастардың
мәселелеріне көбірек көңіл бөліп отыру қажет.
Статистикалық деректерді талдау көрсетіп отырғандай, келешекте жастардың 15 жасқа
толғаннан кейін ауылдан кете бастауына байланысты ауыл тұрғындары қартая отыратын
болады. Дегенмен қалада тіркелудің қиындығына орай ішкі көші -қонды шүбәсіз түрде
есепке алу қиын болып отыр . 2009 ж. халық санағының қорытындысы бойынша кейінгі
жиырма жылда ауыл тұрғындарының 3%-ға статистикалық көбеюі ауыл тұрғындарының
нақты жылыстауы мен оның қарқынды түрде қалаға көшіп-қонуын көрсетпейді.
Ескеретін жағдай, жыл сайын Алматы қаласына келуші жастарға қарағанда одан кетуші
жастардың саны азайып келеді. Оған қоса, Алматыда тұрып жатқан жастардың нақты
санын есептеп шы
ғу мүмкін емес, себебі тіркелусіз тұрып жатқан ішкі көшіп -
қонушылардың саны есепке алынбайды.
3. Алматыдағы жастар көші-қонын зерттеу нәтижелері
3.1.
Респонденттерге қатысты жалпы сипаттама
Сауалнамаға Алматыда тұратын, 14 пен 29 жас аралығындағы 1000 жастар қатысты (6 -
сурет). Сауалнамаға қатысушылардың 52,6% -ы еркектер, 47,4%-ы - әйелдер. Алматыда
тұратын жас көшіп-қонушылардың басым бөлігі қазақтар - 84,9%, ұлты орыс
респонденттер – 4,2%, ұйғырлар – 3,3%, татарлар –1,3%, кәрістер - 0,8%, украиндер - 0,2%
және өзге ұлттарға 5,3%-ы тиесілі.
50049
30072
2802
1242
130301
74052
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
140000
Жалпы студент саны
студент қыздар
мемл.білім беру гранттарының есебінен
мемл.білім берутапсырысының есебінен
білім беру қызметтерін сатып алудың есебінен
29
6-
сурет. Респонденттердің жасы
Дереккөзі: жастар көші-қоны бойынша деректер қоры
Сауалнамаға қатысқан жастардың 73,1%-ы ешқашан үйленбеген , 21,4%-ы–некеде
тіркелген, 3%-ы–некеде тіркелмеген, 2,2% - ажырасқан және 0,3% жұбайларынан бөлек
тұрады.
7-
сурет респонденттердің білім беру деңгейін көрсетеді. Сауалнамаға қатысушылардың
үштен бір бөлігінің аяқталмаған жоғары білімі бар, 26,6% - орта мектепті бітірген, 18,2% -
дипломымен аяқталған жоғары білімі бар.
7-
сурет. Респонденттердің білімі
Дереккөзі: жастар көші-қоны бойынша деректер қоры
Респонденттер Қазақстанның барлық өңірлерін танытады (8-сур.).
8-
сурет. Жас көшіп-қонушылардың бастапқы тұрғылықты жері
0,8%
8,2%
7,1%
7,2%
8,6%
7,7%
8,1%
11,9%
11,9%
12,5%
8,8%
5,0%
1,8%
0,3%
0,1%
0,0%
2,0%
4,0%
6,0%
8,0%
10,0%
12,0%
14,0%
29
28
27
26
25
24
23
22
21
20
19
18
17
16
14
0,3%
1,3%
1,6%
26,6%
6,6%
11,1%
34,3%
18,2%
0,0%
5,0%
10,0
%
15,0
%
20,0
%
25,0
%
30,0
%
35,0
%
40,0
%
мектептің 9 сыныбын аяқтамаған
мектептің 9 сыныбын аяқтаған
аяқталмаған орта мектеп
аяқталған орта мектеп
аяқталмаған техникум/колледж
аяқталған техникум/колледж
аяқталмаған жоғарғы білімі
дипломымен аяқталған жоғарғы білімі
30
Дереккөзі: жастар көші-қоны бойынша деректер қоры
Респонденттердің арасында Алматы (28,1%), Оңтүстік-Қазақстан (18,9%) және Жамбыл
(15,7%)
облыстарынан келушілер көп. Бұны бірқатар себептермен түсіндіруге болады.
Біріншіден, елдің оңтүстігіндегі отбасылар дәстүрлі түрде көп балалы отбасылар болып
келеді. Статистика жөніндегі агенттігінің деректері бойынша, тек қана Оңтүстік-Қазақстан
облысында барлық елдің жастарының 16% тұрады (2-сур.).Екіншіден, аталған облыстарда
халықтың жан басына шаққандағы жалпы аймақтық өнімнің (ЖАӨ) ең төмен көрсеткіші
орын алуда
55
:
ел бойынша небәрі 30-40%. Сол себептен бұл облыстардағы номиналдық
ақшалай табыстар Қазақстан бойынша ең төмен табыс болып келеді. Мысалы, 2011 жылы
Оңтүстік-Қазақстан облысындағы халықтың номиналдық ақшалай табысы Алматы
қаласындағы тұрғын халықтың орташа табысының небәрі 34%-ын, Жамбыл облысында –
38%, Алматы облысында – 43% құрады
56
Деректерге жүргізілген барынша толық талдау көрсетіп отырғандай, ре спонденттердің
58%-
ы ауылдан/селодан келген, 15%-ы халқының саны 100 мың адамды құрайтын
қалалардан, ал 27% - халқының саны 100 мыңнан асатын қалалардан келген.
.
1-
кесте.Жас көшіп-қонушылардың бастапқы тұрғылықты жері
Алматыға көшіп келгенге дейінгі тұрғылықты жері:
Халқының саны 100 мыңнан асатын қала
Саны
270
%
27
Халқының саны 100 мыңға дейін қала
Саны
150
%
15
Село/ауыл
Саны
580
%
58
Барлығы
1000
Дереккөзі: жастар көші-қоны бойынша деректер қоры
55
Автордың «Қазақстан өңірлері» басылымының деректеріне сүйенумен жүргізген есептеулері. ҚР
Статистика жөніндегі агенттігі. Астана 2012.,16-б.
56
Автордың «Қазақстан өңірлері» басылымының деректерінің негізінде жүргізген есебі. ҚР Статистика
жөніндегі агенттігі. Астана 2012., 12-б.
28,1%
1,8% 1,9% 0,8%
11,4%
15,7%
2,2%
4,7%
2,7%
7,7%
1,2% 1,1% 0,6%
18,9%
1,2%
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
30,0%
