Иілгіш (керілгіш) байланыстар (жіп, арқан, шынжыр т.б.)

Сондықтан байланыстың бұл түрінің реакциясы сол байланыстың 
бойымен бағытталады (1.10, 1.14-сурет). 
 
1.4.3 Денелерді жылжымайтын цилиндрлік шарнирмен (подшипник) 
байланыстыру. Мысал ретінде тіреуге қозғалмастай болып бекітілген болтқа 
(бұрандаға) кигізілген втулканы (төлке, қуыс цилиндр тәрізді дене) алуға 
болады (1.15, а-сурет). Втулка қуысының диаметрі бұранда диаметрінен кеңдеу 
жасалынған және осы втулка бекітілген дене сурет жазықтығына 
перпендикуляр орналасқан шарнир өсінен айналмалы қозғала алады. Втулка 
мен бұранданың жанасушы беттерінің арасындағы үйкелістерді көп 
жағдайларда ескермеуге болады. Мүндай идеал шарнирдің өс бойымен және 
айналу бағытындағы қозғалысы шектелмейді. Идеал шарнир втулканың 
қозғалысын тек кана втулка мен бұранданың жанасу 
А 
нүктесі арқылы 
жүргізілген ортақ нормаль бағытта шектейді, яғни байланыс реакциясы осы 
нормаль бойымен бағытталады. 
Әсер ететін актив күштердің шамасы мен бағыттарына байланысты 
втулка мен болттың жанасу нүктелері өзгеріп отыратындықтан алдын ала 
байланыс реакциясының бағытын анықтауға болмайды. Бірак жылжымайтын 
идеал цилиндрлік шарнирдің реакциясы шарнир өсіне перпендикуляр 
жазықтықта кез келген бағытта бағытталатынын айтуға болады (1.15, б, в-
сурет). Бұл жағдайда 
A
R
реакция күші шарнир центрі 
А 
арқылы өтеді және 
оның шамасы мен бағыты (α бұрышы) белгісіз болады. Сондықтан денені 
шарнирлі байланыстан босату кезінде 
A
R
реакция күшін екі 
Ay
Ax
R
R
,
 
құраушыларына жіктейді. Есептің шешімінде 
A
R
реакция күшінің 
Ay
Ax
R
R
,
құраушыларының таңбалары теріс болса, онда осы құраушылардың суреттегі 
бағыттары шынында да координаталар өстерінің оң бағыттарына қарама-қарсы 
бағытталады. Цилиндрлік шарнирдің толық реакциясының модулі мен бағыты 
мынадай формулалармен анықталады. 
;
2
2
Ay
Ax
A
R
R
R


;
cos
A
Ax
R
R
i
R








.
cos
A
Ay
R
R
j
R








Мұнда 
j
i
,
- тікбұрышты декарттық координаталар өстерінің бірлік 
векторлары. 

Кейбір жағдайларда цилиндрлік шарнир 
реакциясының бағытын бірден анықтауға болады. 
Мысалы салмағы 
Р 
біртекті 
АD 
балкасы 
А 
нүктесінде цилиндрлік шарнир арқылы бекітіліп, 
ал 
В 
нүктесінде (1.16-сурет) қозгалмайтын бір 
дөңес бетке тірелсе, онда жылжымайтын тіреудің 
B
N
реакциясы 
АD 
балкасына перпендикуляр 
бағытталады. 
Жылжымайтын 
А 
цилиндрлік 
шарнирдің реакциясын 
A
R
деп белгілейміз. 
B
N
P
,
және 
A
R
- күштері өзара теңескен күштер жүйесін 
құрайды және үш күштер тепе-теңдігі туралы 
теорема бойынша осы күштердің әсер ету сызыктары бір нүктеде 
қиылысатындықтан 
A
R
күшінің әсер ету сызыгы 
Р 
және 
B
N
күштерінің әсер 
ету сызықтары қиылысатын 
О
нүктесі арқылы өтеді. Сондықтан 
A
R
реакциясы 
ОА 
түзуінің бойымен бағытталады. 

жүктеу 0,81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: