Бизнесті бағалау

55 

 

  (20000  ш.м.  х   ш.м./300теңге.х 90/100)  - (600000  теңге + 1200000  теңге) = 3600000 

теңге 

Капиталдандырылған  құн  алынған  таза  жылдық  табыс  шамасын  кірістік 

көрсеткішке  (12%-ды  100-ге  бөле  отырып,  оның  мәнін  шексіз  шамаға  келтіруді 

ұмытпаймыз) бөлумен анықталатын болады: 

 3600000 теңге / 12/100 = 30000000 теңге 

Жауабы: капиталдандырылған құнды бағалау 30 млн т. құрайды. 

4-тапсырма 

3-тапсырманың  шартын  сақтай  отырып,  кірістік  көрсеткішті  1,5  еседен  18%-ға 

дейін арттырған кезде капиталдандырылған құн шамасын бағалау. 

Шешімі  

Таза жылдық табыс өзгеріске ұшырамай сол 3600000 т. құрайды. 

Тапсырманың жаңа шарттарындағы капиталдандырылған құн келесіні құрайды: 

 3600000 т. / 18/100 = 20000000 т. 

Жауабы:  бағаланып  отырған  капиталдандырылған  құнның  шамасы  20  млн.  т., 

құрады, яғни тепе-тең 1,5 есеге азайды. 

 5-тапсырма 

3-тапсырма  шарттарының  бастапқы  деректеріне  қайта  оралып,  жалға  алу 

төлемінің  мөлшерлемесін    ш.м./200  тең.  дейін  (1,5  есеге)  азайта  отырып,  өндірістік-

техникалық  орталықтың  капиталдандырылған  құнын  бағалау  шамасының  қалай 

өзгеретінін анықтау. 

Шешімі  

Жалға алу төлемі мөлшерлемесінің жаңа мәні кезіндегі таза жылдық табыс келесіні 

құрайды:  

 (20000 ш.м. х ш.м./200т. х 90/100) - (600000 т. + 1200000 т.) = 1800000 т. 

Бұл ретте  капиталдандырылған құнды бағалау мәні: 

 1800000 т. / 12/100 = 15000000 т. 

Жауабы:  бағаланып  отырған  капиталдандырылған  құнның  шамасы  15  млн.т., 

құрады, яғни тапсырманың бастапқы нұсқасымен салыстырғанда   2 есеге азайды. 

6-тапсырма 

56 

 

Мердігердің әдісін қолдана отырып, аумағы 2000 ш.м. құрайтын жер учаскесі және 

10 жыл бұрын салынған көлемі 3000 куб.м. қойма  ғимараты бар  мүлік нысанының құнын 

анықтау. Есептеу кезінде келесі ақпарат қолданылсын: 

жер  нарығының  статистикасында  осыған  ұқсас  жер  учаскесінің  үлестік  бағасы 

ш.м./35  дол.  құрайды;  аталған  жер  учаскесін  бағалауға  әсер  ететін  оң  және  теріс 

факторлардың  жиынтығы  оның  бағасы  10%  артуы  мүмкін  деп  есептеуге  мүмкіндік 

береді;  

осыған  ұқсас  жаңа  ғимараттың  құрылысына  кететін  үлесті  шығындар  куб.м./100 

дол. құрайды, ал ғимараттың өміршеңдік кезеңінің ұзақтығы          50 жылға бағаланады. 

Шешімі  

Жер учаскесінің құнын бағалау: 

 2000 ш.м. х ш.м./35 т. х (1 + 10/100) = 77000 т. 

Ғимараттың қалдықтық қалпына келтіру құны: 

Куб.м./ 100 т. х 3000 куб.м. х (50 - 10)/50 = 240000 т. 

Сонда  нысанның  жиынтық  құны  (мердігер  әдісінің  тұжырымдамасына  сәйкес) 

келесі құрайды: 

 77000 т. + 240000 т. = 317000 т. 

Жауабы: бірыңғай нысанның құнын бағалау 317000 т. құрайды 

  7-тапсырма 

Бірқабатты  кеңсе  ғимараты  ұзақ  мерзімге  жалға  берілген.  Ғимараттың  ауданы 

1000 ш.м.; ғимарат 10 жыл алдын салынған және оның жалпы болжамды қызмет мерзімі 

50 жыл. Осыған ұқсас ғимараттармен салыстырғанда жалға беру мөлшерлемесі ш.м./200 

т. құрайды, жалға беру бизнесінің кірістік көрсеткіші  к = 0,2 (20%), осыған ұқсас жаңа 

ғимараттың құрылысына кететін үлестік шығындар ш.м./750 т. құрайды деуге болады. 

Бағалаушының  есептік  баяндамасына  енгізу  үшін  келесі  бағаларды  есептеу  керек: 

жұмыс істеп тұрған жалға берілетін ғимараттың капиталдандырылған құны (КҚ), оның 

қалдықтық  қалпына  келтір  құны  (ҚҚҚ)  және  ғимарат  орналасқан  жер  учаскесінің 

қалдықтық құны (ЖҚҚ). 

Шешімі  

Капиталдандырылған құны (жалға беру төлемдерін таза кіріс ретінде қамтамасыз 

ететін жалға беру шарттары кезінде және мысалы, жайдың 90%-ын жалға берген кезде) 

келесіні құрайды: 

 КҚ = ш.м./200 т. х 1000 ш.м. х 0,9 / 0,2 = 900000 т. 

Қалдықтық қалпына келтіру құны (тозудың желілік динамикасы кезінде) 

57 

 

ҚҚҚ = ш.м./750 т. х 1000 ш.м. х [{50—10)/50] = 600000 т. 

Сонда жер учаскесінің қалдықтық құны келесіні құрайды 

 Тогда остаточная стоимость земельного участка составит: 

ЖҚҚ = КҚ – ҚҚҚ = 900000 т. - 600000 т. = 300000 т. 

Жауабы: КҚ = 900000 т., ҚҚҚ = 600000 т., ЖҚҚ = 300000 т. 

 8-тапсырма 

Мүлік нысанын  дамыту үшін екі  жылға 100000 т. несие алғысы келетін (шарттық 

кезеңнің соңында несиені және ол бойынша пайыздарды бір мезгілде қайтару шартымен) 

және  оны  екі  жылдан  кейін    120000  т.-ге  сатуды  көздейтін  кәсіпкер  үшін  келешектегі 

қаржылық  жағдайды  бағалау.  Қолда  бар  нарықтағы  ақпарат  бойынша  капиталды 

пайдаланғаны үшін төлем жылына 10%-ды құрайтынын есепке алу керек. 

Шешімі (1 және 2 нұсқалар) 

1-нұсқа 

Күрделі  пайыз  формуласына  сәйкес  кәсіпкердің  біріккен  несиелік  қарыздары 

шарттық кезеңнің соңында келесіні құрайды:  

 100000 т. х (1 + 10/100)  = 121000 т. 

Көрініп  тұрғандай,  несиелік  қарыздың  бұл  есептік  сомасы  мынадай  мөлшерде 

нысанды сатудан күтіліп отырған түсімнен артық:  

 121000 т. - 120000 т. = 1000 т. 

Осылайша,  кәсіпкер  несиені  және  несие  пайыздарын  қайтару  бойынша  өзінің 

міндеттерін  толық  көлемде  орындай  алмайды;  нәтижесінде  оның  қарызы  1000  т.-ге 

бағаланады.  Яғни  аталған  шарттардағы  болжамды  мәміле  мақсатсыз.  Кәсіпкер  үшін 

мәселенің  шешімі  (несиенің  пайыздық  мөлшерлемесіне  қатысты  несие  берушінің  қатал 

ұстанымы  кезінде)  мысалы,  нысанды  сатып  алу  мен  дамытуға  арналған  шығындарды 

үнемдеу жолдарын іздеумен (сұратылып отырған несие көлемін төмендету үшін), сондай-

ақ  нысанды  сату  бағасын  көтеру  жолдарын  іздеумен  (соның  ішінде  барынша  жетілген 

маркетингтік құралдарды қолдану есебінен) байланысты болады. 

2-нұсқа 

Тапсырманың  шарттары  бойынша  нысанды  сатудан    түсетін  120000  т-ге  тең 

белгілі  болашақтағы  кірісті  дисконттау  идеяларын  қолдана  отырып,  өздігіңізден  есеп-

қисап  жүргізіңіз.  Ол  үшін  осы  болжамды  кірістің  мәнін  екінші  дәрежедегі  дисконт 

коэффициентіне көбейту керек екендігін     [ 1/( 1 + к)] естеріңізге сала кетейік. Яғни есеп-

қисап  жүргізу  жолымен  кірістің  дисконтталған  сомасы  сұратылып  отырған  несиенің 

мәнінен  100000  т-ге  аз  болатынына  көз  жеткізу  керек.  Бұл  болжамды  мәміле  кәсіпкер 

үшін тиімсіз, шығынды болады дегенді білдіреді. 

 9-тапсырма