68
Электрмагниттік өріс аясында ұзақ уақыт болу нәтижесінде тез шаршау,
ұйқыбастылық немесе ұйқының бұзылуы пайда болады, жиі бас ауырады,
нерв жүйесі бұзылады және т.б.
Сәулеге үнемі шалдыққан кезде тұрақты түрде болатын нерв-
психологиялық ауру, қан қысымының өзгеруі, қан тамырының әлсіз соғуы,
қоректену көріністері (шаштың түсуі, тырнақтың сынуы және т.б.) байқалады.
Электрмагниттік өрістің әсерінен қорғау мақсатында келесі ұйымдық
және техникалық шараларды қолдану қажет:
а) Адамның электрмагниттік өрістің әсерінде болуы келесі ережеге
сәйкес болуы тиіс – бір сағат үзіліс жасап, 4 сағат жұмыс істеу, ол 7-кестеде
көрсетілген.
б) Монитордың экранынан арақашықтық 50-70 см болуы қажет.
в) Қорғайтын экранды пайдалану.
г) Экранның жалпақтығы тігінен немесе жұмыс істейтін адамға
қиғашынан тұруы қажет.
д) Көру бұрышы экрандағы белгілерді дұрыс айыру үшін 15-20 градус
аясында болуы тиіс.
8-кесте - Магниттік өрістің рұқсат етілетін шекті деңгейлері
Болатын уақыт,
сағ.
Магниттің өрістің әсер еткен кезде жол берілетін деңгейі
Н (А/м) /В(мкТл)
Жалпы
Жергілікті
1
1600/2000
6400/800
2
800/1000
3200/400
4
400/500
1600/2000
8
80/100
800/1000
Жайды жарықтандыруға қойылатын талаптар.
Жұмыс орындарын орынды жарықтандыруды ұйымдастыру – еңбекті
қорғаудың негізгі мәселелерінің бірі. Дұрыс жарықтандырмаған кезде еңбек
өнімділігі күрт төмендейді, жазатайым жағдайлар болуы мүмкін, көз көру
нашарлап, тез шаршау байқалады.
Жайлардағы жарық аралас (табиғи және жасанды) болуы мүмкін.
Жайлардағы табиғи жарықтандыру бүйірден жарықтандырылу түрінде болуы
тиіс. Табиғи жарықтандыру коэффициентінің көлемі (К
ео
) ҚР ҚНмЕ 2-04-05-
2002 «Табиғи және жасанды жарықтандыру» бойынша нормативтік деңгейге
сәйкес келуі тиіс.
Жоғары көру дәлдігін қажет ететін жұмыстарды орындалған кезде К
ео
1,5%-дан төмен болмауы тиіс, Орташа дәлдіктегі көру жұмысы орындалған
кезде 10%-дан төмен болмауы тиіс. ЭЕМ мен бейнетерминалдар бар
жайлардың жарық жақтауларының бағыты солтүстікке қарауы тиіс.
69
Табиғи жарықтандыру жарық жақтаулары арқылы берілуі тиіс және
жұмыс орнындағы жарықтандыру деңгейі 8-кесте көрсетілген талаптарға
сәйкес келетіндей реттеліп тұруы қажет.
9-кесте–Жұмыс орындарын жарықтандыру деңгейлері
Бақылау орны
Жарықтандыру
(табиғи,
жасанды), лк
Жарықтандыру
КЕО,%
Аралас
жарықтандыру, лк
Үстел, клавиатура
(Г)
400
1,5
500
Экран (В)
300
300
Дербес электронды есептеу машинасымен жұмыс жасайтын жайлардағы
жасанды жарықтандыру ортақ біркелкі жалпы жарық беру жүйесі арқылы
жүзеге асырылуы тиіс.
Құжаттармен жұмыс істейтін өндірістік және әкімшілік-қоғамдық
жайларда аралас жарықтандыру жүйесін қолдануға кеңес беріледі (ортақ
жарықтандыруға қосымша құжаттар жатқан аймақты жарықтандыруға
арналған жергілікті жарықтандыру шамдары орнатылады).
Жасанды жарықтандыруды есептеу
Жарықтандыруды нүкте әдісімен есептеу
h
р
-биіктік
шкаласы
Формуласы:
h
р
=H
п
−h
свеса
−h
р.пов.
Тұрақты мәндер: h
свеса
= 1 м және h
р.пов.
= 0,8 м
h
р
= 5−1−0,8 = 3,2
30- сурет− Шамдардың орналасу схемасы
70
Шамдардың арасын есептеу, мына мән бойынша λ=3,0÷3,0.
L
А
=λ∙ h
р
=3·3=9
L
В
=λ∙ h
р
=3·3=9
Есептеу үшін А нүктесін белгілейміз. Мына мәндерді табу керек d
1
; d
2
;
d
3,9
; d
4,6,11
; d
1,5
:
d
1
=0,2 м;
d
2
=
√3
2
+ 3
2
=4,2 м
d
5,3
=
√2
2
+ 3
2
=
√13 =3,6м
d
4
=3 м;
Бұрыштарын есептейміз d:
tgα
1
=
𝑑
1,5
ℎ
расч
=
0,2
3,2
= 0.625 → α
1
= 32°;
tgα
2
=
𝑑
2,4,6,11
ℎ
расч
=
4,2
3,2
= 1,3125 → α
2
= 53°;
218
,
0
cos
2
3
tgα
3
=
𝑑
3,9
ℎ
расч
=
3,6
3,2
= 1,125→ α
1
= 51°;
249
,
0
cos
3
3
tgα
4
=
𝑑
7,10
ℎ
расч
=
3
3,2
= 0,9375→ α
1
= 43°;
391
,
0
cos
4
3
Шамның түрін таңдаймыз.
Жасанды жарықтандыру үшін стандартты өлшемдегі «Армстронг»
төбесінің шамдары қолданылды. Бір шам Армстронг төбесінің екі ұяшығының
орнын алады..
609
,
0
cos
1
3