Білім беру стратегиялары: ТҰЛҒаны қалыптастыру парадигмасы

103
ішкі жəне сыртқы деп бөледі. Н. М. Пейсахов ұсынған классификация негізінде барлық оқыту мотив-
тері үлкен 4 топқа біріктіріледі: кəсіби, дамыту, əлеуметтік идентификация жəне утилитарлы мотивтер.
Оқытушының  кəсіби  мотивтерінің  түрлерін  ескере  отырып,  Л.Н.Захарова,  В.А.Сластенин  жəне 
басқалар  факторлардың  кең  ауқымды  облысынан  материалды  стимул,  өзінің  келісуімен  байланысты 
қалыптастыру, кəсіби мотивтер жəне тұлғалық өзін іске асыру мотивтерін ерекшелеп көрсетеді. Соңғы 
2 топтың мотивтері, менің көзқарасым бойынша жоғары реттегі мотивтер болып табылады. Дəл осы-
ларды инновациялық қызметтің адекватты көрсеткіші ретінде санауға болады.
Инновациялық қызметі кəсіби мотивтер жəне тұлғалық өзін іске асыру мотивтеріне жүгінетін бола-
шақ оқытушы, ол үшін тұлғалық терең мəні бар инновациялық қызметтен рахат алатын, өз қызметінде 
тұлғалық  прагматикалық  мотивациясыз  нəтиже  алуға  талпынысы  көрініс  табатын,  жоғары  деңгейде 
шығармашылық потенциалға ие болуы керек [2].
Аталған  мотивацияның  əр  түрі  өзінің  жалпы  құрылымында  басым  жəне  бағыныңқы  мəндерге  ие 
жəне сол арқылы сол немесе басқа индивидуалды жетістіктерді анықтайды, сонымен бірге кəсіби қыз-
меттің соңғы мақсатына жету дəрежесін жүйелейді.
Болашақ кəсіптік оқыту педагогының инновациялық қызметінің сəтті мотивациясы келесі маңызды 
анықталған педагогикалық шарттарға əсер етеді:

Жаңалықты меңгеру күшіне болашақ маманның сенімділігі;

Тұлғаның өзін-өзі дамыту мен дамуындағы қажеттіліктің болуы;

Инноватордың инновациялық жұмысына əділ баға беру сенімділігі.
Болашақ кəсіптік оқыту педагогының инновациялық қызметінің сəтті мотивациясының жоғарыда 
аталған шарттары, басқару мəселелері шешілген жағдайды құрыла алады:

Болашақ кəсіптік оқыту педагогының ой-өрісін қалыптастыру;

Алдыңғы қатарлы білім беру жүйелерін құрастыру;

Инновацияны іске асыру үрдісінде жаңа мүмкіндіктер туралы ақпараттандыру;

Инноваторларға көмек көрсету;

Кəсіби  мотивация  мен  мотивацияны,  болашақ  оқытушының  тұлғалық  өзін-өзі  іске  асыруын 
тұрақты түрде қолдау;

Инноваторларға шығармашылық еркіндік беру;

Болашақ кəсіптік оқыту педагогынөзектілікке үйрету.
Оқыту жаңа ақпаратты қабылдау сияқты болашақ маманды тиімді стимулдау құралы болып табылады. 
Стимул – бұл адамды өз энергиясын рационалды жұмсауға итермелейтін кейбір күш, адамдық қа-
лыптасудың көзі. Стимулдау- бұл орташа үрдіс, ал педагогикалық стимулдау- педагогикалық кəсіптің 
өкілдерін кəсіби- педагогикалық қызметке белсендіру мақсатында жəне педагогикалық қызметке маңы-
зды əсер ететін білім беру шарттарында болатын үрдіс.
Болашақ кəсіптік оқыту педагогын педагогикалық стимулдауда ішкі жəне сыртқы стимулдау жүйе-
лерінің көмегімен жаңалықты меңгеру немесе дамыту, қалыптастыруға болашақ маманның мақсатты 
бағытталған, жүйеленген, тізбектелген педагогикалық шарттарымен қалыптасу үрдісін айтамыз.
Болашақ кəсіптік оқыту педагогынстимулдау қажеттілігі үздіксіз дамытуға деген сұраныспен байла-
нысты.Стимулдаудың негізгі құралы зерттеушілер ( Л.В. Леонов, М. В Немов жəне т.б) сəйкес ұйымды 
санайды.Ол өзіне кəсіби дамытуды инновациялық қызметтің жоғары дəрежесін, перспективті ғылымға 
бағыт алдыңғы қатарлы тəжірибе мен студенттердің өзгермелі оқу сұраныстарын қосады. Педагоги-
калық ұйымдастыру оқытушының басқару стиліне, студенттің инновациялық инициативасын қолдау 
стратегиясымен бекітілген. 
Инновациялық технологиялар бойынша оқыту жаңалықты меңгеруге дайындайды жəне мотиваци-
ялайды [3].
Белсенді тəсілдер қолданылады: ойындар, консультациялар, мəселелік курстар, өзін-өзі оқыту. Бұл 
байланыста қызмет, өз мəселелерінтүсінуде болашақ маманның іздеу қызметіне қатысуына мотивті қа-
лыптастырудағы қажетті шарттардан тұратынын көрсететін, оқытушының қызметінің координациялық 
функциясы ерекше мəнге ие болады. 
Оқытушының инновациялық қызметін координациялау үшін мақсатты түрде келесі арнайы тəсіл-
дерді қолданған дұрыс:

Мотивация  тəсілдері  индивид  ерекшелігімен  іріктеледі:  еңбекке,  креативті  мүмкіншілікке,  қо-
балжу дəрежесіне, өзін- өзі бағалауға қатынасы.

Болашақ оқытушының мадақтау тəсілдері оның еңбегі мен ашқан жаңалығын бағалауға байла-
нысты моральды жəне материалды болады.
Болашақ кəсіптік оқыту педагогының инновациялық қызметінің мотивациялық сферасының ерек-

104
шелігін қызметтің басқа компонентерімен жүйелі түрде қарастырған дұрыс. Бұл қатынаста мақсатты 
білім беру үрдісі маңызды орын алады, яғни бұл терең тұлғалық үрдіс. Мақсат жеке мүмкіндік пен қы-
зметті іске асырудағы обьективті шарттар əсерінен қалыптасады. Кез келген қызметтің мақсаттары мо-
тивтер, құндылықтар жəне сұраныстармен бірге оның жетекші жəне жүйелік көзі болып табылады.Бұл 
байланыста болашақ кəсіптік оқыту педагогының инновациялық қызметінің мотивациялық мақсаттық 
негізі жөнінде, болашақ оқытушының обьективті жағдайы оның кəсіби жəне əлеуметтік белсенділігі 
факторы ретінде көрсетілетін,жалпы жəне кəсіби тұлғалық өзін-өзі дамытуды стимулдайтын педаго-
гикалық қызмет мақсаттарына іріктеліп бағытталған негіз болып табылады. Болашақ кəсіптік оқыту 
педагогының  əлеуметтік  жəне  кəсіби  іс-əрекеті  осылайша  педагогикалық  қызметтің  мақсатын  қалай 
нақтылайтынына,  оны  жүзеге  асыру  үрдісінде  нені  іздейтініне,  өз  өмірінде  осы  мақсаттарға  қандай 
орын бөлетініне байланысты болады.
Сонымен берілген мəселені талдай отырып мен келесі қорытындыға келдім. 
1.  Болашақ кəсіптік оқыту педагогының инновациялық қызметі тұлғаның мотивациялық негізімен 
реттеледі жəне қалыптасады. Сонымен қатар студенттер мотивациясы өз қызметінде мəселерді көруге 
мүмкіндік  беретін,  ой  өрісіндегі  мəселелерді  қалыптастыруға  жəне  жаңалыққа  деген  қарым-қатына-
стың кері стереотиптерін жоюға бағытталған болуы тиіс.Бұл жерде студенттерді моральды жəне мате-
риалды стимулдау маңызды жəне сонымен қатар дамытуға стимулдайтын жарысу күшін қолдау маңы-
зды.
2.  Инновациялық қызметте студенттерді өздерінің ой-өрісіндегі жеке мəселелер арқылы қатыстыру-
ды қалыптастыру. Бұл жағдайда берілген үрдіс тұлғалық мəнге ие болады,ой-өрісте орындалады жəне 
мотив тұрақты болады.
3.  Инновациялық қызметті тиімді қалыптастыруды адекватты мотивация соның ішінде: кəсіби мо-
тив пен тұлғалық өзін-өзі іске асыру мотиві қамтамасыз етеді.
4.  Болашақ кəсіптік оқыту педагогының инновациялық қызметінің сəтті мотивациясына белгілі бір 
педагогикалық шарттарды құрастыру əсер етеді, оқытушының координациялық қызметі маңызды рөл 
атқарады.
Пайдаланған əдебиеттер тізімі:
1.  Жүнісбеков Ə. Инновация туралы түсінік – Қазақстан мектебі, №4, 2006.
2.  Нағымжанова Қ. Инновациялық технологиялардың құрылымы. – А.:Өркен, 2007.
3.  Көшімбетова С. Инновациялық технологияны білім сапасын көтеруде пайдалану мүмкіндіктері. – А.: Білім, 
2008.
МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫН ҰЛТТЫҚ ҚОЛӨНЕРГЕ БАУЛУ ЖОЛДАРЫ
Күнпейіс Ж.Қ.
педагогика ғылымдарының кандидаты
Қ.А.Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті,
Түркістан қаласы
Қазақстан  Республикасының  білім  беру  жүйесінде  бүгінгі  таңда  халқымыздың  рухани  мұрасын 
зерттеп-зерделеуге  көңіл  бөлініп,  тəлімдік,  тағылымдық  əдет-ғұрыптарымыз,  салт-дəстүрлерімізбен 
бірге ұлттық өнерімізді педагогика ғылымы тұрғысынан қарастырылып, дербес сала ретінде қалыптаса 
бастағаны баршамызға мəлім. Қай заманда болмасын адамзат баласының алдында тұратын ұлы мақсат 
мұраттарының ең бастысы – өз халқының, өз ұлтының ұлттық тəрбиесі негізі ретінде жастарымызды 
ұлттық өнерге баулитын саналы ұрпақты тəрбиелеу болып келген. 
Ендеше  егеменді  еліміздің  болашақ  ұрпағын  атадан  балаға  мирас  болып  жалғасып  келе  жатқан 
ұлт дəстүрін халық арасында дəріптеу болса, мектеп оқушыларын жастайыннан сол ата-дəстүрін, ана 
сүтімен келетін ұлттық сезімді ояту арқылы əрбір қолөнер бұйымдарын жасай білуге əркезде құштар 
болуды басты бағыт – бағдарда ұстануымыз керек. Өйткені, ҚР аумағындағы жалпы орта білім беру 
жүйесінде білім беруді ұлттық негізде жүргізбейінше ұлттымыздың ұлттық санасы дұрыс қалыптас-
пайтыны дəлелді.
Мектеп пəндерін оның ішінде өнер пəндері мен бірге кəсіби бағдар беретін өндірістік білім негіз-
дермен таныс ететін технология пəнінде, əсіресе қазақ халқының ұлттық қолөнері арқылы эстетикалық