Бұл дипломдық жобада Талдық

23 

 

шамада)  айрықша  ерекше  етеді.  Бірақ  судың  негізгі  кемшілігі  болып  0 

0

C 

температура  кезінде  құбырда  қатып  қалуы,  яғни  құбырдың  үзілуіне  және 

қирауына,  сонымен  қатар  жылумен  қамдау  жүйесіндегі  жоғарғы 

гидростатикалық қысмның  пайда болуына әкеліп соқтыруы мүмкін [10]; 

- жеке параллель орналасқан буындардың инерционды қасиеттерінің бір 

бірінен айырмашылығы бар. Сыртқы ауа температурасының тербелісі қызулы 

оқшаулар  (қабырға)  арқылы  өтетін  жылу  толқындары  кішкене  болсын  өше 

бастайды,  фаза  бойынша  қалады  және  ақырын  жылу  жоғалтуын  сипаттауы 

мүмкін  [8].  Жылу  толқындарының  қызулы  емес  сыртқы  оқшаулар  (терезе) 

арқылы  енуі,  сыртқы  температураның  синхронны  өзгеруіне  және  тез  жылу 

жоғалту  болып  сипатталады.  1961  ж. С.А.  Чистовичтің  зерттеулері  бойынша 

[9],  жылу  жіберудің  оңтайлы  автоматты  басқаруы  үшін  жай  және  тез  жылу 

жоғалтудың қажетті дифференциеленген тіркеуін қарастыру керек. 

Жоғарыда айтылғандарға байланысты ОЖЖ басқару кезінде тек қазіргі 

уақыттағы  метеофактор  кешінін  емес,  сонымен  бірге  өткен  уақыттағы 

метриологиялық  шарттарды,  және  де  болашақтағы  өзгерістер  мүмкіндігін 

есекеру керек. 

Сонымен жалпы және айрықша ерекшеліктерінен басқа ОЖЖ келесідей 

түрлері бар [7]: 

- жылу  көзінің  жоғары  деңгейде  автоматтандырылуы  және  жылу  желі 

қондырғыларының, тұтынушыларды жылулық пунктінің автоматтандырылған 

құралдарының толықтай дерлік болмауы; 

- жылу  желісі  бойынша,  басқа  құбыр  жүйесінен  айырмашылығы, 

өнімнің өзі емес, ал оның параметрлері (жылу, температура, қысым) тасымал-

данады,  яғни жылыту, желдету және ыстық сумен қамдау әртүрлі тұтынушы 

жүйесі талаптарын қанағаттандыру үшін; 

- тұтынушылардың  негізгі  жүктемесі  –  жылыту,  параметрлерінің  өзге-

руіндегі төменгі сезімталдығымен сипатталады; 

- жылуды тұтынушылар әртүрлі жағдайлардан тұрады, яғни тұтынушыға 

«жаманырақ» немесе «алыстық» бойынша басқаруға тиісілі, бұл кезде тұтыну-

шылар қажет емес жылуды алады, яғни «басып кету» тәртібінде болады. 

ОЖЖ  құрылымдық  ерекшлегінен  келесіні  атап  өтуге  болады,  ОЖЖ 

жергіліктендіру қала аймағында. 

Жылумен  қамдау  ҚМКК  «Талдықорғантжылусервис»  кешенінің 

басқалардан  ерекшелігі,  орамды  жылу  желісі  әртүрлі  сандағы  жеке  жылу 

пунктерімен  жалғануы,  абонеттің  желіге  тізбектей,  параллелді  тізбектей 

қосылуы.  Соңында  әр  орамды  желі  өзінің  оқшауланған  жылумен  қамдаудың 

технологиялық тәртібі бар, осыған байланысты әрбір желі жекеленген сәйкес 

басқару алгоритмін құру қажеттілігіне себепші. 

 

 

 

 

 

24 

 

1.4 Сорғы станциясын басқарудың құрылғылары мен әдістері 

 

Сорғы  қондырғыларының  жұмыс  тәртібін  реттеу  әдісі.  Орта  тепкіш 

сорғыларға  берілетін  сұйықтық  пен  қысымды  реттеу  үшін  келесі  әдістер 

қолданылады. 

- дросселді реттеу; 

- сорғы  құбырша  шығысындағы  кіріске  сұйықтық  ағынының  бөлігін 

қайта жіберу; 

- сатылы реттеу; 

- сорғы жұмыс доңғалағының айналу жиілігінің өзгеруі. 

Дросселдік  реттеудің  жасалуы  тегеурін  құбыры  жүйесіне  қосалқы 

кедергіні енгізуі, Q — Н желі сипаттамасы арқасында Q — Н’тр (сур 1.5) тіке 

көтеріледі  және  Qз  керекті  берілісіне  сәйкесінше  2  нүкте  режімінде  сорғы 

сипаттамасын  кесіп  өтеді.  Бұл  кезде  жүйедегі  қажетті  тегеурін  Hз  тең,  ал 

сорғы  H2  тегеурінін  таратды.  Демек  энергия  N=  Q

3

p  болады,  р  =  Н

2

  —  Н

 

болғанда ысырмадағы жергілікті кедергінің жоғарлауы жоғалады. Жұмыспен 

қамтамасыз ету үшін сорғының пайдалы қуаты 3 нүктеде орналасқан. 

 

 

 

1.5 сурет – Дросселдеу жұмысымен реттеу кезіндегі«сорғы—желі» 

жүйесінің сипаттамасы 

 

Бұл жағдайда сорғы қондырғы қуатының жойылуы: 

  

                                        N=



gQ

3

H

2

/102



3.

  

                               (1.1) 

 

Онда сорғы қондырғы ПӘК-і келесідей болады: 

 



= N/N=



3 H3/ H2. 

     

 

              (1.2) 

 

Осыдан  көрінеді,  желіге  қажетті,  сорғымен  таратылатын,  тегеурін 

арасындағы  өзгерістің  жоғарласа  сорғы  қондырғысының  ПӘК-і  төмендейді. 

Кедергілік  реттеу  әдісінің  елеулі  кемшілік  бірқалыпты  сипаттамасы  бар, 

25 

 

қысқа  реттеу  уақыты  талап  етілетін,  тек  аздаған  сорғы  қондырғыларына 

пайдалануға болады. 

Тегеурінді  қайта  жіберуін  ретту  сорғының  шығысындағы  сұйықтық 

ағынының  бөлігін  ысырма  көмегімен  оның  кірісіне  бұру  арқылы  болып 

табылады.  Ал  бос  дөңгелек  бойынша  сұйықтық  айналымына  жойылатын 

энергия  пайдалы  жұмыс  тудырмайды,  яғни  жүйедегі  ПӘК-тің  төмендеуіне 

әкеледі. СС берісі тек азаю жағына қарай реттелеі. Сору құбырына сұйықтың 

қайта  жіберілуі  сорғының  кавитациондық  сапасын  жақсартады,  бірақ 

айналымның  бар  болуы  жүйенің  ПӘК-ін  төмендетеді,  айналым  құбырының 

құрылғысын  және  қосымша  арматуа  орнауын  талап  етеді, яғни  сорғы  станса 

ғимаратындағы  құбыр  желісін  қиындатады.  Сондықтан  бұл  әдіс  қаланы  іс 

жүзінде сумен қамдауда таралмады. 

Сорғы станциясы сатылы реттеу берісі сорғының қосылуы мен өшірілу 

арқылы жүзеге асады. Бұл әдіс басқаруда қарапайым болып табылады, себебі 

қосымша  реттейтін  қондырғыларды  қажет  етпейді.  Бірақ  бұл  әдіс  тұтыну 

кезінде  өзгеретін  параметрлердің  үздіксіз  және  сапалы  ұстап  тұруына,  жиі 

жіберілуінің шақырылуын және қондырғыштардың тоқтауын қамтамасыз ете 

алмайды,  яғни  қондырғылар  жұмысының  уақытын  азайтады  және  сорғы 

станса  беріліс  тербелісінің  тегістелуі  үшін  аралық  жинау  қойма  құрылысын 

талап  етеді.  Осы  ерекшеліктер  сорғы  стансалардың  қысқаруына  себепші 

болады. 

Сорғы  қондырғы  жұмыс  доңғалағының  айналу  жиілігі  аздаған 

электроэнергия  шығындары  бар  СС  өнімділігінің  үздіксіз  реттелуін 

қамтамасыз  етеді,  басқа  нұсқаларға  қарағанда  [2-5].  Бірақ  ол  реттелетін 

жабдыққа  көп  шығынды  талап  етеді,  әсіресе  жоғарғы  қуатты  қондырғылар 

үшін,  және  қоректенетін  желімен  электромагниттік  үйлесімділіктің 

нашарлануына  әкеліп  соқтырады.  Бірақ  та  реттелетін  электрлік  жетектің 

төменделетін бағасы бұл әдісті келешегі бар етіп қарасытырады.  

Сорғы  стансасында  сорғы  түрлерімен  басқару  әдісі  [14].  Дара  реттеу. 

Басқару  әдісі  кезінде  барлық  қозғалғыштар  өздерінің  жеке  жиілік 

түрлендіргішімен  (ЖТ)  қамдалған.  Бұл  әдіс  –  әмбебап.  Реттеудің  өте  кең 

аралығындағы  ең  жоғарғы  дәлдігін  қамтамасыз  ете  алады.  Функционалды 

мүмкіндіктері  энергетикалық  параметрлерімен  ғана  шектелінеді.  Барлық 

қорғаныс  функциясын  қамтамасыз  етеді  (максималды  токты  және  уақытша 

токты қорғаныс; жүктемені жоғалуының, фаза арасындағы ҚТ, қоректелінетін 

желінің  кернеуінің  ауытқуы,  фазаның  үзілуі,  фазаның  тізбектілігін  басқару 

қорғанысы  және  т.б).  Сипаттамасы  бойынша  әртүрлі  сорғы  қондырғыларын 

пайдалануға болады. Жиілік түрлендіргішінің тоқтап қалған кезіндегі жұмыс 

қабілетін  сақтап  қалады,  бұл  кезде  АҚ  желіден  айналма  түйістіргісі  арқылы 

қоректендіріледі.  Бұл  әдістің  жоғарғы  энергиялық  тиімділігі  параметрлер 

дәлдігі  үшін  энергетикалық  есебінің  орындалуын  қамтамасыз  етеді.  Яғни 

жұмыс  жасайтын  сорғылардың  қатарының  жөнді өзгеруі.  Негізгі  кемшілігі  – 

жоғары  бағалы.  ЖТ  алуға  шектелген  жағдайға  байланысыты  бұл  әдіс  кең 

қолданыс таппады.