ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҒЫНДА ҒАЛАМТОРДЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

18
ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҒЫНДА ҒАЛАМТОРДЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ 
Абнасырова Р.Ж.
ф.ғ.к., ассист. профессор, Қазақ филологиясы кафедрасы, 
филология жəне педагогика ғылымдары факультеті, 
Сулейман Демирель атындағы университет
«Ғаламтор» деген термин ағылшынның «internationalliet» деген сөзінен шыққан, «халықаралық бай-
ланыс» деген мағынаны береді. Ғаламтор жүйесі арқылы тіл үйренуші тіл өкілімен тура, тікелей бай-
ланысқа түсе алады, қазақ тілі сабағында ғаламторға қосылу арқылы шынайы қарым-қатынас үлгісін 
жасауға болады. Заман ағымына сай күнделікті сабаққа бейне, аудио қондырғылары мен теледидарды, 
компьютерді қолдану айтарлықтай нəтижелер беретіні анық. Бұндай əдістер тіл үйренушілердің, сту-
денттердің қызығушылығын арттырып, зейін қойып тыңдауымен қатар, түсінбей қалған сəттерін қай-
талап көруге, тыңдауға жəне алған мағлұматты нақтылауға мүмкіндік береді. Оқытушылардың өздері 
де алынған ақпаратты көшіріп алып, онымен өз ыңғайына қарай жұмыс істей алады. 
Жалпы қазақ тілін оқытуда ғаламтордың беретін мүмкіндіктері мен қызметтеріне тоқталатын бол-
сақ, мəселен, студенттер ғаламтор тораптарында берілетін тапсырмалар мен жаттығуларды орындай 
алады, үйреніп жүрген тілінде электронды пошта арқылы хат алысып, виртуалды қатынас клубтарына – 
телеконференцияларға қатыса алады жəне нақты уақыт тəртібінде мəтіндік хабарламалармен алмасуға, 
радиобағдарламалар тыңдауға, бейнероликтер көруге, яғни ақпараттың қандай да түрлерін қолдануға 
мүмкіндіктері бар. 
Ғаламтор  тіл  үйренушілерге  жазба  мəтіндерді  қолдануға,  тіл  тасушыларын  тыңдап,  олармен  қа-
рым-қатынас жасауға қайталанбас мүмкіндіктер береді, яғни ол табиғи тілдік ортаны қалыптастырады. 
Тілді үйретуде оқытушылар ғаламторды пайдалану арқылы тілді үйренушілердің ойлану дəрежесі-
не, материалды қабылдау ерекшелігіне байланысты əрбір студент үшін жеке-жеке компьютерде бағдар-
лама құрып, оқушылармен дербес жұмыс жасауына болады.
Сондай-ақ сабақ барысында компьютерлік ойындардың да тигізер пайдасы зор. Компьютерлік ой-
ындар жаттықтыру, оқыту жəне дамыту сипаттарын ескере отырып жасалынса, олардың əрбір оқушы-
ның білім сапасын арттыруға тигізер пайдасы зор. Сабақ барысында ойын элементтерін тиімді пай-
далану олардың сабаққа деген қызығушылығын арттыра түседі, əрі баланың бойындағы қабілеттерді, 
ойлау мүмкіндіктерін анықтауға мүмкіндік береді. 
Мақалада С.Демирель атындағы университеттің инженер факультетінің «Есептеу техникасы жəне 
бағдарламалық қамтамасыз ету» мен «Ақпараттық жүйелер» бөлімінің 3-курс студенттері «Кəсіби қа-
зақ тілі» сабағында қолданылған кейбір ойын түрлерінен үзінділер келтірілген жəне берілген ойындар-
да сабақ барысында ғаламторды пайдаланудың тəсілдері айтылған.
Жарнама  құрастыру  ойыны.  Бұл  ойынды  «Дербес  компьютер»  немесе  «Дербес  компьютердің 
негізгі құрылғылары» туралы тақырыпты өткеннен кейін қорытынды сабақ ретінде ойнатқан тиімді. 
Ойынға оқытушы алдын ала тауар атауларын жазып қойған парақшаларды дайындап келуі керек. Сту-
денттер  шағын  топқа  бөлінеді,  топ  басшылары  заттың  аты  жазылып  қойған  қағазды  таңдап  алады. 
Ойында студенттер шағын топтарға бөлініп, тауар жарнамалау ісімен айналысады. Топ мүшелері осы 
аталған затқа жарнама (мəтін, ұран, плакат, т.б., егер үйге берілетін болса видео да жасағандары дұрыс) 
құрастырып, оны қалайша қолдануға болатындығын, артықшылығын жарнамалауы қажет (5-6 минут). 
Студенттер сабақ барысында жарнамаға қатысты бар материалдарды ғаламтордан алады. 
Жарнамалау кезінде студенттердің ойды жеткізу шеберлігіне, тіл тазалығына, сөйлеу мəнеріне баса 
назар аударғанымыз жөн. Жарнаманы төмендегідей тəртіппен келтірген дұрыс:
1. Тауардың сипаттары;
2. Тауардың артықшылығы;
3. Тауарды тұтынудың пайдасы.
Инженер факультеті студенттеріне «Кəсіби қазақ тілін» оқытуда ақпараттық-коммуникациялық тех-
нологияны қолданудың тиімділігі жоғары. Компьютер студентке ақпаратты игеру тұрғысында өз басы-
ның жеке біліктері мен дағдыларын дамыту мүмкіншілігін береді. Сонымен бірге, студенттердің үнемі 
өздері  қолданатын  əлеуметтік  желілерін  сабақ  барысында  қолдандыру  студенттердің  сабаққа,  пəнге 
деген қызығушылығын арттырады. Ғаламторды практикалық сабақта қолданғанда студенттерге келесі 
тапсырмалар  берген  орынды:  қарастырылатын  мəселе  бойынша  ғаламтордан  қосымша  материалдар 
іздеу жəне оларды таңдап, бір жүйеге келтіру (классификациялау): ол үшін студент ақпаратты бөлімдер 
немесе тақырыптар бойынша жіктеуі керек. Осы ғаламтормен байланысты ойынның бір түрі – топтық 
зерттеу.

19
Топтық зерттеу (Бірлескен жұмыс) – практикалық сабақта студенттердің бірлесе отырып белгілі 
бір проблеманы графикалы түрде шешу тəсілі. 
Оқытушы  тақырып  бойынша  шешуді  талап  ететін  проблеманы  студенттерге  ұсынады.  Мəселен, 
«Ғаламтордың  пайдасы  мен  зияны», «Вирус  жəне  антивирус  бағдарламасы», «Компьютерге  неме-
се  ғаламторға  тəуелділік», «Қазақстандағы  ғаламтордың  жағдайы»  тақырыптарын  ұсынуға  бола-
ды. Студенттер шағын топтарға бөлініп, аталмыш проблеманы шешу жолдарын талқылап, өздерінің 
шешімін маркерлермен плакатқа түсіреді (15-30 минут ішінде). Студенттер өздігімен сол жерде отырып 
ақпарат жинастырады, оларды талдап бағалайды. Тапсырманы плакатқа қалай жасау керектігін əр топ 
өздері таңдайды. Жұмысқа берілген уақыт аяқталғаннан кейін əр топтың спикері шығып, өз жұмыста-
рын қорғайды. Қорғау соңында топ мүшелері басқа топтың сұрақтарына жауап береді. 
Ғаламторда дұрыс жұмыс жасауды үйрету мақсатымен бір елге немесе бір компанияға саяхат жасату 
да өте ыңғайлы. Мысалы, инженер факультетіне тақырыпты «Google компаниясына саяхат» деп алай-
ық. Сабақ үстінде ғаламтордан осы тақырыпқа қатысты материал жинауға белгілі уақыт беріледі. Əр 
студент 4-5-тен бірігіп осы тақырыпта материал жинастыруы оны оқып, мағлұмат алуы керек. Google 
компаниясының тарихы, жұмысы, қызметкерлері, қазіргі жағдайы жəне т.б. Уақыт аяқталған соң əр 
студент төмендегідей кестені толтырады.
Кілт сөз немесе іздеу жүйесі 
Мақсат 
Нəтижесі
Осы кесте арқылы ғаламтордан берілген тақырыпқа қатысты қандай кілт сөздер жазды, не мақсат-
пен  жəне  оның  нəтижесінде  қандай  мағлұмат  алды.  Осы  кесте  бойынша  дəптерлеріне  өз  жұмысын 
қысқаша жазып өтеді. 
Жұмыс нəтижесі
Ақпарат көзі (сайт)
Не туралы
Мағлұматтың пайдалылығы
Жоғарыдағы кестені толтыру арқылы студент кейінгі диплом жұмысына да мағлұмат жинауды оны 
қалай жинақтауды үйренеді. Берілген кестеде біріншіге нақты мағлұмат алған сайтты, екіншіге ол жер-
де компания туралы қандай ақпараттар бар жəне үшіншіге ол мағлұматтың берілген тақырыпқа қаты-
сты пайдалы жағы қаншалықты, не алуға болады деген сұраққа толық жауап жазады. 
Жұмыс соңында əр топ берілген тақырып бойынша «топтастыру əдісін» жасайды. 
Жұмыс аяқталған соң əр топтың студенттері жеке-жеке шығып, өз жасаған жұмыстарын қорғайды.
Осы тақырып бойынша үйге слайд жасап келуге тапсырма берген де дұрыс, ол əр оқытушының өз 
қалауына байланысты.
Келесі сабақта осы өткен тақырыппен байланыстырып, Google мен Mail-ru компанияларына салы-
стырмалы  жұмыс  жасатуға  да  болады.  Бұл  жолы  да  алдыңғы  сабақтағыдай  ғаламторды  толық  қол-
данады, осы ғаламтордан алған мəлімет бойынша екі компанияның ұқсастығын, ерекшелігін, негізгі 
жұмысын толық кестеге толтырып шығады. 
Google
Mail-ru
Ұқсастығы
Айырмашылығы
Қазіргі жағдайы
Осы  тапсырмалар  негізінде  студенттер  сабақ  үстінде  ғаламтор  арқылы  бір-бір  ойындар  ұйымда-
стыруына да болады немесе оқытушының өзі де алдын-ала өтетін тақырыбы бойынша «Кахут» əдісі 
бойынша  тесттер  дайындап  келіп,  сол  жерде  орындатса  мұның  өзі  білім  алушылардың  пəнге  деген 
қызығушылығын арттырады. 
Тарихы
Жұмысы
Құрастырушы
Қазіргі жайы
Google