Модуль 7. Электромагниттік сәулелену (ЭМС)

Толқындық модельді қолдана отырып, ЭМС-дің табиғаты мен әрекетін түсіндіру.

7.1. Барлық жылдамдатылған зарядтардың ЭМС тудыратының сапалық түрде

сипаттау.

7.2. Толқынның жиілігі және ұзындығы негіздерінде электромагниттік

спектрлердің құрамдас бөліктерін салыстыру және салғастыру.

7.3. Уақыт өте өзгеретін және қайнар көздерден тез ажырайтын

перпендикулярлық электрлік және магниттік өрістер жағдайларында

ЭМС-нің таралуын түсіндіру.

7.4. ЭМС жылдамдығын өлшеудің әртүрлі әдістерін сапалық түрде түсіндіру.

7.5. Майкельсон тәжірибесінің мәліметтерін ескеріп, ЭМС-нің жылдамдығын

есептеу.

7.6. Толық ішкі шағылысуды қосып, шағылысу және сыну түсініктерін

сандық түрде сипаттау.

7.7. Екі линзаға және иілген айнаға арналған тек қана бір компоненттен

тұратын қарапайым оптикалық жүйелерді сандық түрде сипаттау.

7.8. Сынуды, интерференцияны және поляризацияны сапалық түрде сипаттау.

7.9. Юнга тәжірибесінің нәтижелері жарықтың толқындық үлгілерін қалай

қолдайтынын сапалық түрде сипаттау.

Атомның электрлік табиғатын түсіндіру.

8.1. Дискреттік оң және теріс зарядтары бар деп материяны сипаттау.

8.2. Катод сәулелерінің ашылуы атомдық үлгілердің дамуына қалай әсерін

тигізгендігін түсіндіру.

8.3. Екі ғылым мен технология үшін Томпсон тәжірибесінің және оның

нәтижелерінің маңыздылығын түсіндіру.

8.4. Ғалымдардың ядро мен атомның біршама өлшемі мен салмағын түсіну

тұрғысынан, Резерфордтың «шашырату» туралы тәжірибесі

нәтижелерінің маңыздылығын сапалық түрде түсіндіру.
3. Оқыту әдістері:

• 
  Сыныпта талдау
  

• 
  Бағалау
  
• 
  Өзіндік жұмыс
  
• 
  Зертханалық жұмыс
  

• 
  Электрондық оқулықтар
  
• 
  Үлестірме материалдар
  
• 
  Ғылыми және графикалық калькулятор
  

5.1. А.Экройд және басқалары. Физика. 2009. АҚШ. Pearson

Астана 2012

«Химия» пәні – студенттерді математикалық, ғылыми және зертханалық стандарттармен, химиялық өлшемдермен, элементтермен және компоненттермен таныстыру курсы; атомарлық теория мен құрылым кіріспесі; қарапайым органикалық емес қосындылары бар элементтердің кезеңдік кестесі; қышқылдар мен негіздемелер; химиялық теңдіктер, газдар мен ерітінділердің стехиометриясы; химиялық байланыстар болып табылады.

Модульдердің жалпы саны: 9

Сағаттар саны: 160

Кредиттер саны: 4.0

«Химия» пәнінің бағдарламасы білім ұйымының жұмыс бағдарламасын әзірлеу үшін негіз болып табылады.

Жұмыс білім беру бағдарламасын әзірлеу кезінде білім ұйымы, жұмыс берушілердің және жергілікті жағдайлардың талаптарын ескеретін, аймақтық компонентті жүргізу бөліміндегі бағдарламалық материалды оқу жүйелігіне негізделген өзгерістерді енгізуге құқығы бар.

Жұмыс бағдарламасын жүзеге асыру кезінде оқытудың жаңа технологияларын, электрондық оқу құралдарын, аудио және видео материалдарды, әдістемелік көрнекті құралдарды қолдану, сондай-ақ әртүрлі формаларды, оқу процесінің ұйымдастыру және бақылау әдістерін таңдау ұсынылады.

Арнайы пәндермен пәнаралық бірлесу студенттердің оқып үйренетін пәнін мамандық, келешек еңбек қызметі масштабтарында толық қабылдауын қалыптастырады, әртүрлі оқу бағдарламаларының өзара байланыстарын түсінуге көмектеседі.


2. Курстың мазмұны
Модуль 1. Химияның және материяның негіздері
Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):

Химияның негізгі компоненттерін түсіндіру.

1.1. Ғылымның басты мақсаты жаратылыс туралы білім болып

табылатындығын түсіндіру.

1.2. Ғылыми білімдер мен теориялар болжамдар, дәлеледемелерді,

зерттемелерді жинау және түсіндірме беру қабілеті арқылы дамитынын

түсіндіру.

1.3. Жаңа дәлелдемелер айқындалғанда, ғылыми білім өзгеруі мүмкін екенін,

ал заңдар мен теориялар тексерілетінін және соңында қайта.

қаралатынын, бекітілетінін немесе қабылданбайтынын түсіндіру.

1.4. Тиісті түсініктерді, Халықаралық Бірлік Жүйесінің (БЖ) негізгі және

туынды бірліктерін және мәнді цифрларды пайдалану.

1.5. Ұқсастық теориясын пайдалана отырып, бірліктер арасында аударуды

жүзеге асыру.

1.6. Материяның қасиеттерін, оның ішінде жағдайлар мен физикалық

өзгерістерді, қоспалардың компоненттерін, атомдарды, элементтер мен

құрамдастарды, энергия мен салмақты сақтауды атап өту.

1.7. Металдар мен бейметалдардың эмпирикалық түсініктемелерін жазу.

1.8. Кезеңдік кестенің көмегімен атомдарды және иондарды, зарядтарды,

тұқымдастарды, кезеңдерді, элементтерді, өтпелі металдарды анықтау

1.9. Элементтердің белгілері мен атауларын пайдалану.

1.10. Электрондарды, протондарды, нейтрондарды, ядроларды, атомарлық

сандарды, изотоптарды, салмақты сандарды, иондарды, катиондарды

және аниондарды пайдалану.
Модуль 2. Материяның әралуандығы және химиялық байланыстар
Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):

Құрылымды түсіндіру мен түсінудегі үлгілеудің, дәлелдеудің және теорияның, химиялық байланыстардың және иондық байланыстар қасиеттерінің рөлін сипаттау.

2.1. Иондық байланыстарға атаулар беру қағидаттарын еске түсіру.

2.2. Иондық байланыстардың формулалары неліктен нәтижесінде нөл болып

шығатын, жай және бүтін сандар ретінде көрсетілген иондардың

коэффициентіне жататынын түсіндіру.

2.3. Валентті электронды, электр қабылдамауды, иондық байланыстарды

және ішкі молекулалық күшті анықтау.

2.4. Иондық байланыстардың теориясын бекіту және түсіндіру үшін кезеңдік

жүйені және электрондардың нүктелі диаграммасын пайдалану.

2.5. Қарама-қарсы зарядтарлған иондарды бір уақытта тартқан кезде, иондық

байланыстың қалай пайда болатынын түсіндіру.

2.6. Иондық байланыстардың торларды қалыптастыратынын және осы

құрылымдардың байланысу қасиеттеріне (мысалы: балқу нүктесі,

ерігіштік, реакцияшылдық) ие екінгін түсіндіру.

Материяның газ тәріздес күйінің үлгілерін пайдалана отырып, молекулалық әрекетті түсіндіру.

3.1. Кинетикалық молекулалық теория жағдайларында табиғи және идеалды

газдардың әрекеттерін сипаттау және салыстыру.

3.2. Цельсия және Кельвин шкалалары арасында температураларды аудару

3.3. Көлемдердің бірігу заңын түсіндіру.

3.4. Бойль мен Чарльз заңдарының, бөлек және бірге идеалды газ (PV=nRT)

заңына қалай жататынын көрсету.
Модуль 4. Материялар ерітінділер, қышқылдар және негіздемелер түрінде
Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):

Физикалық және химиялық қасиеттерді сипаттай отырып, ерітінділерді қарау.

4.1. Таза заттардың және қоспалардың дәрежелерін еске түсіру, және

гомогенді қоспалардың табиғатын түсіндіру.

4.2. Суда еритін заттардың неліктен химиялық өзгерістер үшін алдын-ала

қажетті шарттар болып табылатынын көрсететін, жанжы және жансыз

жүйелерден мысалдар жасау.

4.3. Химимялық байланыстардың күйзелуі мен құрылуын ескеріп, еруді

эндотермиялық немесе экзотермиялық процесі ретінде түсіндіру.

4.4. Электролиттер мен электролиттер еместерді айыра білу.

4.5. Ерітіндінің қоюлануын әртүрлі әдістермен, яғни бір литр ерітіндідегі

моль, салмақтағы пайыз және миллиондағы бөлшектер арқылы көрсете

білу.

мольде ерітіндінің қоюлануын есептеу және осындай қоюланудың

салмағы немесе көлемін анықтау.

4.7. Еріту кезінде пайдалану үшін, араласқан ерітінділердің қоюлығын және

ерітінді мен судың көлемдерін есептеу.

4.8. Ерітілу қабілетін және оған жататын факторларды анықтау:

температураны, қысымды және араласу қабілетін.

4.9. Баланс тұрғысынан қаныққан ерітіндіні, яғни ерітілудің және

кристалдануының тең коэффициенттерін сипаттау.

4.10. Кестенің мағынасына әсер ететін фактор – температураны ескеріп,

ерігіштік кестесін пайдалана отырып, бөлінетін заттардың пайда

болуын тексеру.

4.11. Ерітінділерді дайындауға және езуге қажетті ресімдер мен есептерді

сипаттау.

Теңдестірілген химиялық формалалардың әрекет етуші заттар мен өнімдердің арасындағы сандық қатынастарды қалай көрсететіндігін түсіндіру.

5.1. Реакцияның түріне негізделген, химиялық реакциялардың өнімдерін

болжау.

5.2. Атомдар, молекулалар және мольдер аспектісінде химиялық теңдеулердің

теңестірілуін еске түсіру.

5.3. Сандық және сапалық талдауды қарама-қарсы қою.

5.4. Теңестірілген иондық және таза иондық теңдеулерді салу, сондай-ақ су

ерітінділеріндегі реакцияларға қажетті бақылаушы-иондарды анықтау.

5.5. Ерітінділер мен газдардың гравиметриясын, стехиометриясын пайдалана

отырып, химиялық реакцияға түскен, реакторлардың және/немесе

өнімдердің сандарын есептеу.
Модуль 6. Термохимиялық өзгерістер
Оқудың нәтижесі:

Химиялық реакциялардағы энергетикалық өзгерістерін анықтау және түсіндіру.

6.1. Жылу алмасу талдауының қолдануын еске түсіру.

6.2. Күн сәулесінен пайда болған химиялық байланыстардағы

көмірсутегіндегі энергияның қалай сақталатындығын жалпы түсіндіру.

6.3. Химиялық реакция үшін энтальпияны және молярлық энтальпияны

түсіндіру.

6.4. Энергетикалық өзгерістері бар химиялық реакциялар үшін балансталған

теңдеулерді жазу.

6.5. Химиялық реакциялардағы энергетикалық өзгерістерді ұсыну және

есептеу үшін белгілерді пайдалану және түсіндіру.

6.6. Реакциялар тізіміндегі таза реакцияға арналған энергетикалық

өзгерістерді есептеуде Гесс заңын түсіндіру және пайдалану.

6.7. Кулон Заңы мен Ньютонның Дүниежүзілік тартылыс заңымен

көрсетілгендей, пропорционалды қайта тәуелділікті сапалық жіне сандық

арақатынаста саластыру.

6.8. Химиялық реакциялардағы энтальпияның өзгеруін анықтау үшін

калориметрдің мәліметтерін пайдалану.

6.9. Сұйық су және көмір қышқылды газ фотосинтезде реагенттер және

клеткалы тыныс алу өнімі болып табылатынын, және газ тәріздес су мен

көмір қышқылды газ ашық жүйедегі көмір қышқылының қышқылдану

процесінің өнімдері болып табылатынын анықтау.

6.10.Химиялық реакцияларды эндотермиялық немесе экзотермиялық

ретінде, сонымен қатар фотосинтез, клеткалы тыныс алу және көмір

қышқылының қышқылдану процестеріне қатысты жіктеу.

Қышқылдану - қалпына келу реакцияларының табиғатын түсіндіру.

7.1. Функционалдық және теориялық тұрғыдан қышқылдануды және

қалпына келуді анықтау.

7.2. Қышқылдану затын, қалпына келу затын, қышқылдану деңгейін,

жартылай реакцияны, өздігінен қышқылдануды, өздігінен қалпына келуді

түсіндіру.

7.3. Жартылай реакцияларды және/немесе қышқылдану деңгейін пайдалана

отырып, қышқылдану - қалпына келу реакциялары мен басқа

реакциялары арасындағы айырмашылықты тани білу.

7.4. Екі тіршілік ету жүйелеріндегі (яғни, клеткалы тыныс алу, фотосинтез)

күнделікті өмірде пайда болатын қышқылдану - қалпына келу

реакцияларындағы қышқылдану заттары мен қалпына келу заттарының

электрондарды жіберу процесін және жансыз жүйелерді, яғнт

коррозияны анықтау.

7.5. Тәжірибеге негізделіп алынған мәліметтерді пайдалана отырып,

қышқылдану және қалпына келу заттары күштерінің арақатынасын

салыстыру.

7.6. Қалпына келудің стандартты мүмкіншіліктеріне негізделген

қышқылдану-қалпына келу реакцияларының игерусіздігін болжау, және

осы болжамдарды тәжірибенің нәтижелерімен салыстыру.

7.7. Қалпына келу стандартты ықтимал кестесінен алынған жартылай

реакциялардың теңдеулерін пайдалана отырып, қышқылды және

бейтарап шешімдердегі қышқылдану - қалпына келу реакциялары үшін

қажет болған жағдайларда химиялық реакцияға түсетін қышқылдану

деңгейін анықтаудың қышқылдану - қалпына келу реакциялары туралы

беріген ақпаратты пайдалана отырып, жартылай реакциялардың

қарапайым теңдеулерін құру арқылы, теңдеулерді жазу және баланстау.

7.8. Қышқылдану - қалпына келу титрленуіне енгізілген заттардың тепе-

теңдігін анықтау үшін есептерді жасау.
Модуль 8. Органикалық байланыстардағы химиялық өзгерістер
Оқудың нәтижесі:

Органикалық байланыстарды заттың жалпы үлгісі ретінде оқып үйрену.

8.1. Органикалық заттарды карбонаттар, цианидтер, карбидтер және

көміртегінің оксидтері сияқты органикалық емес ерекшеліктерді тани

білетін, құрамында карбон бар заттар деп белгілеу.

8.2. Құрылымдық формуламен берілген, гидроқышқылды, күрделі эфирді

және галогенді функционалды топтардағы байланыстардың түрін

анықтау.

8.3. Құрылымдық изомерлерді сондай эмпирикалық формулалары бар, бірақ

құрылымдық формулалары әртүрлі байланыстарды анықтау, және

изомерлердің өзгеру қасиеттеріне қатысты құрылымдардың

арақатынасын орнату.

8.4. Гомологиялық қатарлар шеңберінде, сол сияқты әртүрлі функционалдық

топтары бар компоненттердің арасында алифатикалық

көмірсутегілерінің, хош иісті байланыстарының, спирттер мен карбонды

қышқылдар мысалдарының ерігіштігімен аумалы күйдегі нүктелерді

салыстыру.

8.5. Мұнайды қайта өңдеу, битумды қалпына келтіру сияқты табиғи қоспалар

мен ерітінділердегі органикалық байланыстарды ажырату үшін

қолданылатын физикалық, химиялық және технологиялық процестерді

(фракциондық тазарту және еріткіштің экстракциясы) жалпы сипаттау.

Химиялық тепе-теңдік жүйелерінде қарама-қарсы реакциялар балансы бар екенін түсіндіру.

9.1. Тепе-теңдік күйіндегі химиялық жүйеге қолданылатын тепе-теңдікті

анықтау және негізгі белгілерін көрсету, яғни, тура және қайта

реакцияның жылдамдығына тең тұйықталған жүйесі, қасиеттерінің

тұрақтылығы.

9.2. Тепе-теңдік күйіндегі жүйелер үшін химиялық теңдеулерді анықтау, жазу

және түсіндіру.

9.3. Ле-Шателье қағидаттарын сапалық түрде пайдаланып, температураның,

қысымның, көлемнің, қоюланудың немесе катализатордың қосылуының

саладарынан туындаған тепе-теңдік күйіндегі өзгерістерді есептеу және

осы өзгерістердің тепе-теңдік константына қалай әсер ететінін сипаттау.

9.4. Портондық (модификацияланған) қышқылдарды, су ерітінділерінде Н3О

+ (еркін шама) тудыратын заттар ретінде анықтау, және анықтаманың

шектеулі екенін біліп тану.

9.5. Протондық (модификацияланған) негіздерді су ерітінділерінде ОН –

(еркін шама) тудыратын заттар ретінде анықтау, және анықтаманың

шектеулі екенін біліп тану.

9.6. Бренстеда-Лоуридің қышқылдарын, протондардың донорлары ретінде

және негіздерін, протондардың акцепторы ретінде сипаттау.
3. Оқыту әдістері:

• 
  Сыныпта талдау
  
• 
  Бағалау
  
• 
  Сабақтар бойынша тесттер
  
• 
  Өздігінен жұмыс
  
• 
  Зертханалық жұмыс
  

• 
  Электрондық оқулықтар
  
• 
  Үлестірме материалдар
  

5.1. Альберта Эдукейшн. Химиялық мәліметтер буклеті. 2003

5.2. Дженкинс, және басқалары. Химия (Альберта 20-30) Торонто, Oнтарио:

Нельсон. 2007