Білім беру бағдарламасы: Ауылшаруашылық жануарларының ішкі жұқпалы емес аурулары

Көз ағзаларының ауруларымен жаппай ауыруы

Емдеу іс-шараларын жүргізу кезінде көру мүшелері ауруларымен ауырған кезде жануарларды толыққанды теңдестірілген тамақпен және барлық зоогигиеналық талаптарға жауап беретін ұстаумен қамтамасыз ету қажет.

Қандай да бір көз ауруымен ауыратын жануарларды тиісті ұстауды ұйымдастырудан басқа, оларды әрбір жеке жағдайда емдеу науқастың жалпы жағдайына, оның реактивтілігіне, жергілікті патологиялық процестің сипатына және қазіргі кездегі оның даму дәрежесіне сәйкес келуі тиіс. Жекелеген нақты жағдайларда дәрігер-практика емдеудің орындылығы туралы мәселені шешуге тура келеді, көздегі қайтымсыз патологиялық процестер жағдайында емдеуден мүлдем бас тартқан жөн. Басқаша айтқанда, болжауды негіздеу, содан кейін емдеу әдістері мен тәсілдерін анықтау керек. Көз ауруларын емдеуге арналған әдіс пен құралдарды таңдау кезінде олардың барлығы ағзаның жасырын немесе айқын білінетін жалпы бұзылулары аясында өтіп бара жатқанын ескеру қажет

Соңғылары жіті іріңді қабыну процестерімен бірге жүретін көз ауруларында айқын көрінеді. Бұл бұзылулардың себептері ағзаның қабыну өнімдерімен улануы ғана емес, негізінен ауырсыну факторының теріс ықпалында. Ауру "апат сигналы" деп саналады, алайда ұзақ немесе қысқа мерзімді жалғасатын, бірақ қатты дәрежеде байқалатын ауырсыну рефлекторлы орталық жүйке жүйесінің реттеуші рөлінің бұзылуын тудырады. Үй жануарларының барлық түрлерінен ірі қара мал ауырады. Көздің жіті ауруларында, әсіресе мүйізде жалпы реакциялар өте күрт байқалады: температура жоғарылайды, қозу басталады немесе керісінше, жалпы тежелу, сүттің үстінен күрт төмендейді, салмағы мен қоңдылығы азаяды, жас төл өсуі мен дамуында артта қалады және т. б..

Аурудың патогенезінде екінші және шешуші фактор инфекция болып табылады. Ол аурудың алғашқы себебі немесе организмнің бұзылған трофикасы аясында дамиды.

Айтылғанды ескере отырып, көздің жіті ауруларын емдеуде бірінші кезекте орталық жүйке жүйесін тітіркенуден қорғау үшін ауырсынуды шешу қажет. Сонымен қатар инфекцияны алдын алу және басу керек.

Көптеген жағдайларда дер кезінде басталған емдеу, яғни аурудың басында оң нәтиже береді.

Патологиялық ошаққа жергілікті әсер әрдайым жеткілікті дәрежеде тиімді болмайды. Сондықтан көз ауруларын емдеуде науқастың қорғаныш күштерін сақтайтын немесе қалпына келтіретін жалпы әсер ететін құралдарды қолдануды көздеу қажет.

Көз ауруларын жергілікті емдеу жедел және дәрі-дәрмектік болуы мүмкін.

Операциялық араласу көздің көптеген ауруларында көрсетілген. Мысалы, іріңді панофтальмите дамығанда науқастың көзін дереу алып тастау керек. Қатерлі көзішілік ісіктер, Орбита, қабақ және көздің басқа да бөліктерінің ісіктері, кейде тіпті көзмен бірге, оларды жедел жою үшін сөзсіз көрсеткіш болып табылады. Ретробульбарлық флегмонды ашу қабыну өнімдерінің сіңуін және бас миға, гайморға және бас сүйектің басқа қуысына ірің енуін болдырмайды. Көзішілік жоғары қысымның кенеттен пайда болған кезде, дәрі-дәрмектік құралдарды қолдану қалаған нәтиже бермеген кезде, көзді тесу шұғыл операция болып саналады. Одан кейін жиі көзішілік қысым қалыпқа түседі және дәрі-дәрмектерді қолдану қажеттілігі жойылады.

Оперативтік араласу көздің алдыңғы камерасынан паразиттер мен бөгде денелерді алып тастау және басқа да аурулар кезінде көрсетілген

Оперативтік араласусыз емдеу көп жағдайларда ауырсынуды басатын, қабынуға қарсы және антисептикалық дәрілер мен зақымдалған тіндердегі регенеративті процестерді жеделдететін құралдардың жергілікті қолданылуына әкеледі. Мысалы, жергілікті анестетиканы қолдану арқылы ауырсынуды жояды. Қазіргі уақытта олардың ішінде 3-5% концентрациядағы новокаин ерітінділері кеңінен таралған. Олар тамшы түрінде қолданылады. Көрсетілген концентрацияда новокаинді қолданған кезде ауырсынуды басатын әсер әдетте қайталап инсталляциядан кейін 10-15 минуттан кейін келеді.

Микрофлораға да бір мезгілде әсер ету үшін новокаин ерітіндісіне химиялық антисептиктердің бірін немесе антибиотиктерді қосады. Ұзақ анестезиялық әсер ету үшін новокаин май немесе паста түрінде қолдануға болады, онда антисептиктер немесе антибиотиктер да бар.

А. А. Брюханов сиырларда ойық жаралы терең каратиттерді келесі құрамдағы жақпа майымен емдеуде жақсы нәтиже алды: новокаин 5,0, биомицин 5,0 және вазелин 90,0. Бұл жақпа лейкоцитарлық инфильтрация сатысында қолданылуы мүйізде терең құрылымдық өзгерістерді, абсцесстер мен жаралардың пайда болуын, сондай-ақ Новокаин васкуляризациясын тек жергілікті емес, көздегі жіті үдерістер кезінде ауырсынуды басатын құрал ретінде ғана емес, сонымен қатар орталық нерв жүйесінің қозу және тежелу процестерін теңдестіруге бағытталған Жалпы терапия үшін де қолданады. Ол рецепциялық аймақтардың рефлекторлық қозуын өзгертеді және әлсіз тітіркендіргіш ретінде орталық нерв жүйесінің патологиялық бұзылған функционалдық қызметін қалпына келтіруге ықпал етеді. Бұл анестетик сыртқы ортаның патогенді факторларының әсері кезінде ағзаның реактивтілігін өзгертеді. Жүйке жүйесінің зақымдалған учаскелері новокаиннің тікелей әсер ету саласына түседі және оның әрекет ету объектісіне айналады. Препарат қабыну процесіне тартылған нервтердің сенсибилизацияланған аймақтарымен адсорбцияланады, соның салдарынан ауырсыну жойылады, тіндердің трофикасы жақсарады және репаративті процестер жылдамдайды. Көптеген көз ауруларында жақсы нәтиже бар мата терапиясын қолданады. Оның теориялық негіздемелерін академик В. П. Филатовтың мектебі әзірледі. Жануар және өсімдік тектес тіндерді консервациялау процесінде пайда болатын күрделі белокты заттар – биокатализаторлар болып табылатын "биогенді стимуляторлар" ағзаға енгізген кезде науқастың жүйке, эндокриндік және басқа да жүйелеріне әсер етеді. Олардың әсерінің нәтижесінде ферментативтік процестер жандандырылады, иммунобиологиялық реакциялар, регенерация процестері және эритропоэз ынталандырылады, зат алмасу және жалпы ағзаның тіршілік әрекеті жақсарады.

"ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ ОРТОПЕДИЯ ЖӘНЕ ОФТАЛЬМОЛОГИЯ" ПӘНІ БОЙЫНША ЗЕРТХАНАЛЫҚ-ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРДЫ ОРЫНДАУ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ»

1 сабақ. ТҰЯҚТАРДЫҢ АНАТОМО-ТОПОГРАФИЯЛЫҚ ДЕРЕКТЕРІ

Сабақтың мақсаты. Саусақтың анатомиялық құрылысын, тұяқтың, мүйізді тыстың тері негізінің құрылысын, тұяқтың құрылысының ерекшеліктерін, тұяқтың статикалық-динамикалық функцияларын зерттеу.

Материалдар, жабдықтар, Жануарлар: кестелер, жылқының және жұп тұяқтылардың саусақтарының сүйектері, саусақтың сагитталды кесілуі, препараттар, рентгенограммалар, Көрнекі құралдар; жылқы, сиыр.

Сабақты өткізу әдістемесі. Сабақ басында оқытушы сұрақ қою арқылы бір тұяқты және жұпты жануарлардың саусақтарының анатомиялық құрылысының ерекшеліктері бойынша студенттердің білім деңгейін анықтайды.

ЖЫЛҚЫ ТҰЯҒЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ

Аяқтың орындайтын қызметіне орай терінің дисталды бөлігі айтарлықтай өзгерістерге ұшыраған: эпидермистің мүйізді қабаты, мықты мүйізді қабық  мүйізді башмақ құраған. Бездер мен анатомиялық құрылымдар жүн жамылғысын өсіру қабілетінен айырылған, терінің емізікше қабаты, өзге тері жамылғыларымен салыстырғанда, өте күшті дамып, визуалды байқалатын емізікті қабатқа айналған, сол себептен тиісті мүйізше өндіреді, тері асты қабаты тұяқтың жекелеген бөліктерінде ғана сақталған.

Саусақтың сүйек негізін келесі сүйектер құрайды: тұсау, тәж, тұяқ тәрізді, тиек және екі тобықша.

Тұсау сүйегі (бірінші фаланга) білезік және тобықша сүйектері арасында орнығады. Ол үстінен астына бағытталып, білезік сүйегімен қоса алдыңғы аяқта 130140⁰, артқы аяқта 150⁰ бұрыш құрайды.

Тәж сүйегі (екінші фаланга) тұсау, тұяқ тәрізді және тиек сүйектері арасында орныққан, ол бірінші фалангамен қалыпты жағдайда бір бағытта болады.

Тұяқ тәрізді сүйек (үшінші фаланга) толығымен мүйізді башмақта орныққан. Онда үш беткейді айырады: дорсалды не қабырғалық, проксималды не буындық және дисталды не табандық.

Тиек сүйегі  бұл үшінші фаланганың тобықша тәрізді сүйегі, жалпақ сопақша түрде болып, домбыра тиегін еске салады. Ол тұяқ тәрізді сүйек тармақтары аралығында сиысып орныққан және тәж сүйегінің дисталды шетімен буындасады.

Тиек сүйегінің волярлы (плантарлы) беткейінде тарамысасты синовиалды қалтасы (bursa podotrochlearis) орналасады, оның үстімен терең саусақ бүккіш сіңірі өтеді. Міне осы үш анатомиялық элемент (тиек сүйегі, қалта мен сіңір) тиек блогын құрайды, ол арқылы терең саусақ бүккіш сіңірінің сырғуы қамтылады.

Бірінші фаланганың тобықша сүйектері, тұсау буынының артқы жағында орналасып, жалпақ науа құрайды, осы науа арқылы саусақ бүккіш сіңірлері (беткейлік және терең) жылжып, сырғиды.

Жоғарыда баяндалған жылқы саусағының барлық сүйектері үш буын құрайды: тұсау, тәж, тұяқ тәрізді. әр буында тысы, бірқатар көмекші жалғамдары болады.

Жылқы саусағы буындарының жазылып, бүгілуі бұлшық еттердің жұмыс істеуінің арқасында жүзеге асады, бұлшық еттер алдыңғы аяқта білек буынынан, артқы аяқта шабар буыннан жоғарырақ орналасады, саусақ маңында осы бұлшық еттердің сіңірлері өтеді.

Саусақтың дорсалды беткейінде жалпы және ұзын (артқы аяқта) жазғыш сіңірлері орналасқан, волярлы (плантарлы) жағында беткейлік және терең саусақ бүккіштері орнығады, екі сіңір де шамамен білезік ортасынан тиек қалтасына дейін ортақ саусақтық сіңір қынабына иелік етеді.

Жылқыда эволюциялық үрдісінде тек бір ғана, үшінші саусақсақталған, оның дисталды бөлігі мықты мүйізді башмақпен жамылған, ол тігінендөңгелек туынды түрінде табанына қарай кеңейіп орналасқан. Саусақ майтабанымен бірігіп, ол серіппелік қабілет пен жануардың жылдам қозғалуын қамтамасыз етеді.

Тұяқ үш қабаттан тұрады, олар сыртына қарай бағытталынып, келесі тәртіпте орнығады: екі қабатөндіруші және мүйіздіктен тұратын эпидермис тері негізі теріасты қабаты.

Тұяқта жақсы дамыған, анатомиялық айқындалған эпидермис пен тері негізінің бес бөлігі бар: жолақ, тәж, қабырға, табан және саусақ майтабан.