Әртүрлі жұмыстар түрлерін бағалау шкаласы және критерийлері

Аудиториялық уақытқа кіретіндер: дәрістер, оқылған материалдарды пікір алмасу, әртүрлі материалдарды және кейстерді талдау. Әрбір сабаққа студенттер жоспардағы негізгі және қосымша әдебиеттер тізіміне сәйкес дайындалуы тиіс (негізгі бөлімдер мен тараулар әрбір сабаққа анықталып отырады). Бақылау жұиысқа қатыспаған және кешіккен студент ешқандай балл алмайды.

Әрбір сабақтын бас кезінде шағын бақылау жұмысы жүргізіледі, ол өткен дәрісте қарастырылған негізгі ұғымидарға қатысты 5 ашық сұрақтан не болмаса дұрыс/ дұрыс емес типтес сұрақтардан тұрады. Студенттердің барлығы 10 бақылау жұмысын орындайды. Әрбір бақылаудың ең көп шегі 10 балл (2 балл * 5 сұрақ 10 балл)

Негізгі ұғымдар әрбір дәріс барысында түсіндіріледі. Сабақтарға қатысу және негізгі ұғымдарды, анықтамаларымен, түсініктерімен жазу студенттердін міндеті. Егер студент белгілі бір себептермен сабаққа қатыспаса, дәрісті ол топтағы басқа бір студенттер алуы керек. Ал оқытушы дәрісті сабақттан тысқары уақытта студентке беруді тиіс емес (қандай себеп-салдары болса да)

Әрбір сабақта студент қаралатын материалдарды талқылауға белсенділікпен қатысуы керек. Оның белсенділігі жауап беру сапасы негізінде бағаланады. Жеке жауап беру мен топ құрамында сөз сөйлей қарастырылады.

5 аптада әрбір студентке талдау үшін жеке кейс ұсынылады. Оны жоспарға сәйкес талдап, жазбаша түрде оқудың 7 аптасында тапсыруға міндетті (талдау жоспары әрбір кейсте беріледі)

Курстың сонында таңдап алынған тақырыпқа сәйкес жеке зерттеу жұмысы ұсынылады

Емтихан: қорытыды емтихан билеттік жүйе бойынша өткізіледі. Әр билетке курс бойынша 3 сұрақ кі

1. Менеджмент туралы түсінік

2. Менеджер және оның міндеттері

3. Менеджменттің даму кезеңдері

Менеджмент бұл нарықтық экономика жағдайында өндірісті тиімді басқарудың теориясы мен практикасы. Менеджмент бұл нақты мақсатты жүзеге асыру үшін кәсіпорын жұмысын басқаруға және ұйымдастыруға байланысты адамдар қызметінің түрі. Американ экономисті Леотивтің анықтамасы бойынша менеджмент бұл - өнім, технология ,өндірісті ұйымдастыру басқару еңбегі, әлеуметтік қатынас саласында жаңарту, инабациялау, жаңалық мақсатында фирмаларды, компанияларды тиімді басқару принцптерін тәсілдермен формалардың жиынтығы. Сонымен менеджменттің бастапқы ұғымы бұл басшылық. Іскер кәсіпорындар тек менеджер арқылы әрекет ете алады. Жеке кәсіпорын өзінің құқықтық формаларына қарамастан басшылығы болу тиіс.

2. Менеджер деген сөздің өзі ағылшын тілінен шыққан ол бір нәрсені реттеу, бір нәрсені меңгеру, басшылық ету деген сөз. Менеджер ең кең тараған түрі. Ол басқару түрі экономикамен шұғылданатын заң және басқада мәселелерді жақсы білетін адам. Әр елде менеджерлерге түрліше анықтама беріледі. Американдықтардың түсінігінше мұндай адамдардың, міндетіне өзіне бағынатын белгілі қызметтердің нақты жұмыстарын ұйымдастыру жатады.

Европалықтардың түсінігінше менеджер қазіргі тәсілдерді басшылыққа ала отырып нақты жұмысты ұйымдастыратын адам. “Менеджер бұл жауынгер ” оған қателесуге болмайды. Өзінің жеке мүдесін фирма мүдесіне бағындыра білдіруге өзінің жанұясы фирманың гүлденуі үшін күресуі тиіс.

Жапонияда менеджер мектебінің негізгі жапон корпорациларын болашақ басшыларын даярлайтын арнайы оқу орның жүздеген тыңдаушылар осы өсиет қайталайды. Менеджердің табиғатына Дракер осындай сипаттама береді. Оның пікірінше менеджер арнайы екі міндетті атқарады және ол міндеттер әскер кәсіпорын жұмыскерлерінде ешқайсында жоқ. 1. Қолда бар ресурстардан нағыз тұтас өндіріс құру.

2. 
   Кезкелген шешімді қабылдау іс- әрекетке кіріскенде.
   

3. Алғашында менеджментті жалпы алғанда адамдар топталып жұмыс істеген жерде адамдардың қоғамдық үш сферасында болған.

Ерте қоғам кезінде адамның қызметін бағыттап отыру үшін адамдар қажет болды. Мысалы: Египеттік пирамида басқарушы өнердің ескерткіші болып табылады. Өйткені ондай құбылыстарды мұқият жоспарлау, көп адам жұмыс жасағандықтан солардың қызметін қадағалау қажет болды.

Менеджмент даму кезеңдерін теориялау және практикалау қарап отырып мынадай тарихи кезеңге бөлуге болады.

1. Ежелгі кезең б.з.д. 9 – 7 ғ. бастап бұл ең ұзақ дамыған кезең. Қазіргі 18 ғасырға дейін қамтыды. Кезең бастапында басқару тәжірбиесі өте баяу жиналды. Алғашқы қауымдың құрылыс бірігіп етуді басқару және ұйымдастыру үшін 9 – 7 мың. жылдары таяу Шығыста шаруашылықтың бір түрінен екінші түріне көшу бастабында, яғни өндіруші экономикалық басталды. Менеджменттің дамуынан осы өндірістік экономикалық көшу көп әсерін тигізді. Ежелгі Египет мемлекеттік шаруашылықты басқарудың үлкен тәжірбиесі болды. Бұл уақытта дамыған мемлекеттік басқару апараты және оларға қызмет ететін топ қалыптасты.

Сократ грек философы басқаруды ерекше қызмет сферасы деп сипаттама берді.Ол әр түрлі басқару фориалар таңдау негізінде басқарудың жан – жақты принціпін алға қойды.

Платон ( 428 – 348 ж. ж. ) мемлекеттік басқару формаларын классификациясын жасады.

Александр Македонский б.з.д. 356 – 323 ж. ж. теориясын жауынгерлерді басқару және практикасын жасады.

Бұл идеяның басқаруының бірі Анрей Фаель болды. Ол басқару процесін бес негізгі фунцияға бөледі:

Фаели еңбегінің арқасында фирманың ұйымдастырушылық құрлымы деген ұғым қалыптасты. Фаельмен жасалған принцптерін басқарушының бір түрі әкімшілік, тұрақты қорытындысы деп мойындады. Менеджмент облысындағы дамудың тағы бір кезеңі 1930 жыл. Осы мектептің өкілі Оуэн фабрикадағы адам жағдайын жасады. Адамгершілік мектебі пайда болды. Беки борастик мектеп ( тәртіп) мінез құлықтарын бақылады.

4. 
   Ақпараттық кезең 1960 – 2000 . Осы кезден сандық ықпал пайда болды.
   

1. Американдық және жапон менеджментке сипаттама беру

2. Менеджерлерге қойылатын талаптар

Тапсырмалар:

1. Менеджерлерге қойылатын талаптарға сай, басқару жұмысын ұйымдастыру

2. Кейбір кәсіпкерлерге тән кемшіліктерге сипаттама беру

3. Менеджерлердің іс-әрекетінің бағыттары

4. Менеджерлерге қойылатын талаптар (АҚШ, Жапон елдерінде)

Әдебиеттер:

1. Ахметов Қ.Ғ. Мнеджменттің негіздері (Оқу құралы), А.: «Білім», 4-17б

3.Кабушкин Н.И. Основы менеджмента. Учебник, Минск: ВГЭУ, 1996г.

4. Мэскон М., Альберт М.. Хедоури Ф. Основы менеджмента. М.: «Дело», 1993г.
СӨЖ бақылау тапсырмалары:

Тапсырма 1

Білгір менеджердіњ мынадай сапалыќ ќасиеттері болу керек:

0. 
   терењ білімі;
   
1. 
   саяси кµзќарасы, саяси мєселелерді шеше білуі;
   
2. 
   іздену ќабілеті, соѓан бейімділігі;
   
3. 
   ѓылыми-техникалыќ прогрестіњ ењ озыќ жетістіктерін ќолдана білу;
   
4. 
   психологиялыќ білімі;
   
5. 
   єлеуметтік шындыќ ќаѓидаларына ќызыѓушылыѓы жєне басќара
   

0. 
   µзіне жауапкершілік ала білу;
   
1. 
   ж±мыс жµнінде сын кµзбен ќарауы жєне сынаѓанды ќабылдай білу;
   
2. 
   әрќашанда белсенділік кµрсету;
   
3. 
   бµгеттерді болдырмай, еркіндігі мен икемділігін кµрсету;
   
4. 
   логикалыќ ойлауы;
   
5. 
   әр ж±мыста µз пікірін айту, кµрсету.
   

Мына с±раќтарѓа жауап дайындањдар:

1. 
   Сіздіњ кµзќарасыњыз бойынша осыныњ барлыѓы толыќ деп ойлайсыз ба?
   
2. 
   Ќазаќстан бизнесінде жаќсы менеджер болу ‰шін таѓы ќандай ќасиеттер болу керек?
   

Менеджер ж±мысында ењ негізгі алатын орын - жан-жаќты ойлау ќасиеті.

Ол ‰шін мынадай ќасиеттер болу керек:

• 
  жан-жаќты білікті ойлау, профессионалдыќ білімділігі;
  
• 
  т‰сіне білуі, µз кµзќарасын ќолдана білуі;
  
• 
  келісім бермеуі, сонымен бірге с‰йкімсіз кµрінбеуі;
  
• 
  жања идеяѓа, жетістікке тез жетуі;
  
• 
  тєуекелге бел буу ќасеті жєне бизнесте ќателеспеуі;
  
• 
  әр адамѓа кішіпейілділік кµрсетуі;
  
• 
  єр т‰рлі жаѓдайда басќару ќабілетін кµрсете білуі.
  

1. 
   Мына берілген ќасиеттерге ќарсы емессіздер ме? Егер ќарсы болсањыздар µз пікіріњізді кµрсетіп, дєлелдењіз.
   
2. 
   Ќазіргі менеджерде ќандай ойлау ќабілеті болу керек?
   

Ірі кєсіп бизнесінде кєсіпкер мен менеджерде мынадай ќасиеттер болу керек:

0. 
   µз дєрежесіндегі адамдармен бірге ж‰руі;
   
1. 
   кµсем болу µнері;
   
2. 
   келіспеушілік болѓан жаѓдайды шеше білу жєне алдын алу;
   
3. 
   хабарламаларды тыңдап, µз кµзќарасын жеткізе білуі;
   
4. 
   кєсіпкер тєуекелге бел буа білу керек;
   
5. 
   әрќашан лидер µз ќоѓамындаѓы орнын, кµзќарасын, білгірлік ќасиетін кµрсету керек.
   

1. 
   Менеджер ќасиетін д±рыс кµрсете білдік пе, єлде ќалѓан жаѓы бар ма?
   
2. 
   Ќазіргі заман менеджерінде таѓы ќандай ќасиеттер болу керек?
   
3. 
   Ќазіргі Ќазаќстан жаѓдайында менеджер ќандай ќасиеттерге ие болу керек?
   

1. 
   Жүйелердің негізгі ұғымы
   
2. 
   Жүйенің түрлері, элементтері мен тармақтары
   
3. 
   Менеджменттің сыртқы ортасы
   

1.Жүйенің кез келген типке қолдану бір шама шақты абстракты ұғым. Философияның жүйелер сандар жүйесі, байланысты жүйелері, белгілі беру жүйелері, құрал жүйелері дегендер болады. Жүйенің біреуі физикалық техникалық мәндеріне концепцияның өзіндік үлесімі болып саналады. Жүйелік бұл табиғат құбылысының жалпылама қасиеті. Қоғам әр қашанда ұйымдастыруда болады және белгілі бір жүйе ретіндежұмыс істейді. Карл Маркс осы тарапында қоғам тұтас ретінде дамиды деп көрсетті. Табиғи байланыс осы жүйенің өзі тұтастай жиынтық түрінде өзінің алғы шарты болды. Оның мақсаты дамуы қоғамның барлық элементтінің өзінің бағындыруға немесе соған жетіспейтін орган құруға бағытталды.

1. Техникалық

2. Биологиялық

3. Әлеуметтік - экономикалық

Белгілі бір шамада дербес жұмыс істейтін және жүйедегі дербес жұмыс істейтін бөлімдерін шамалы ғана байланысы бар жүйедегі элементтер жиынтықты түрде тарматар деп атайды.

Әлеуметтік – экономикалық жүйе ең күрделі динамикалық дамудың, өзін – өзі басқаруып жүйе саласына жатады. Әлеуметтік негізгі қасиеттеріннің белгілері тән: ал, мұның өзі оларды қалыптастырып жұмыс істеу және даму үшін айрықша маңызы бар.

1. Ашық жүйенің ерекше сыртқы ортамен тығыз байланысты энергия, мәліметтер, материалдар.Жүйе шекарасы арқылы енетін сыртқы ортадан мәліметтер енетін объектілер экономикалық, саяси бәсекелестік.

2.Жабық жүйенің белгілерінің нақты шекарасы болды. Оның іс – әрекеті қоршаған орта жүйенің бір шама тәуелсіз.

Ашық жүйе өзін – өзі қамтамасыз ете алмайды. Оның өмір сүруі сыртынан келетін мәліметтерде және материалдарға тәуелді болады. Басшылар ашық жүйелерін жұмыс істеу ұйым сыртқы ортадан мәліметтер капитал адам ресурстарын материалдарды алады. Осы өнімдерін қызметтер ұйымның сыртқы ортаға шығын компонентер болып саналады.

- жұмысшы күші. Қойылған мақсаттқа жету, міндеттерді жүзеге асыру үшін қажетті мамандықтағы жұмысшы күшімен қамтамасыз ету.

- баға деңгейі. Мәселен, инфляция (ақшаның құнсыздығы) коммерсиялық кәсіпорындардың қалыпты қызметін бұзып қана қоймай, еңбек өнімділігін де кемітеді.

- жоғары білікті кәсіпкерлер мен әкімдердің болуы өте жоғары бағаланады.

- үкметтің қаржы және салық саясаты экономикалық ортаның маңызды элементі.

- сатып алушылар. Тұтынушыларды тарта біру үшін кәсіпорын адамдар нені қалайтынын және нені алғысы келетіндігін біліп отыру тиіс.

Жүздеген жылдар бойы америкалық әлеуметтік дамуда бірқатар әлеуметтік сенім қалыптасты. Ал, мұнымен басқарушы санаспай тұра алмады. Бұлардың ең бастылары мыналар:

1. 
   Сенімділіктің болатын себебі сол, жұмыс істегісі келетін адамдарда алуан түрлі мүмкіндіктер болатындықтан, осы мүмкіндіктерді пайдалану қажет.
   
2. 
   Бизнеске сену және кәсіпорын басшысын құрметтеу.
   
3. 
   Тұрмыстың барлық саласында, әсіресе, іскерлік қыметте бәсекелестіктің және бәсекелесу қабілетінің қажеттілігіне сену.
   
4. 
   Жеке адамдардың нәсіліне, діни сенім мен нанымына қарамаста құрметтеу.
   
5. 
   Өз меншікіне иелік ететін билеушіні, оның кәсіптік білімін саясй орынын құрметтеу.
   
6. 
   Білімге сені және оны құрсеттеу.
   
7. 
   Қисынды (логикалы) процестерге, ғылым мен техникаға сену.
   
8. 
   Болып жатқан өзгерістердің маңыздылығына жәнеде бір нәрсені таңдаулы әдіспен істеу үшін эксперимент жасаудың қажеттілігіне сену.
   

Саяси орта, әдетте, саяси және үкмет басшылары мен заң шығарушылардың көзқарасы мен әрекетінің орталығы болғандықтан, мұның өзі әлеуметтік талап пен сенімнің бәсендеуі мен көтерілуіне қарай өзгеріп тұрады.

Кез келген әлеуметтік-экономикалық жүйе біршама дербес, бірақ өзара байлансты екі бөліктен тұрады: басқарылатын (басқару объектісі) және басқарушы (басқару субъектісі).

Басқарушы жүйе – бұл «нені» немесе «кім» басқарады, ел басқарылатыны – «нені» немесе «кімді» басқарады. Бұған ұқсас ұғымдар – «басқару субъектісі» мен «басқару объектісі».

Басқаратын және басқарушы жүйелер субъектіден объектіге енетін және объектіден субъектіге шығатын тікелей ақпараттар көмегімен байлансты болып, олардың үнемі әрекеттесуін, жұмыс істеуін және дамуын қамтамасыз етеді.
Тәжірибелік сабақтардың сұрақтары (1 сағат):

1. Өндірісті басқарудың деңгейі мен құрылымы, оған қойылатын талаптар

2. Басқару саясаты

3. Менеджменттің әдістері

4. Менеджменттің сыртқы ортасы

5. Менеджменттегі ашық және жабық жүйелер

1. 
   Жүйенің тармақтары құру
   
2. 
   Ашық және жабық жүйелердің ерекшеліктерін талдау
   
3. 
   Менеджменттегі сыртқы және ішкі ортасына сипаттама беру
   
4. 
   Кәсіпорнының басқару саясатын құру
   

1. Ахметов Қ.Ғ. Мнеджменттің негіздері (Оқу құралы), А.: «Білім», 17-28 б

3.Кабушкин Н.И. Основы менеджмента. Учебник, Минск: ВГЭУ, 1996г.

4. Мэскон М., Альберт М.. Хедоури Ф. Основы менеджмента. М.: «Дело», 1993г.
СӨЖ бақылау тапсырмалары:

Тапсырма 4

Фирманыњ бєсеке ќабілеттігін кµтеру жолдарын тєжірибеде ќолдану. Олардыњ ішінде:

1. 
   ¤ндіріс шыѓындарын бєсекелестер дењгейінен тµмендету
   
2. 
   ¤німніњ техникалыќ дењгейі бєсекелестерге ќараѓанда жоѓары болуы
   
3. 
   Тауарды жеткізуді тездету
   
4. 
   Тауар ‰лгісін жетілдіру
   
5. 
   Жарнаманыњ мањыздылыѓын жоѓарлату
   
6. 
   Кепілділіктіњ ±заќ мерзімділігі жєне басќалар
   

1. 
   Фирманыњ бєсеке ќабілеттілігін жоѓарылатудыњ басќа ќандай жолдарын сіз ±сынасыз?
   
2. 
   Фирманыњ бєсеке ќабілеттілігін кµтеруге ±сынѓан баѓыттар сіздіњ ойыњызша тиімді болады ма?