«бекітемін» Оқу-әдістемелік және тәрбие

Çåðòòåãåíäå ¸ði ¸ð à¹çàíû» òîïîãðàôèÿñûí æîáàëàó û»¹àéëû áîëó ¾øií º½ðñàºòû» àëäû»¹û æà¹û øàðòòû ñûçûºòàð àðºûëû áiðíåøå àéìàºòàð¹à á¼ëiíåäi. Åêi ê¼ëäåíå» ñûçûº àðºûëû (áiðiíøi ñûçûº 10-ºàáûð¹àëàðäû» å» ò¼ìåíãi í¾êòåëåðií, àë åêiíøiñi-ìûºûí ñ¾éåãiíi» æî¹àð¹û åñiíäiëåðií ºîñàäû) iøòi» àëäûí¹û æà¹û: ýïèãàñòðèé (regio epigastrica), ìåçîãàñòðèé (reg.mesogastrica) æ¸íå ãèïîãàñòðèé (reg. hilogastrica) äåï ¾ø àéì຺à áåëiíãåí. Iøòi» òiê á½ëøûºåòòåðiíi» ñûðòºû ºûðû àðºûëû âåðòèêàëü áà¹ûòòà æ¾ðãiçiëãåí åêi ïàðàëëåëü ñûçûº ýïèãàñòðèé àéìà¹ûí: åêi (î» æàº, ñîë æàº) ºàáûð¹à àñòû æ¸íå º½ðñຠ¾ñòi àéìàºòàðûíà á¼ëñå, ìåçîãàñòðèéäi-ìûºûííû» åêi á¾éið (ôëàíêè äåï àòàëàòûí) æ¸íå êiíäiê àéìàºòàðûíà, àë ãèïîãàñòðèéäi î» æàº, ñîë øàï æ¸íå ºàñà¹à ¾ñòi àéìàºòàðûíà áåëåäi.

Àñºîðûòó æ¾éåñií çåðòòåãåíäå íàóºàñòû æàòºûçûï, æà¹äàéû ê¼òåðñå, ò½ð¹ûçûï òåêñåðãåí æ¼í. Iø æàðû¹û, iøòi» àëäû»¹û æà¹ûíäà¹û âåíàëàðäû» êå»åþi ñèÿºòû ïðîöåñòåð íàóºàñ ò¾ðåãåï ò½ð¹àíäà àéºûíäàó ê¼ðiíiñ áåðåäi.

Iøòi» áiòiìi ìåí ê¼ëåìi íàóºàñòû» æàëïû ò½ë¹àñûíà (êîíñòèòóöèÿñûíà) áàéëàíûñòû. Ò½ë¹àñû ãèïåðñòåíèÿëû íàóºàñòàðäû» iøiíi» ê¼ëåìi ¾ëêåíäåó áîëñà, àñòåíèÿëûëàðäiêi, ¸äåòòå, êiøiðåê. iø êåéäå æàëïû, ÿ¹íè áiðêåëêi øû¹û»ºû áîëûï êåëñå, åíäi áiðäå îíû» êåéáið æåðëåði ¹àíà òîìïàÿäû. Ñåìiðãåíäå, iøåêòåðäå ãàç ê¼áåéiï, iøòi ê¼ðíåãåíäå (ìåòåîðèçì) íåìåñå iø êóûñûíà ñ½éûºòûº æèíàë¹àíäà (àñöèò) iø áiðêåëêi øû¹û»ºû áîëàäû. Àë áàóûð, òàëຠ½ë¹àéñà, iø ºóûñûíäà iñiê íåìåñå àíàëûº áåçäå, ½éºû áåçiíäå êèñòà ïàéäà áîë¹àíäà iøòi» ¼çãåðiñ áàð æåðëåði ¹àíà òîìïàÿäû.

Ñåìiðãåíäå iø ½ë¹àéûï, ºàëûíäàñà, êiíäiê òåðå»äåéäi. Ìåòåîðèçìíåí äå iø ½ë¹àÿäû, áiðຠíàóºàñ æàòûï ºîç¹àë¹àíäà, îíû» iøiíi» áiòiìi ¼çãåðìåéäi, ¸ði êiíäiê òåãiñòåó íåìåñå åïòåï øû¹û»ºûëàó áîëóû ì¾ìêií.

Àñöèò êåçiíäå øàëºàñûíàí æàòºàí íàóºàñòû» êiíäiãi øû¹ûï, åêi á¾éiði (ôëàíêàëàðû) ñûðòºà òåóiï, ºàðûíû æàëïàéûï, áàºàíû» ºàðûíûíà ½ºñàñòàíàäû.

Öèððîçäàí, iñiê íåìåñå ½ë¹àé¹àí ëèìôà ò¾éiíäåði ºûñûï ºàë¹àíäà, òà¹û áàñºà ñåáåïòåðäåí áàóûðäû» ºàºïà âåíàñû æ¾éåñiíäå ºàíàéíàëûìû á½çûëñà, iøòi» àëäû»¹û æà¹ûíäà¹û âåíà òàðìàºòàðû êå»åéiï, áiëåóëåíiï êåòåäi (ìåäóçà áàñû-caput medusae). Êå»åéãåí âåíàëàðäà¹û ºàí à¹ûñûíû» áà¹ûòûí àíûºòàó ¾øií åêi ñàóñàºïåí îëàðäû ºûñûï àëûï, ñàóñàºòû êåçåê ê¼òåði»êiðåï, ºàé æà¹û ºàí¹à òîëà áàñòàéòûíûí áàéºàó êåðåê. ²àí æî¹àðû ºàðàé àºñà, ºàíà¹ûñû æî¹àð¹û êóûñ âåíà æ¾éåñiíå, ò¼ìåí ºàðàé àºñà, ò¼ìåíãi êóûñ âåíà¹à áà¹ûòòàë¹àíû.

Êîïðîñòàçäàí, iøåê òàðûë¹àíäûºòàí iø êåóiï êåòêåíäå, êåéäå ïåðèñòàëüòèêà (iøåêòi» òîëºûíäû ºîç¹àëûñû) áàéºàëàäû. Îë iøåê ò¾éiëãåí (íåïðîõîäèìîñòü) æåðäåí æî¹àðûðàºòà àéºûíäàó áîëàäû. Àñºàçàí ºàëòºûñû òàðûë¹àíäà, º½ðñàºòû» ¾ñòi»ãi àéìà¹ûíäà iøåê òîìïàéûï, îíû» ïåðèñòàëüòèêàñû ê¼ðiíói ì¾ìêií.

Òóáåðêóëåç ìåíèíãiìåí íåìåñå æàéûëìà ïåðèòîíèòïåí ñûðºàòòàðäû» iøi ºàáûñûï ºàëàäû.

´òå æ¾äåï, iøiíi» ¼òi êåòêåí íàóºàñ ò¼ñåêòå æàòºàíäà îíû» º½ðñຠ¾ñòi àéìà¹ûíàí ºîëºàíû» ñî¹óûí ê¼ðóãå áîëàäû.

1. Дисфагияға анықтама беріңіз.

2. Асқазандық диспепсия деген не?

3. Іішектік диспепсия деген не?

4. Асқазан-ішек жолдары аурулары бар науқастардың анамнезіндегі ерекшеліктерді атаңыз.

1) Тақырып:№7. Ас қорыту жүйесі ауруларымен науқастарды тексеру әдістері (пальпация, перкуссия, аускультация).
2) Мақсаты: студенттерді асқазан-ішек жолдары аурулары кезінде текскру әдістерімен таныстыру (пальпация, перкуссия, аускультация). Ішті қарауды, іштің беткей және терең пальпациясын, бауыр және көкбауыр пальпациясы мен перкуссиясын, асцитті анықтауды, неуқасқа жүргізілген тексеру нәтижелерін жазуды үйрету.
3) Лекция тезистері:

Iøòi ïàëüïàöèÿëàó

Iøòi ñèïàï çåðòòåóäi» (ïàëüïàöèÿëàóäû») ºàëûïòàñºàí åðåæåñi áàð. Íàóºàñ áàñûí êiøiðåêòåó æàñòûººà ñàëûï, ºîëäàðûí åêi æà¹ûíà ñîçûï, àÿºòàðûí òiçåñiíåí ñ¸ë á¾ãiï, ºàòòû ò¼ñåêêå øàëºàñûíàí æàòóû êåðåê. Îë äåìäi æàé ¸ði áiðêåëêi àë¹àíû æàºñû. ĸðiãåðäi» òûðíà¹û àëûí¹àí ºîëû æûëû, º½ð¹àº áîë¹àíû àáçàë. Îë, ¸äåòòå, íàóºàñºà áåòií ºàðàòûï, îíû» î» æà¹ûíà, ò¼ñåãiìåí äå»ãåéëåñ æà¹àñàäû.

Ïàëüïàöèÿíû» ¾ñòiðòií (áàéºàï àëó) æ¸íå òåðå» ò¾ðëåði áàð.

¶ñòiðòií ïàëüïàöèÿíû æàñà¹àíäà ä¸ðiãåð î» ºîëûíû» àëàºàíûí iøêå ºîéûï, á¾ãi»êi ñàóñàºòàðûí áiðäåí òåðå» ñ¾»ãiòïåé, åïòåï áàñûï, iøòi» áàðëûº àéìàºòàðû áåëãiëi áið ðåòïåí çåðòòåëåäi. Çåðòòåó ñîë æຠøàïòàí áàñòàëûï, áiðòiíäåï ñîë æຠôëàíêiäåí, ñîë æຠºàáûð¹à àñòû àéìà¹û àðºûëû ýïèãàñòðèéãå äåéií ê¼òåðiëiï, îäàí êåéií î» æຠºàáûð¹à àñòû àéìû¹û, î» æຠôëàíêà àðºûëû î» æຠøàïºà äåéií ò¼ìåí ºàðàé æåòêiçiëåäi. Iøòi» îðò໹û á¼ëiãií ïàëüïàöèÿëàó ýïèãàñòðèéäåí áàñòàëûï, ò¼ìåí ºàðàé ¾ñòi àéìà¹ûíäà àÿºòàëàäû. Ïàëüïàöèÿíû iøòi» àóûðìàéòûí æåðiíåí áàñòà¹àí æ¼í.

¶ñòiðòií ïàëüïàöèÿëà¹àíäà iøòåãi àóûðñûíó ñåçiìiíå, ¸ði îíû» á½ëøûºåòòåðiíi» ñåðïiìäiëiê êóàòûíà ê¼»ië àóäàðó êåðåê. ²àëûïòû æà¹äàéäà iø ïàëüïàöèÿëàó¹à û»¹àéëû, æ½ìñຠáîëàäû:îíäà àóûðñûíó ñåçiìi áàéºàëìàéäû. Iø ê¼áiíåñå ¼ò ºàáû íåìåñå iø ïåðäåñiíi» ºàáûíóû, àïïåíäèöèò ñèÿºòû ïðîöåñòåðäå ðåôëåêòîðëû ò¾ðäå, îøàºòû íåìåñå ò¾ãåë ºàòàÿäû. Êåéäå iø "òàºòàéäàé" ºàòàéûï, iø ºóûñûíäà¹û ïåðèòîíèò ñèÿºòû "àïàòòû" ê¼ðñåòói ì¾ìêií. Êåéäå áàñºàíäà àºûðûí ¹àíà ñåçiëåòií àóûðñûíó, iøòi» ºîëìåí áàñûëûï æåðií æûëäàì áîñàòûï ºàëºàíäà ê¾ðò ê¾øåéåäi (Ùåòêèí-Áëþìáåðã áåëãiñi). Á½ë áåëãi äèôôóçäû íåìåñå îøàºòû ïåðèòîíèò øàë¹àí iø ïåðäåñiíi» ñîëºûëäàóûíàí òóûíäàéäû.

Îáðàçöîâ-Ñòðàæåñêîíû» òåðå» ñûð¹ûòà ïàëüïàöèÿëàó ò¸ñiëií ºîëäàí¹àíäà à¹çàëàðäû» øåêàðàñûí, ê¼ëåìií, ïiøií-áiòiìií, òû¹ûçäû¹ûí, æàé¹àñºàí îðíûí, ºîç¹àëìàëûëû¹ûí, àóûðñûíó ñåçiìiíi» îíäà òóûíäàóûí àíûºòàó¹à áîëàäû. Á½ë ò¸ñiëäi ä½ðûñ îðûíäàó ¾øií á¾ãiëãåí ñàóñàºòàðìåí, òåðiíi ê¼ði òàðòûï, ñàóñàºòàðäû» ñåçiìòàë, æ½ìñຠáåòiì iøêå áiðòiíäiï òåðåíäåòå, ñûð¹àíàòà áàòûðó êåðåê. Ò¸ñië áåëãiëåíãåí ðåòïåí æàñàëàäû. Îíû ñèãìà òåðiçäi iøåêòåí áàñòàï, á¾éåí ìåí îíû» ¼ñiíäiñiíåí, ìûºûí iøåãiíi» áiòåð á¼ëiãiíåí êåéií, òîº iøåêòi» ¼ðìå, ò¼ìåíãi æ¸íå ê¼ëäåíå» áåëiêòåðií àíûºòàï àëûï, àñºàçàíäû, áàóûðäû, ½éºû áåçií, òàëàºòû îñû àòàë¹àí ðåòïåí çåðòòåó êåðåê.

Ïàëüïàöèÿ ò¸ñiëiìåí çåðòòåãåíäå ñèãìà ò¸ðiçäi iøåê 90-95 ïðîöåíòòå àéºûí àíûºòàëàäû. Îë ºîëäû» ñàë¹àíà á¾ãiëãåí ò¼ðò ñàóñà¹ûìåí íåìåñå øûíàøàºòû» øûíòຠæຠºûðûìåí çåðòòåëåäi. Çåðòòåãåíäå ñàóñàºòàð iøòi» àëäû»¹û æû¹ûíà, ñèãìà ò¸ðiçäi iøåºòi» ½çûí áîéûíà ñ¸éêåñ, òåìåí ºàðàé áà¹ûòòàëà, ¸ði êiíäiê ïåí ìûºûí ñ¾éåãiíi» ¾ñòi»ãi åñiíäiñií ºîñàòûí øàðòòû ñûçûºòû» ¾ø á¼ëiñiíi» îðòàí¹û ìåí ñûðòºû á¼ëiãiíi» àðàñûí ìåæåëåé ºîéûëàäû. Ñîäàí êåéií íàóºàñ òûíûñ àë¹àí êåçäå iøòi» òåðiñií î» ºîëäû» ñàóñàºòàðûìåí æå»ië ¹àíà áàñûï, êiíäiêêå ºàðàé æèûðà òàðòûï àëûï, íàóºàñ òûíûñ øû¹àð¹àí êåçäå iøêå åïòåï òåðåíäåé áåðó êåðåê. Ñàóñàºòàð iøòi» àðòºû ºàáûð¹àñûíà òiðåëãåíäå, îëàðäû ñèãìà ò¸ðiçäi iøåêêå ê¼ëäåí¼íäåòå, êiíäiêòåí ìûºûí ñ¾éåãiíi» æî¹àð¹û åñiíäiñiíå ºàðàé ñûð¹ûòó êåðåê. Ñîíäà ñàóñàºòû» ñèãìà ò¸ðiçäi iøåºòi» ¾ñòiìåí ñûð¹ûï ¼òêåíi ñåçiëåäi. °äåòòå, ñèãìà ò¸ðiçäi iøåê-¾ñòi òåãiñ, òû¹ûçäàó, áàñºàíäà àóûðìàéòûí ¸ði ø½ðûëäàìàéòûí, ê¼ëäåíå»i 2-3 ñì, èòåðãåíäå 2-5 ñì-ãå û¹ûñàòûí öèëèíäð. ²àáûí¹àíäà (ñèãìîèäèò, äèçåíòåðèÿ), àóà êåðíåñå íåìåñå ñ¾éûºòûº òîëñà, îíû» ê¼ëåìi ½ë¹àéûï, áàñºàíäà ø½ðûëäàï àóûðàäû. ¶ëêåí ä¸ðåò á½çûëûï, ºàòïà áàéºàë¹àíäà, ðàê ¼ñêåíäå ñèãìà ò¸ðiçäi iøåê êåäið-á½äûð, ºàòòû áîëóû, èòåðãåíäå û¹ûñïàóû ì¾ìêií.

Òîº iøåêòi» ê¼ëäåíå» á¼ëiãií (ê¼ëäåíå» òîº iøåêòi) ïàëüïàöèÿëàó. Îë iøòi» îðò໹û ñûçû¹ûíû» åêi æà¹ûíà ºîéûë¹àí åêi ºîëìåí áiðäåé æàñàëàäû. Iøåê æàé¹àñºàí ò½ñòi æîáàëàï àëó ¾øií àëäûìåí àñºàçàííû» ¾ëêåí èiëiìi ຠæîëà¹ûíû» åêi æà¹ûíà, çåðòòåëåòií iøåêêå ïàðàëëåëü, ÿ¹íè ê¼ëäåíå» êå»iñòiêòiê áà¹ûòòà, àñºàçàííû» ¾ëêåí èiëiìiíåí 2-3 ñì æî¹àðûðຠºîéûëàäû. Ѹéòiï, íàóºàñ òûíûñ àë¹àí êåçäå iø òåðiñií åêi ºîëäû» ñàóñàºòàðûìåí æî¹àðû ºàðàé æèûðà òàðòûï, òûíûñ øû¹àð¹àíäà áiðòiíäåï ñ¾¹ûë¹àí ñàóñàºòàð æèûðûë¹àí òåði òàóñûë¹àíøà iøòi» àðòºû ºàáûð¹àñûìåí ò¼ìåí ºàðàé ñûð¹ûòûëàäû. Ñîë êåçäå åêi íåìåñå áið ºîëäû» ñàóñàºòàðû iøåêòi» ¾ñòi àðºûëû ñûð¹àíàï ¼òåäi. ²àëûïòû æà¹äàéäû» 70 ïðîöåíòiíäå ê¼ëäåíå» òîº iøåê æàºñû àíûºòàëàäû. Åãåð iøåê ñåçiëìåñå, ïàëüïàöèÿíû áiðòiíäåï ò¼ìåí ºàðàé, òiïòi ãèïîãàñòðèéãå äåéií ºàéòàëàé áåðó êåðåê. ʼëäåíå» òîº iøåê-òû¹ûçäàó, èòåðãåíäå æî¹àðû-ò¼ìåí î»àé û¹ûñàòûí, áàñºàíäà àóûðìàéòûí ¸ði ø½ðûëäàìàéòûí, åíi 2-2,5 ñì öèëèíäð. ιàí ãàç íåìåñå ñ½éûº çàò æèíàëñà, ø½ðûë áàéºàëàäû.

Àñºàçàííû» ò¼ìåíãi æຠøåêàðàñûí àíûºòàó ¾øií Îáðàçöîâòû» ïåðêóññèÿëàé ïàëüïàöèÿëàó (òûºûëäàòà ñèïàï çåðòòåó), ÿ¹íè ñó øàëïûëû äûáûñûí òóûíäàòó¹à íåãiçäåëãåí ò¸ñiëi ºîëäàíûëàäû. Îë ¾øií àñºàçàíäà ñó æ¸íå îíû» áåòiíäå àóà áîëóû øàðò. Çåðòòåãåíäå ñàóñàºòàðû ñ¸ë á¾ãiëãåí ñîë ºîëäû» ºûðûìåí iøòi ò¼ñññ¾éåãi ò¾ñûíàí áàñûï, àñºàçàíäà¹û ãàçäû ñ½éûºòûºòû» áåòêåéiíå æàþ êåðåê. Ñîäàí î» ºîëäû» ñ¸ë á¾ãiëãåí ñàóñàºòàðûìåí ýïèãàñòðèé àéìà¹ûí ò¼ññ¾éåãi ò¾ñûíàí áàñòàï, æî¹àðûäàí ò¼ìåí ºàðàé, ºûñºà-ºûñºà ½ðûñïåí, øàëïûë äûáûñûí òóûíäàòà òûºûëäàòûëàäû. Øàëïûë äûáûñû áiòêåíæåð-àñºàçàííû» ò¼ìåíãi æຠøåãi. °äåòòå, øàëïûë äûáûñûí òóûíäàòà òûêûëäàòûëàäû. Øàëïûë äûáûñû áiòêåí æåð- àñºàçàííû» ò¼ìåíãi æຠøåãi. °äåòòå, øàëïûë äûáûñû àñ iøiñiìåí åñòiëåäi. Îë àø ºàðûí¹à íåìåñå àñ iøêåííåí 6-7 ñà¹àòòàí êåéií äå åñòiëñå, îíäà àñºàçàííû» æèûðûë¹ûøòûº ºàáiëåòi ò¼ìåíäåï, àñòû ¸ði ºàðàé æûëæûòà àëìà¹àíû. Á½íäàé æà¹äàé àñºàçàí ºàëòºûñûíû» ñïàçìûíäà íåìåñå îíû» ñà»ûëàóû òàðûë¹àíäà áàéºàëàäû.

´ò ºàáû ñûðºàòòàðû àóûðñûíó ñåçiìií áàñºà í¾êòåëåðäå äå òóûíäàòàäû. X-XII îìûðòºàëàðäû» î» æຠò½ñûí áàñºàíäà, ñîíäàé-ຠIX-XI îìûðòºàëàðäû» î» æຠò½ñûí æå»iëäåó ñûëà¹àíäà àóûðñûíó ñåçiëåäi. Á½¹àíà-òåñ ñ¾éið á½ëøûºåòiíi» á½¹àíà¹à áåêèòií æåðií áàñºàíäà äà àóûðñûíó ñåçiìi áàéºàëàäû (ôðåíèêóñ áåëãi).

¶éºû áåçi ºàáûíûï ½ë¹àé¹àíäà ¹àíà ïàëüïàöèÿëàíàäû. Ïàëüïàöèÿ àø ºàðûí¹à, àñºàçàí áîñ êåçäå æàñàëàäû. Ïàëüïàöèÿëà¹àíäà î» ºîë iøòi» ຠæîëà¹ûíû» ñîë æà¹ûíà, àñºàçàííû» ¾ëêåí èiëiìiíåí 2-3 ñì æî¹àðûðàº, áåçäi» ½çûí áîéûíà ïàðàëëåëü ºîéûëàäû. Íàóºàñ òûíûñ àë¹àíäà ºîëäû æî¹àðû ºàðàé æûëæûòûï, iø òåðiñií æèûðûï àëûï, òûíûñ øû¹àð¹àíäà áiðòiíäåï iøêå ñ½¹à îòûðûï, iø ºóûñûíû» àðòºû æຠºàáûð¹àñûíà òiðåó êåðåê. Ñîäàí êåéií ºîë òåìåí ºàðàé ñûð¹ûòûëàäû. µéºû áåçi - ê¼ëäå» æàé¹àñºàí, àóûðìàéòûí, û¹ûñïàéòûí, øåêàðàñû îíøà àéºûí åìåñ, ê¼ëäåíå»i 1,5-2 ñì öèëèíäð.

Òàëàêòû ïàëüïàöèÿëàó. Íàóºàñ øàëºàñûíàí, ºîë-àÿ¹ûí ñîçûï æàòó¹à òèiñòi. ĸðiãåð íàóºàñòû» î» æà¹ûíà, î¹àí áåòií ºàðàòûï æàé¹àñàäû äà êåóäåíi» òûíûñ àë¹àí êåçäåãi ºîç¹àëûñûí øåêòåï, äèàôðàãìà ìåí òàëàºòû» ºîç¹àëûñûí ¾äåòó ¾øií ñîë ºîëûìåí íàóºàñòû» êåóäåñiíi» ñîë æà¹ûíû» ò¼ìåíãi á¼ëiãií, ºîëòûº ñûçû¹ûíû» ò½ñûíàí ºàïñûðà ¾ñòàéäû. λ ºîëûí iøòi» Õ ºàáûð¹à¹à ºàðàìà-ºàðñû, ºàáûð¹à äî¹àñûíà ïàðàëëåëü, îäàí 3-5 ñì ò¼ìåíiðåê æåðiíå ºîéûï àëûï, íàóºàñ òûíûñ øû¹àð¹àí êåçäå iø òåðiñií êiíäiêêå ºàðàé æèûðà òàðòûï àëûï, ñîäàí êåéií ñàóñàºòàð ºàáûð¹à äî¹àñûíû» àñòûíà ºàðàé iøêå áiðòiíäåï ñ½¹ûëàäû. Ñîë êåçäå íàóºàñºà òåðå» òûíûñ àë¹ûçñà, äèàôðàãìà û¹ûñòûð¹àí òàëຠñàóñàºòàðäû» ½øûí îðà¹ûòà ñûð¹ûï ñåçiëói ì¾ìêií. ´òêåíi ¾ë¹àéìà¹àí òàëàº, ¸äåòòå, ñèïàï çåðòòåãåíäå àíûºòàëìàéäû.

Iøòi ïåðêóññèÿëàó.

Ïåðêóññèÿ ò¸ñiëi íåãiçiíåí iøêå æèíàë¹àí ñ¾éûºòûºòû, áàóûð, òàëàº, ò.á. à¹çàëàðäû» ê¼ëåìií, æàé¹àñºàí îðíûí àíûºòàó¹à ºîëäàíûëàäû. Iøòi ñàóñàºòû ñàóñàºïåí òûºûëäàòûï ïåðêóññèÿëà¹àíäà, ¸äåòòå, äàáûëäû äûáûñ åñòiëåäi; îë iøåê ò½ñûíäà, àñºàçàí ò½ñûíäà¹ûäàí ºàòòûðàº. Iøiíå ñóéûºòûº æèíàë¹àí íàóºàñòû øàëºàñûíàí æàòºûçûï ïåðêóññèÿëà¹àíäà, ñ¾éûºòûº ôëàíêàëàð àéìà¹ûíà æàéûëûï, åêi á¾éiðäåí ºàòà» äûáûñ, àë àóàëû iøåê iøòi» àëäû»¹û æຠîðò໹û á¼ëiãiíå û¹ûñàòûíäûºòàí, îë æ¼ðäåí äàáûëäû äûáûñ øû¹àäû. Íàóºàñòû áið ºûðûíà æàòºûçñà íåìåñå îíû ò½ð¹ûçñà, îíäà äàáûëäû äûáûñòû» øû¹àòûí îðíû äà àóûñàäû. Iøòåãi ñ¾éûºòûºòû ôëþêòóàöèÿ (øàéºàëòó) ò¸ñiëiìåí äå àíûºòàó¹à áîëàäû. Îë ¾øií ñîë ºîëäû» àëàºàíûí iøòi» î» æà¹ûíà ò¼ñåï, iøòi» ñîë æà¹ûí î» ºîëäû» ñàóñàºòàðûìåí åïïåí í¾ºûï ºàë¹àíäà, á½ðûí ºàòà» äûáûñ øûººàí ý¼ðäåí ñîë ºîëäû» àëàºàíûíà iøêå æèíàë¹àí ñ¾éûºòûºòû» øàéºàë¹àíûí ñåçåäi.

ßíîâñêèé ò¸ñiëiìåí, ÿ¹íè ñ½º íåìåñå îðò໹û ñàóñàºòû áiðiíi» ¾ñòiíåí áiðií ñûð¹ûòà, ñû»àð ñàóñàºïåí òûºûëäàòûï, iøòi» àóûðàòûí àéìàºòàðûí àíûºòàó¹à áîëàäû.

Áàóûðäû ïåðêóññèÿëàó. Áàóûðäû ïàëüïàöèÿëàìàé ò½ðûï, ïåðêóññèÿëàï îíû» øåãií àíûºòàï àë¹àí æ¼í. Îíäà áàóûðäû» ê¼ëåìi ¹àíà àéºûíäàëìàé, ïàëüïàöèÿíû ºàé æåðäåí áàñòàó êåðåêòiãi äå àëäûí àëà áåëãiëi áîëàäû. Áàóûð ò¾ñiíi» äûáûñû ºàòà». Áiðຠîíû» ¾ñòi»ãi æà¹ûí øàìàëàï ¼êïå æàóûï ò½ðàòûíäûºòàí, îë æຠøåòiíäå åêi øåêàðà-ºàòà» æ¸íå ºàòà»äàó äûáûñòû øåêàðà-àíûºòàëàäû. °äåòòå, áàóûðäû» òåê ºàíà ºàòà» äûáûñòû, æî¹àð¹û æ¸íå ò¼ìåíãi øåêàðàëû àíûºòàëàäû.

Áàóûðäû ïåðêóññèÿëà¹àíäà íàóºàñ æàòóû êåðåê. ²àëàºøà-ñàóñຠiçäåëåòií øåêàðà¹à ïàðàëëåëü ºîéûëàäû. Ïåðêóññèÿ àºûðûí òûºûëìåí, áàóûðäû» ºàòà» äûáûñû øûººàíøà æàñàëàäû. Æî¹àð¹û æຠøåêàðà àíûºòàë¹àíäà í¾êòå ºàëàºøà-ñàóñàºòû» àøûº äûáûñòû, ¾ñòi»ãi æà¹ûíà, àë ò¼ìåíãi øåêàðàíû òàïºàíäà -àñòû»¹û æà¹ûíà ºîéûëàäû.

Áàóûðäû» øåêàðàñûí àíûºòàó¹à Êóðëîâ ò¸ñiëi äå ºîëäàíûëàäû. Á½¹àíà îðòà ñûçû¹û áîéûìåí áàóûðäû» ºàòà» äûáûñòû æî¹àð¹û æî¹àð¹û øåêàðàñû ìåí ò¼ìåíãi æຠºûðûí òàóûï àëûï, àëäû»¹û îðòà ñûçûºòû» áîéìåí îíû» ò¼ìåíãi øåêàðàñû àíûºòàëàäû. Àëäû»¹û îðòà ñûçûºïåí áàóûðäû» ¾ñòi»ãi øåêàðàñûí àíûºòàó ì¾ìêií åìåñ, ¼òêåíi á½ë æåðäå áàóûð¹à îíûìåí äûáûñû áiðäåé æ¾ðåê øåêòåñ. Ñîíäûºòàí á½ðûí á½¹àíà îðòà ñûçû¹ûìåí àíûºòàë¹àí í¾êòåòi, àëäû»¹û îðòà ñûçû¹ûíäà î¹àí äå»ãåéëåñ æåðäåãi øàðòòû í¾êòå àðºûëû ê¼ëäåíå» ñûçûºïåí ºîññà, ñîë æåð àëäû»¹û îðòà ñûçûºòà¹û áàóûðäû» ºàòà» äûáûñòû æî¹àð¹û øåêàðàñû áîë¹àíû.

Ñîäàí êåéií ñîë æຠºàáûð¹à äî¹àñûí ºóàëàé òûºûëäàòûï áàóûðäû» ò¼ìåíãi øåêàðàñû içäåëiíåäi. Îë ¾øií ºàëàºøà-ñàóñàºòû ºîëòûºòû» àëäû»¹û ñûçû¹ûíàí iøêåðiðåê, ºàáûð¹à äî¹àñûíà ïåðïåíäèêóëÿð áà¹ûòòà ºîéûï òûºûëäàòûï, ºàòà» äûáûñ åñòiëãåí æåðãå í¾êòå ºîéûëàäû. Á½ë-ñîë æຠºàáûð¹à àéìà¹ûíäà¹û áàóûðäû» øåêàðàñû. ²àëûïòû æà¹äàéäà áàóûðäû» ºàòà» äûáûñòû àéìà¹ûíû» áèiêòiãi: á½¹àíà îðòà ñûçû¹û áîéûìåí - 9-10 ñì-ãå, àëäû»¹û îðòà ñûçûºïåí - 8-9 ñì-ãå, àë ºàáûð¹à äî¹àñûíäà - 6-7 ñì-ãå òå».

Áàóûðäû» ¾ñòi»ãi æ¸íå àñòû»¹û øåêàðàñû îë ºàáûíûï, ½ë¹àé¹àíäà ¼çãåðåäi. Ñàó àäàìíû» æàëïû ò½ë¹àñûíû» åðåêøåëiêòåðiíå áàéëàíûñòû íåìåñå ýìôèçåìà, ïíåâìîòîðàêñ, ýíòåðîïòîç àóðóëàðûíàí äèàôðàãìà òåìåí æàé¹àññà, áàóûðäû» ò¼ìåíãi øåêàðàñû äà ò¼ìåíäåíäåéäi. Ìåòåîðèçìíåí, àñöèòòåí, ò.á. Ñåáåïòåðäåí äèàôðàãìà æî¹àðûëà¹àíäà, áàóûðäû» æî¹àð¹û øåêàðàñû ê¼òåðiëåäi. Áàóûðäû» ê¼ëåìi êiøiðåéñå äå (ìûñàëû, öèððîçäû» ñû ñàòûñûíäà), îíû» ò¼ìåíãi øåêàðàñû æî¹àðûëàéäû. Iñiê, ìåðåç íåìåñå ýõèíîêîêêîç æàéëà¹àíäà áàóûð ºàòàéûï, ºûðû êåäið-á½äûðëàíàäû.

Òàëàºòû» àëäû»¹û øåãií òàáó ¾øií ºàëàºøà-ñàóñàºòû êiíäiºòi» ñîë æà¹ûíà ºîéûï, Õ ºàáûð¹à¹à ºàðàé, ºàòà» äûáûñ øûººàíøà òûºûëäàòûï, ñàóñàºòû» àøûº äûáûñòû æà¹ûíà í¾êòå ºîéûëàäû.

Àðòºû øåêòi àíûºòà¹àíäà ºàëàºøà-ñàóñຠæàóûðûí ñûçû¹û ìåí ºîëòûºòû» àðòºû ñûçû¹û àðàëû¹ûíà, Õ ºàáûð¹à¹à ïåðïåíäèêóëÿð áà¹ûòòà ºîéûëûï, ºàòà» äûáûñºà äåéií òûºûëäàòûëûíàäû.

Òàëàºòû» ¾ñòi»ãi øåãi ºîëòûº îðòàñû ñûçû¹û áîéûìåí VI-VII ºàáûð¹à àðàëûºòàí ò¼ìåí ºàðàé, ºàòà» äûáûñºà äåéií, àë ò¼ìåíãi øåê ñîë ñûçûºòû» áîéûìåí òàëàºòû» ò¼ìåíãi æà¹ûíäà¹û äàáûëäû äûáûñòû æåðäåí ºàòà» äûáûñºà äåéií àºûðûí òûºûëäàòûëàäû.

Àíûºòàë¹àí æî¹àð¹û æ¸íå ò¼ìåíãi í¾êòåëåðäi» àðàñû òàëàºòû» 4-6 ñì-ãå òå» åíi áîëñà, àëäû»¹û æ¸íå àðò æàºòà¹û í¾êòåëåð îíû» ½çûíäû¹ûí ê¼ðñåòiï, ¸äåòòå 6-8 ñì-äåé áîëàäû.

Òàëຠáiðñûïûðà ñûðºàòòàðäà ¼òå ½ë¹àþû íåìåñå îíäà íåêðîç îøàºòàðû ºàëûïòàñûï, ºàáû¹û ºàáûí¹àíäà îíû» ò½ñûíàí ¾éêåëiñ øóû åñòiëói ì¾ìêií.

1. Асқазан аурулары кезінде іштің пішінінің өзгеруіне әкелетін қандай себептерді білесіздер?

2. Пальпацияның қандай түрлері бар?

3. Асқазанның перкуторлы пальпация әдісі және оның техникасы деген не?

Á¾éðåê àóðóëàðû áiðàç¹à äåéií áiëiíáåói ì¾ìêií, áiðຠíàóºàñ àóûðñûíó ñåçiìiíå øà¹ûìäàíñà, îíäà îíû» ºàëûïòàñºàí îðíûí àíûºòàó¹à òûðûñó êåðåê. Àóûðñûíó ñåçiìi á¾éðåê àóðóëàðûíäà áåëäi» ò½ñûíàí ñåçiëñå, íåñåïà¹àðäà òóûíäà¹àí àóûðñûíó øàï àéìà¹ûíà, ºóûº àóûð¹àíäà ºàñà¹à ¾ñòiíå, àë òàñ ò¾çiëãåíäå iøòi» ò¼ìåíãi æà¹ûíà, òiïòi øàòºà æàéûëàäû. Àóûðñûíó ò¾ðëi ñèïàòòà áîëàäû. Á¾éðåê ºàáûí¹àíäà (ãëîìåðóëîíåôðèò, ïèåëîíåôðèò) íåìåñå îíû» ò¼»iðåãi iði»äåãåíäå (ïàðàíåôðèò), æ¾ðåê ºûçìåòi æåòêiëiêñiç áîëûï, á¾éðåêêå ºàí iðêiëãåíäå áåë, ¸äåòòå, ñûçäàï àóûðàäû. Á¾éðåêòå èíôàðêò ºàëûïòàñºàíäà, ç¸ð øû¹àðó æîëäàðûíäà òàñ ò¾çiëãåíäå, áåë ºàòòû øàíøóû ì¾ìêií (á¾éðåê øàíøóû – ïî÷å÷íàÿ êîëèêà).

Àóûðñûíóäû òóûíäàòàòûí æà¹äàéëàðäû àíûºòàóäû» äà çîð ìà»ûçû áàð. Àóûðñûíó ñ½éûºòû ê¼ï iøêåíäå, ºàòòû ºîç¹àë¹àíäà, íåìåñå ç¸ð øû¹àð¹àíäà áàéºàëóû ì¾ìêií. Àóûðñûíóäû» áàñûëó ñåáåáií äå áiëãåí æ¼í. Ìûñàëû, á¾éðåêòi» øàíøóû áåëãå ºûçäûð¹ûø ºîé¹àíäà, âàííà¹à îòûð¹àíäà, êåéáið ä¸ði-ä¸ðìåêòåðäåí, êåéäå äåíåíi» ºàëïûí ¼çãåðòêåíäå á¸ñå»äåï, ì¾ëäå áàñûëàäû. Á¾éðåê ìà»ûíäà¹û êëåò÷àòêà ºàáûí¹àíäà, êåðiñiíøå, üåëãå ñàëºûí ¸ði ûë¹àë çàò áàñûï, àóûðñûíóäû á¸ñå»äåòóãå áîëàäû.

Áåëãiëi áið óàºûò àðàëû¹ûíäà (áið ò¸óëiêòå, ò໹û íåìåñå êåøêi ìåçãiëäå) øû¹àðûëàòûí ç¸ðäi» ì¼ëøåði äèóðåç äåï àòàëàäû. Ò¸óëiêòiê äèóðåç ê¼áåéãåíäå (ïîëèóðèÿ), ê¼áiíå ç¸ð øû¹àðó äà æèiëåéäi (ïîëëàêèóðèÿ). Îíäàé æà¹äàé ä¸ði iøiï ç¸ð øû¹àðóäû ¾äåòêåíäå, äèàáåò àóðóíäû áàéºàëûï, äåíåíi» ñóñiíäiëåíói àçàÿäû. ²àòòû ê¼òåðiëãåíäå, íàóºàñòû» iøi ¼òêåíäå, á¾éðåê íåìåñå êåéáið æ¾ðåê àóðàëàðûíäà, óëû çàòòàðäû» ¸ñåðiíi» ò¸óëiêòiê ç¸ðäi» ì¼ëøåði àçàÿäû. Ǹðäi» ò¸óëiêòiê ì¼ëøåði 500 ìë-äåí àç áîëñà, îë – îëèãóðèÿ. Ǹð øû¹àðóäû» á½çûëóû äèçóðèÿ äåï àòàëàäû. Äèçóðèÿíû» æî¹àðûäà àòàë¹àíäàðäàí äà áàñºà ò¾ðëåði áàð.

Ǹð øû¹àðóäû» òîëûº òîºòàóû – àíóðèÿ. Îë ºàòòû óëàíûï, ºàòòû æàðàºàòòàíûï íåìåñå ºàíñûðàï, ºàáûíûï á¾éðåêòi» ç¸ð ò¾çó ºûçìåòi á½çûë¹àíäà ñåêðåòîðëûº àíóðèÿ, íåñåï æëäàðû òàñïåí íåìåñå iñiêïåí áiòåëãåíäå ýêñêðåòîðëûº àíóðèÿ êåçäåñåäi.

²óûººà æèíàë¹àí ç¸ð øû¹àðûëìàóû èøóðèÿ äåï àòàëàäû.

Á¾éðåêòå ç¸ðäi» ò¾çiëóií ðåòòåó á½çûë¹àíäà îë ò½ðàºòû ò¾ðäå áåëãiëi áið óàºûò àðàëû¹ûíäà, áiëãiëi áið ì¼ëøåðäå á¼ëiíåäi / èçóðèÿ/. Êåéáið ñûðºàòòàðäà ç¸ðäi øû¹àðó ê¾íäiç ºàëûïòû ò¾ðäå áîëàäû äà ò¾íäå æèiëåéäi / íèêòóðèÿ/. Íèêòóðèÿ ñîçûëìàëû ãëîìåðóëîíåôðèò, ñîçûëìàëû ïèåëîíåôðèò àóðóëàðûíû» ñû êåçå»iíå, áàñºà äà ñîçûëìàëû á¾éðåê ñûðºàòòàðûíà ò¸í (á¾éðåê íèêòóðèÿñû). Á¾éðåê èçóðèÿñû ìåí íèêòóðèÿñû êåçiíäå á¾éðåêòi» óðàòòàðäû êîíöåíòðàöèÿëàó ºàáëåòi á½çûëûï, øû¹àðûë¹àí ç¸ðäi» òû¹ûçäû¹û ¾íåìi áiðºàëûïòà ºàëàäû (èçîñòåíóðèÿñû) íåìåñå ò¼ìåíäåéäi (ãèïîñòåíóðèÿ). Ǹðäi» òû¹ûçäû¹û òiïòi ¼çãåðìåói ¸ði ¾íåìi ò¼ìåí áîëóû ì¾ìêií (ãèïîèçîñòåíóðèÿ).

Ǹðäi» ò¾ði ìåí ò¾ñiíi» äå äèàãíîñòèêàëûº ì¸íi çîð. °äåòòå, ç¸ð ñàð¹ûø ò¾ñòi, ì¼ëäið. Ñûðºàòòàðäû» ç¸ði ºàí (ãåìàòóðèÿ) ìåí ãåìîãëîáèí (ãåìîãëîáèíóðèÿ) àðàëàñûï, áåëîê (ïðîòåèíóðèÿ) íåìåñå iði» (ïèóðèÿ) ºîñûëûï æóûíäû¹à ½ºñàñ, á èëèðóáèííåí – ñûðàäàé ºî»ûð ò¾ñòi, àë óðîáèëèííåí - ºûç¹ûëò áîëàäû.

Á¾éðåê àóðóëàðûíàí iñiíiï, ñóñiíäiëåíóäi» ¼çiíäiê åðêøåëiêòåði áàð. Îë ãëîìåðóëîíåôðèò ïåí ïèåëîíåôðèòêå ò¸í ê¼ðiíiñ. Àëäûìåí ê¼çäi» ºàáàºòàðû, ñîäàí êåéií ºîë, ò½ë¹à, å» ñî»ûíäà àÿº iñiíåäi. Ñóñiíäiëåíó á¾éðåê øóìàºòàðû êàïèëÿðëàðûíû» ¼òêiçãiøòiãi àðòóìåí íåìåñå ºàíäà îíêîòèêàëûº ºûñûì ò¼ìåíäåï, íàòðèé èîíäàðûíû» ê¼áåþiìåí áàéëàìäû.

Ãëîìåðóëîíåôðèò ïåí ïèåëîíåôðèò àóðóëàðûìåí ñûðºàòòàðäû» ºàòûíû» ºûñûì àðòûï, áàñ æèi àóûðûï, ê¼çi íàøàð ê¼åòií áîëàäû.

Á¾éðåê àóðóëàðûíû» àºûð¹û êåçå»iíäå áåëîê àëìàñóûíû» óëû ¼íiìäåði ºàííàí øû¹àðûëìàé, íàóºàñ æèi ëîºñï, º½ñóû, áàñ, àéíàëûï, åñiíåí òà»óû ì¾ìêií.

Ǹð øû¹àðó æ¾éåñi àóðóëàðûíû» äàìó òàðèõûí áiëó ¾øií íàóºàñïåí ñ½ºáàòòàñºàíäà á½ðûí àóûð¹àí ºàéòàëàìàëû (áàäàìøà áåç áàñïàñû, º½ëຠºóûñû ìåí òûíûñ æîëäàðûíû» ºàáûíóû, ò.á.) íåìåñå áàñºà (ãðèïï, ñêàðëàòèíà, ò.á.) 潺ïàëû àóðóëàðûí, á¾éðåê ïåí ç¸ð øû¹àðó æîëäàðûíà ò¸í áåëãiëåðäi (äèçóðèÿ) ãèïåðòîíèÿ) á¾éðåê øàíøóû, ñóñiíäiëåíó), îë áåëãiëåðäi» áàñòàëó ñåáåïòåðií, æèiëiãií, à¹ûìûíû» åðåêøåëiêòåðií, ºîëäàíûë¹àí ä¸ði-ä¸ðìåêòåðäi àíûºòàó¹à òûðûñó êåðåê.

Ǹð øû¹àðó æîëäàðûíû» ñûðºàòòàðûí àíûºòàó¹à íàóºàñòû» ¼ìið òàðèõûíû» êåéáið äåðåêòåði äå ñåïòiãií òèãiçåäi. Á½ë æ¾éå ñûðºàòòàðûíû» äàìóûíà æ½ìûñ îðíûíû» ñàëºûí, ûë¹àëäû íåìåñå áàñºà ºîëàéñûç ôàêòîðëàðû, á½ðûí áàéºàë¹àí òóáåðêóëåç íåìåñå iði»äi ºàáûíó (îñòåîìèåëèò, áðîíõîýêòàç àóðóû) ïðîöåñòåði, íàóºàñòû» çèÿíäû ¸äåòòåði ¸ñåð åòåäi. Íàóºàñòû» á¾éðåãiíå, ç¸ð øû¹àðó æîëäàðûíà á½ðûí æàñàë¹àí îïåðàöèÿëàð æàéëû ì¸ëiìåò îíû» îíû» ñûðºàòíàìàñûíà 콺èÿò õàòòàëóû êåðåê.
²àðàï çåðòòåó.

²àðàï çåðòòåãåíäå íàóºàñòû» õàë-æà¹äàéû æàéëû àë¹àøºû ò½æûðûì ºàëûïòàñàäû. Íàóºàñòû» ò¼ñåêòåãi ºàëïû ç¸ð øû¹àðó æ¾éåñi ñûðºàòòàðûíû» êåéáiðåóiíå ò¸í áîëàäû. Á¾éðåãi øàíûøºàí íàóºàñ òûíûøñûçäàíûï, êåéäå àéºàéëàï, ò¼ñåêòåãi ºàëïûí ¾íåìi ¼çãåðòå áåðñå, óðåìèÿ êîìàñû æà¹äàéûíäà¹û íàóºàñ åññiç, ñ½ëûº æàòàäû. Àë á¾éðåê ìà»û êëåò÷àòêàñû ºàáûí¹àíäàðäû» áåëi iñiíiï, îëàð åêi àÿ¹ûí á¾ãiï, iøiíå ºûñûï àëûï, çàºûìäàë¹àí á¾éðåê æຠºûðûíà æàé¹àñó¹à ì¸æá¾ð.

Á¾éðåê àóðóûíàí ñóñiíäiëåíãåí ñûðºàòòàðäû» ¼çiíäiê ïiøiíi áàð. Îëàðäû» áåòi iñiíiï, áîçàðûï, àºøûë òàðòûï, ºàáàºòàðû iñiíãåí ê¼çäåði ñûð¹àéûï êåòåäi. Íàóºàñòû» á¾êië äåíåñi ñóñiíäiëåíãåíäå (àíàñàðêà), æàòºàí ò¼ñåãi áàòºàí æåðëåðiíäå iç ºàëàäû.

Á¾éðåê àóðóûìåí ñûðºàòòàðäû» òåðiñíi» êàïèëÿðëàðû òàðûëûï, ºàí àçàÿäû, ñîíäûºòàí îëàðäû» òåðiñi äå à¹ûðû»ºûðàï, áîçàðàäû. Á¾éðåê ºûçìåòiíi» ñîçûëìàëû æåòêiëiêñiçäiãi êåçiíäå óëû çàòòàðäû» òåði àðºûëû á¼ëiíóiíåí íàóºàñòû» äåíåñi ºûøèäû; îíäà òûðíຠñûçàòòàðû áîëàäû. Îíû» àóûçû º½ð¹àï, îäàí àììèàê èiñi ñåçiëåäi.

µë¹àéìà¹àí íåìåñå ò¼ìåí ò¾ñïåãåí á¾éðåêòi ñèïàï ñåçó ºèûí. °äåòòå, Îáðàçöîâ-Ñòðàæåñêîíû» áèìàíóàëüäû ò¸ñiëi ºîëäàíûëàäû. Íàóºàñ øàëºàñûíàí, áàñûí ò¼ìåíäåó ñàëûï, iøií áîñ ½ñòàï, ºîëäàðûí êåóäåñiíå ºîéûï, àÿºòàðûí ñîçûï æàòàäû. Îíû ºûðûíà æàòºûçûï íåìåñå ò½ð¹ûçûï, àë¹à ºàðàé å»êåéòiï òå (Áîòêèí ò¸ñiëi) çåðòòåóãå áîëàäû.

Á¾éðåêòi ïàëüïàöèÿëàó, îíû» ºàëûïòû æà¹äàéäà áåðiê áåêåìåé, òûíûñ àë¹àíäà íåìåñå äåíåíi» ºàëïûí ¼çãåðòêåíäå 2-3 ñì æî¹àðû – ò¼ìåí æûëæèòûíûíà íåãiçäåëãåí. ĸðiãåð íàóºàñòû» î» æà¹ûíà îòûðûï, î» æຠá¾éðåêòi ïàëüïàöèÿëà¹àíäà ñîë ºîëûí áåëãå, ÕII ºàáûð¹àäàí ò¼ìåíiðåê, îìâðòºà æîòàñûíà æàºûíûðຠò¼ñåï, àë ñîë æຠá¾éðåêòi çåðòòåãåíäå – ñîë æຠá¾éið ò½ñûíà ºîÿäû. Iøòi» òiê á½ëøûºåòiíi» çåðòòåëåòií æàºòà¹û ñûðòºû ºûðû ò½ñûí àëà, ºàáûð¹à äî¹àñûíû» àñòûíà î» ºîëäû» ñ¸ë á¾ãiëãåí ñàóñàºòàðûí ºîþ êåðåê, ñ¼éòiï îíû áåë ò½ñûíà ò¼ñåëãåí ñîë ºîëäû» àëàºàíû ñåçiëãåíøå ñ½¹ó êåðåê. Ñîë Ñîë êåçäå íàóºàñ iøií áîñ ½ñòàï, òåðå» òûíûñ àë¹àíû æ¼í. Ñîíäà ñàóñàºòàð á¾éðåêòi» ò¼ìåíãi ½øûí îðà¹ûòûï åòiï, ¸ði ºàðàé îíû» àëäû»¹û æຠáåòiìåí ñûð¹èäû. Á½ë ò¸ñië á¾éðåêòi» ê¼ëåìií, ïiøiìií, òû¹ûçäû¹ûí, àóûðñûíóûí, û¹ûñûìäûëû¹ûí, áåòêåéiíi» ñèïàòûí æîðàìàëäàó¹à ì¾ìêiíäiê áåðåäi.

µë¹àé¹àí íåìåñå ò¼ìåí ò¾ñi»êiðåãåí (íåôðîïòîç) á¾éðåêòi òîëºûòûï (áàëëîòàöèÿ) òà çåðòòåóãå áîëàäû (Ãþéîí ò¸ñiëi). Îë ¾øií ñîë ºîëìåí ñîë ºîëìåí áåëäi ºàáûð¹à äî¹àñû á½ðûøû ìåí àðºàíû» ½çûí á½ëøûºåòi àðàñûíàí í½ºó êåðåê, ñîíäà ºîë¹à á¾éðåêòi» òîëºû¹àíû ñåçiëåäi. Îñû ò¸ñiëäi ºîëäàíûï íåñåïà¹àð æ½ìûñ iñòåìåéäi, á¾éðåê àñòàóøàñûíà (ëîõàíêà) æèíàë¹àí íåñåïòi íåìåñå iði»äi äå òîëºûòûï (ôëþêòóàöèÿ) àíûºòàó¹à áîëàäû.

Íåôðîïòîçäû» áiðiíøi ñàòûñûíäà á¾éðåêòi ñèïàï çåðòòåï îíû» ò¼ìåíãi ºûðûí ¹àíà ñåçóãå áîëàäû, åêiíøi ñàòûñûíäà – á¾éðåê ò¾ãåë àíûºòàëàäû, àë ¾øiíøi ñàòûñûíäà îë ñàóñàºòàðìåí èòåðãåíäå ò¾ðëi áà¹ûòòà, òiïòi iøòi» åêiíøi æà¹ûíà û¹ûñòûðà áåðåäi (êåçåãåí á¾éðåê).

²óûºòû äà ïàëüïàöèÿ ò¸ñiëiìåí çåðòòåóãå áîëàäû.

Ǹð øû¹àðó à¹çàëàðû àóðóëàðûí àíûºòà¹àíäà áåëäi á¾éðåê ò½ñûíàí, ÿ¹íè ÕII ºàáûð¹à äî¹àñûíû» á½ðûøû ìåí àðºàíû» ½çûí á½ëøûºåòiíi» ºèûñºàí æåðiíåí (ºàáûð¹à-îìûðòºà æîòàñû í¾êòåñi) áàñºàíäà íåìåñå íåñåïà¹àðäû ñèïàï çåðòòåãåíäå òóûíäàéòûí àóûðñûíó ñåçiìií äå åñêåðãåí æ¼í.

Á¾éðåê àéìà¹ûíäà¹û àóûðñûíóäû áåëäi» á¾éðåê ò½ñûíà ò¼ñåëãåí ñîë ºîëäû î» ºîëäû» ñàóñàºòàðûìåí íåìåñå ºûðûìåí ñûëàï àíûºòàó¹à áîëàäû (ñûûëàó ò¸ñiëi – ñèìïòîì ïîêàëà÷èâàíèÿ). Ñûëà¹àíäà áàéºàëàòûí àóûðñûíó ñåçiìi òàñòû á¾éðåêêå (ïî÷å÷íî-êàìåííàÿ áîëåçíü), ïàðàíåôðèòêå, á¾éðåêòi» òêàíi ìåí àñòàóøàñûíû» ºàáûíóûíà ò¸í.

Á¾éðåêòi çåðòòåãåíäå æèi ºîëäàíûëàòûí ò¸ñiëäåðäi» áiði – Ïàñòåðíàöèêèé ñûíà¹û. Îíû æàñàó ¾øií àëäûìåí íåñåïòå ýðèòðîöèòòåðäi» áàð-æî¹û àíûºòàëàäû äà á¾éðåê ò½ñûí ñûëà¹àííàí êåéií íåñåï ºàéòàäàí çåðòòåëiíåäi. Ñîíäà íåñåïòåãi ýðèòðîöèòòåðäi» ñàíû ê¼áåéñå íåìåñå î¹àí æàé ê¼çãå ê¼ðiíåðëiêòåé ºàí àðàëàññà, Ïàñòåðíàöêèé ñûíà¹ûíû» áîëûìäû (ïîëîæèòåëüíûé) áîë¹àíû.

Ïåðêóññèÿ íåìåñå êåðíåãåí ºóûºòû» ò¾áií àíûºòàó¹à äà ºîëäàíûëàäû. Îë ¾øií êiíäiêòåí ò¼ìåí ºàðàé, ºàòà» äûáûñºà äåéií ïåðêóññèÿëàó êåðåê.

1. 
   Бүйрек және зәр шығару жолдарының аурулары кезінде науқастарды сұрастыру неден басталады?
   
2. 
   Бүйрек аймағын қарау қалай жүргізіледі?
   
3. 
   Пастернацкийдің соққылау әдісі дегеніміз не?
   
4. 
   Зәр шығару жүйесі аурулары кезінде негізгі симптомдары қалай анықтайды?
   

Этиологиясы. Экзогенді және эндогенді факторларға бөлінеді.

Экзогенді факторлар:

1. Психоэмоционалды стресс.

2. Ауа-райының өзгерістері.

3. Физикалық күштеме.

4. Емнің дұрыс жүгізілмеуі (антигипертензивті дәрілерді қабылдауды кенеттен тоқтату т.б.)

5. Ас тұзын мөлшерден көп қабылдау.

6. Жыл мезгілі.

Эндогенді: 1. ЖИА-ның өршуі.

2. Церебро-васкулярлы өзгерістер.

3. Ошақты жұқпалы аурулардың.

4. Гормональді ауытқулар.

5. Іштің кебуі.

6. Әр-түрлі түйілулер.

Патогенезі: Гипертензивті криздердің түзілу механизмі тамырлық және жүректік болып бөлінеді:

-Тамырлық механизм жалпы перифериялық қан-тамырлық кедергілердің жоғарылауы, соның ішінде вазоматорлы (нейрогуморальды әсер) және базальді ( натриидің қалып қоюы ) артериялар тонусының көтерілуіне байланысты.

-Жүректік механизм жүрек лақтырысының жоғарылауына, сонымен қатар жүректің соғу жиілігі жиіленуіне байланысты қан айналыс көлемінің көбеюіне, қан айналымындағы қан көлемінің, миокард жиырылуының жоғарылауына, жүрек қақпақшаларының паталогияларында кездесетін регургитациямен болатын жүрек камераларының толып кетуіне байланысты. М.С. Кушаковский. гипертензивті криздерді 3 түрге жіктейді: Нейровегетативті, су – тұздық, және тырысу. Гипертензивті криздердің клиникалық белгілері:

Айқын вегетативті- тамырлық реакция түрінде кенеттен дамиды. Ең негізгі симптом ретінде психоэмоционалды қозу, бастың қатты ауруы, құсу, көздің бұлдырауы болады. Терінің қызаруы және ылғалдылығы. Қарап тексергенде бетінде, мойны мен кеудесінде қызыл дақтар көрінеді. Кардиальды симптомдар: жүрегінің жиі соғуымен, кеуде тұсындағы сыздаған ауру сезімімен сипатталады. Жиі және көп мөлшерде зәр шығару. Диастолалық қысымға қарағанда, систолалық жоғарырақ болады. Аталған криздің ұзақтығы 1-3 сағатқа созылады. Криз дің басылу кезінде науқас көп мөлшерде ақшыл зәр шығарып, әлсізденіп, ұйқы шыл күйде болады. ЭКГ- диагностикасы: Синусты тахикардия. Кейде ST сегменті изосызықтан төменге ығысып, Т- тісшесінің кеңеюі байқалады.

Аурудың соңғы сатысында дамиды. Оның негізінде су-электролиттік тепе- теңдігінің бұзылыстары болады, сондықтан криз біртіндеп дамиды. Науқаста баяу үдей түсетін бас ауруы басының айналуы, ұйқышылдық, лоқсу, құсу болады. Құсу науқастың жағдайын жеңілдетпейді.

Қарап- тексергенде: Науқас есеңгіреу күйінде, сұрақтарға дұрыс жауап бермейді, ашуланшақ. Науқас бастың ауруына, жүрек ауруына, көру және есту қабілеттерінің төмендеуіне шағымданады. Бетінің бозарып, ісінгенін байқауға болады. Криз кезінде көру мен ми қанайналымының өткінші бұзылыстары және жедел миокард инфарктысы сияқты гемодинамикалық асқынулар болуы мүмкін. Систолалық қысымға қарағанда, диастолалық қысым жоғарырақ болады. Бұл криздің түрі бірнеше күнге дейін созылады.

ЭКГ-диагностикасы: Тахикардия болмайды. ST сегменті изосызықтан төменге ығысып , Т-тісшесі екі фазалы немесе теріс болады.

Бронх демікпесі-бронхтың созылмалы аллергиялық қабынуы. Ол бронхтардың гиперреактивтілігі және жайылмалы бронх обструкциясының әсерінен пайда болатын, кезеңді қайталанатын тыныстың тарылуы және тұншығу ұстамаларымен сипатталады.

Бронх демікпесі ауырлық дәрежесіне қарай да жіктеледі:

Оның жеңіл, орташа ауырлықтағы және ауыр түрлері бар.

Клиникасы: Бронх демікпесінде тұншығу ұстамасы пайда болады, экспираторлы ентікпе, науқас ортопноэ қалпында отырады. Дем алу актісіне бұлщық еттер қатысады, мұрын қалқаларының кернелуі байқалады. Тері қабаттары, мұрын ауыз ұшбұрышы көгереді. Аускультация жүргізгенде өкпеде көптеген құрғақ, кейде орташа көпіршікті ылғалды сырылдар дем шығару кезінде естіледі. Жалпы жағдайына және тыныс алуы ның қиындауына қарай бронх демікпе ұстамасы үш ауырлық дәрежесіне бөлінеді (кесте ).

Бронх демікпесімен ауыратын науқастардың 5-12 демікпе статусы дамиды. Өлім-жітім әр түрлі авторлардың айтуы бойынша 0,2-16 дейін.

1 сатысы - симпатомиметиктер резистентілігінің құрұлу сатысы. Ол сатыны басқаша желденудің бұзылысы жоқ немесе компенсация сатысы деп атайды. Науқастың бұл кезде ақыл – есі дұрыс, тәртібі адекватты. Жағдайы – аздаған экспираторлы ентікпе, акроцианоз, тершеңдік, тахикардия, аздап қан қысымы көтеріледі.Аускультативті қиын созылмалы дем шығарумен бірге қатаң тыныс және жайылмалы құрғақ сырыл білінеді. Бронх обструкциясының біртіндеп үдеуі салда рынан қақырық бөлінуі азаяды. Артериялық қандағы оттегі қысымы 60-70 мм.с.б., көмірқышқыл газы 40-45мм.с.б. аспайды.

2-сатысы-декомпенсация немесе желдену бұзылыстарының өршитін сатысы, сонымен қатар бұл ( мылқау ) өкпе сатысы деп те аталады. Санасы дұрыс,бірақ гипоксиямен гиперкапния әсерінен, аурулар ашушаң, қозғыш немесе керісінше апатия жағдайында болады. Амнезия болуы мүмкін. Терісі мен шырышты қабаттары көгереді. Көк тамырдың ісінуі және беттің ісігі байқалады. Тахикардия анық байқалады. Қан қысымы қалыпты немесе гипотензияға жақын. Тынысы шулы қосымша бұлшықеттердің көмегімен, кенеттен ентігу болады. Өкпенің төменгі бөлігі шекарасы түсінкі, кеуде клеткасының қимылы шектелген. Тыңдаған кезде сырыл азайып, демалыс шуы әлсіреген. Кейбір бөліктерінде тыныс алу мүлдем естілмейді. Сондықтан бұл бөліктер өкпенің ( мылқау ) бөлігі деп аталады. Артериальды қанында оттегі қысымы 50-60мм с.б. төмендейді,ал көмір қышқыл газы 50-70мм с.б. өседі. Демікпе статусының 2-сатысы науқас өміріне қауіп төндіреді, сондықтан оған тездетіп үстемелі ем жасау қажет.

3-сатысы - бұл гиперкапниялық және гипоксемиялық кома сатысы. Мұндай жағдайда науқастың психикалық жағдайына мыналар жатады: дезориентация, сандырақтау, тежелу, ақыр соңында мүлде есін жоғалту сатысы.Тыныс алу-беткейлі,өте әлсіз. Кома 2 түрде дамиды: 1 түрі – ұдемелі команың баяу дамуы (көп сағаттар ішінде) бронх обструкциясына байланысты (жиі кездеседі), 2 түрі – команың тез дамуытерең диффузды бронхспазмына байланысты (сирек кездеседі). Демікпе статусының барлық түрі жедел түрде ауруханаға жатқызылып, оларға қарқынды ем көрсетілген дұрыс. Демікпе статусының 1 – сатысындағы науқастар терапия бөлімшесіне тек, компенсац ия кезінде ғана жатқызылуы мүмкін. Тасымалдау – басын жоғары көтеріп зеңбілмен.Бронх демікпесінің ауыр ұстамасы бар жіне демікпе статусы бар науқасты емдеу өзіне тән бронх спазмын басуға бағытталған комплексті болуы керек. Бронхтың шырышты қабатының ісінуін басуды, трахеобронхиялды ағаштың санациясын, оттегімен емдеуді, керек кезде ӨЖЖ, метаболизмдік бұзылуын коррекциялайтын шаралар қолдану керек. Бұл шаралардың көбі ауруханаға дейінгі кезеңде қолданылады.

Негізгі себептері: ауыр жайылмалы миокардит, кардиосклероз, миокардтың жедел инфаркті, ауыр артериялық гипертензиялар, жүректің ақаулары, кардиомиопатиялар, ауыр физикалық күштемелер, көк тамырға көп мөлшерде сұйықтарды құю. Неігізгі патогенетикалық факторларына: сол қарыншаның жұмысының әлсізденуі: өкпелік көктамырда, капиллярларда, артериоларда көтерілуі болады: өкпелік капиллярлардың өткізгіштігі артып, қанның сұйық бөлігі альвеоларға қарай ығысады: Газдардың диффузиясы бұзылып, тромбоциттердің агрегациясы жоғарылайды. Осының салдары нан өкпеде газалмасу процесстері бұзылып, қанда оттегі азаяды, ал көмір қышқыл газы ның көлемі Керісінше көбейеді. Тіндер мен ағзалардың оттегімен қамтамасыздануы азайып, орталық нерв жүйесіндегі тыныс орталығы қозады, осыдан ентігу пайда болады. Сонымен қатар альвеолаларға енген сұйықтықтар іркіліп- өкпенің ісінуіне әкеледі. Солқарыншалық жеткіліксіздіктің ұстама түрінде басталуын-жүрек демікпесіейміз.

Клиникалық көрінісі. Ұстама көбінесе түнде болады. Науқас ауа жетіспеу сезімімен, үрейден оянады. Жүрек соғысы жиіленіп, жөтел пайда болады. Ентігудің әсерінен науқас отырады немесе ашық терезеге жақындайды. Науқас мазасыз, ауаны аузымен аулап отырады. Қарағанда: терісі бозғылт, суық тер басқан, акроцианоз, қатты ентігеді, мойнындағы көк тамырлары ісінген. Тынысы минутына 30-40 дейін барады. Өкпенің артқы төменгі бөліктерінен құрғақ жіне ылғалды сырылдар естіледі. Пульсі жиі, көбінесе ырғақсыз. Жүректің шекарасы жиі солға ығысқан, тондары тұйық. АҚҚ басында қалыпты болып, сонан соң төмендеуі мүмкін. ЭКГ-Т тісшесі амплитудасының төмендеуі,негізгі ауруларына тән әр-түрлі аритмиялар. .

Өкпе ісінуі-бұл көп аурулардың асқынуы. Мұнда сұйықтықтар алдымен өкпенің интерстициялық тіндеріне ығысса, сонан соң альвеолаларға енеді. Кардиогенді өкпенің ісінуі-бұл жүректің сорғыштық қызметінің бұзұлу салдарынан, ағзадағы қанайналым ды дұрыс қамтамасыз ете алмауы.

1. 
   Артериялық қан қысымының өзгеруінсіз дамитын өкпе ісінуі.
   
2. 
   Айқын артериялық гипертензиямен дамыған өкпенің ісінуі.
   
3. 
   Артериялық гипотензиямен дамитын өкпенің ісінуі.
   

• 
  мәжбүр қалып-ортопноэ
  
• 
  тұншығу, кеудені басу сезімі.
  
• 
  Цианоз, өкпе артериясы үстінде 11 тонның акценті.
  
• 
  Протодиастолық шоқырық ырғағы.
  
• 
  Компенсаторлы артериялық гипертензияның дамуы
  
• 
  Инспираторлы ентікпе, ылғалды сырылдар
  
• 
  Қызғылт көбікті қақырық
  

Жүрек қыспасы (Стенокардия)-жүрек ишемиялық ауруларының нозологиялық түрі. Ол төс артындағы ұстамалы ауру сезімдерімен сипатталады.

Кернелу жүрек қыспасына тән белгілер (ДДҰ):

-ауырудың сипаты-қысып не жаншып ауыру

-ауыру сезімінің орналасуы-төс арты немесе төстің сол жақ шеті

-ауыру сезімінің пайда болуы-физикалық күштеме түскенде

-ауыру сезімінің ұзақтығы-10 минуттан аспайды

-нитроглицерин қабылдаған соң тез және толық әсеретед!

-солқылдап ауыру

-аз уақыт ауыру, бірнеше секунд

-ұзақ ауыру,30 минут немесе одан да ұзақ, егер коронарлы тромбоз болмаса

-ас қабылдағанда немесе тыныштық қалыпта отырғанда мазасызданса,тек физикалық күштен кейін,не жатқанда емес.

-Физикалық күштен кейін ауыру сезімнің басылуы

-Ауыру сезімнің қолды шамалы қимылдатқанда,көтергенде пайда болуы.

-Терең тыныс алғанда кеудеде ауыру сезімнің пайда болуы немесе күшеюі

-Ауыру аймағында тері сезімталдығының жоғары болуы;

Жүрек қыспасының атипиялық түрде айқындалуы

-ауыру сезімнің эквиваленттері(ентігу,жөтел, кеуденің қысылуы,қыжыл және т.б.),ауыр күш түскенде басталып, аз уақыт ішінде күш түсу тоқтағанда және нитроглицерин қабылдағаннан кейін басылды.

-ауыру сезімнің иррадиация аймақтарында болуы

-ауыру сезімнің ұзаққа созылуы (оны тудырған себептердің сақталуына байланысты – АҚҚ, тахикардия, көңіл-күй күйзелістері)

Астыңғы жақтан бастап, құрсақ үсті аумағына дейінгі жерлерде пайда болған ауыру сезімі мен жағымсыз сезімдер күш түсудің биіктігінде пайда болып, қысқа мерзімді және нитроглицеринмен тез басылатын болса ғана ангинозды болатынын есте сақтау керек!

Алғашқы рет пайда болған, үдемелі және спонтанды жүрек қыспалары өздерінің тұрақсыз клиникалық көріністеріне, ауыр ағымына қарай сипатталады.

Тұрақсыз жүрек қыспалары (алғаш рет пайда болған жүрек қыспасы):

Бұлай аталу себебі, ангинозды ұстамлар науқаста бұған дейін болмаған. Оның ағымының ұзақтығы, алғашқы ангинозды ұстама пайда болған уақытынан 4 апта аралығында анықталады. Ангинозды ұстамалар, қысқа уақыт ішінде өзінің ауырлығымен, ұзақтығымен, айқындылығымен ерекшеленеді. Бұл бірінші ұстама науқас үшін ең соңғы ұстамаға айналуыда әбден мұмкін. Кейде стенокардия ұстамасы аз ғана күш түскенде дамуы мұмкін және де ауыр түрде өтеді.

Науқастың жағдайы күрт нашарлап, қорқыныш сезімі пайда болады. Ол әлсізденіп, денесінен суық, жан тері шығады, тахикардия анықталады.Бұл аурудың морфологиялық негізі тәж артериясының атеросклерозына байланысты. Физикалық күш түскенде миокардта қайтымды ишимияға ұшыраған аймақтар пайда болады. Алғаш рет пайда болған жүрек қыспасы бар науқастын ауру болжамы ауыр, өйткені ол жиірек миокард инфарктісімен (25-30% ауруханада уақытылы және шұғыл емделгеннің өзінде), жүрек ырғағының бұзылыстарымен, өліммен асқынады. Алғаш рет пайда болған жүрек қыспасының диагнозы қойылған науқас, міндетті түрде ауруханаға жеткізіп динамикалық бақылауға алынады.

Бұл түрі көбінесе жүрек қыспасымен ұзақ ауырған науқаста, оның өршуіне байланысты болады. Ангинозды ұстамалар жиіленіп, ауыр болып, ұзаққа созылады. Кейде иррадиациялық аймақтар өзгереді сонымен қатар науқастың жағдайы үйреншікті физикалық күштін өзіне нашарлай түседі. Нитроглицериннің әдеттегі мөлшерінен бұрынғыдай әсер болмайды. Оның дамуына мынадай факторлар әсер етеді: көңіл – күй күйзелістері, қан қысымының кенеттен көтерілуі,дұрыс тамақтанбау, ауыр жұмыс атқару және т.б.Үдемелі жүрек қыспасы бірнеше клиникалық түрде айқындалады. Кейде ангинозды ұстамалар жиіленіп, бірақ сипатын өзгертпеиді. Ал кейде ауру сезімі күшейіп, ұзарады және таралу аймақтар кеңейеді. Күш түсу жүрек қыспасының үстамасына тыныштық күйде пайда болатын ангинозды ұстамалар қосылады.

Ангиноз ұстама кезінде:

-науқастың аяғын төмен түсіріп, ыңғайландырып отырғызу керек;

-нитроглицерин таблеткасын немесе аэрозолін 0.4-0.5мг тіластына әр 3 минут сайын 3 рет беру;

-физикалық және көңіл-күй тыныштығын сақтау;

-қан қысымымен жүрек ырғағын бақылап, қалпына келтіру

Миокард инфаркті-ЖИА-ның ең ауыр түрі, мұнда айқын және ұзаққа созылған ишемияның салдарынан жүрек бұлшықет тінінің өліеттенуі болады.Бұл тәж артерияларының атеросклерозды түйіндермен және дамып жатқан тромбтармен тарылып қалуына, кейде спазмның салдарынан миокардтың кейбір аймақтарына қанның мүлдем келмей қалуына да байланысты.

Миокард инфарктін тудыратын көптеген себептердің ішінде бірінші орында физикалық ауыр күш түсіру болады.

Миокард инфарктінің көлеміне қарай: ірі және майда ошақты болып бөлінеді. Ошақтың орналасқан жеріне қарай: алдыңғы және артқы (төменгі) болып бөлінеді. Ал ірі ошақты өз кезегінде: трансмуральді және трансмуральді емес болып бөлінеді. Трансмуральді түрінде – некроз ошағы миокардтың барлық қабатын қамтиды. Ал трансмуральді емес түрінде- никроз ошағының көлемі үлкен, бірақ миокардтың барлық қабаты қамтылмайды.

Анықтау белгілері: төс артында ауру сезімі (немесе оның эквиваленттері), оның сол кейде оң иыққа, шынтаққа, жауырынға, мойынға, жақтын асты, құрсақ үсті аймаққа берілуі.

-Жүрек ырғағымен өткізгіштігінің бұзылыстары мен артерия қан қысымының түрақсыздануы тән

-Нитроглицериннің әсері аз немесе тіпті болмайды.

-Кейде аурудың басқаша басталуы мүмкін: демікпелі түрі (жүрек демікпесі,өкпенің ісінуі), аритмиялық (естен тану, кенеттен өлу),цереброваскулярлы (жедел неврологиялық симптомдар), абдоминалды (құрсақ үсті аймағында ауру сезімі лоқсу, қүсу), аз симтомды (әлсіздік, кеуде аймағында жағымсыз сезімдер)

-Анамнезінде - өршітуші факторлар немсе ЖИА белгілері, ауры сезімінің жаңадан пайда болуы немесе оның өзгеруі. -Т-тропонин тесті оң болады.

Есек жем

Есек жем – көбінесе тері жамылғыларының бетінде немесе кілегей қабаттарында пайда болатын бөртпелер . Есекжем - аллергия ауруына жатады. Бұл адам терісіне күлдіреп қышып, бөрітіп шығып, денеге тез тарайды. Теріде ісік пайда болып ісініп тұрады. Көбінесе әйелдерде 20 мен 60 жас аралығында жиі кездеседі.

Негізгі себептеріне жататындар:

Дәрі – дәрмектер, көбінесе антибиотиктерді , күре тамырға берілетін сұйық дәрілерді қабылдағанда, тағамдық көкөністерді қабылдағаннан кейін пайда болады.

Даму механизімі: Тамырлардың бұзылысы – капилярлардың қабырғаларынан қан плазмасының өткізгіштігінің артуы. Есекжемнің пайда болуының бастапқы себебі аллергиялық реакцияның медиаторы көп таксиндермен қамтылған .

Клиникалық белгілері: ауру аяқ астынан пайда болады. Теріде қышыма пайда болып, дереу күлдіреп ісіп шыға келеді. Бұл өзгеріс адам денесінің қай жері болса, сол жерінен шыға береді, кейін тарап бүкіл денені алып кетуі мүмкін. Күлдіреген ісік теріден көтеріліп, қызарып шығып тұрады. Көлемі әртүрлі болады. Негізгі ерекшелігі ол пайда болып тарауы да жоғалуы да тез арада болады /бір, бірнеше тәулік ішінде/. Пайда болған кезде науқастың басы ауырып, әлсіздік пайда болып, ыстығы көтерілуі /38-39градус/ болуы мүмкін. Бұл жедел түрі орта есеппен 5-6 тәулікке созылады. Кейін ол созылмалы түріне өтуі мүмкін /20-30жылға/ .

Емдеуі. Науқасты ауруханаға жатқызу керек. Барлық беріліп жатқан дәрі – дәрмектер дереу тоқтатылуы тиіс. Кейбір сезіктенген тағамдарда берілмейді. Ішекті клизма арқылы тазалайды. Дереу гистаминдерге қарсы дәрі – дәрмектер берілуі тиіс. Оларға жататындар: димедрол, супрастин, тавегил, фенкарол, диазолин т.б. Бұларға қайтпаса гармонды дәрілер беріледг / преднизалон, дексаметозон т. б/.
Квинке ісігі

Бұл да сол есекжем ауруының бір түрі, ауыр түрі деп атауға болады. Есекжем науқастың терісі өзгеріске ұшыраса, бұнда тері асты майы мен қоса өзгеріске ұшырайды.

Науқас аяқ астынан тері, тері асты майымен қоса қатайтып, қолданып іскенен байқайды. Бұл өзгеріс көбінесе науқастың ернінде, қабағында, бетінде, тіпті жыныс мүшелерінде пайда болады. Іскен жерді басқанда із қалмайды, өйткені қалындап қатты болады. Бұл науқастың ең қиыны сол, ол тамақта, жұтқыншақта, кеңірдекке жақын жерде пайда болса , бұл кезде ауа жетпей жөтел пайда болады. Кейін бетінің бозарып көгеруі байқалады. Бұл жағдайда науқастың өліп кетуі мүмкін. Кейде тіпті ішкі ағзаларға да таралуы мүмкін , бұл өте ауыр жағдай .

Науқас міндетті түрде ауруханаға жатқызылып жедел жәрдем берілуі тиіс. Тынысы тарылып , ауа жетпеген жағдайда кеңірдекке трупка салу керек. /трахеотомия/. Басқа емдеулер жоспарлы түрде жүргізіледі. Оларға жататындар: 0.1% 0,3%- 0,5мл адреналин ерітіндісі тері астына жіберіледі: 2.мл 2% супрастин немесе 1 – мл 1%димедрол ерітінділері бұлшық етке жіберіледі. Науқастың беті қайтпаған жағдайда 60 – 90 мг преднизалонды қанға құяды. Бұл кезде 2 –4 мл Лазекс дәрісін қанға құйған орынды болады.

Ол тек дәрілік заттарға кана емес улы жәндіктердің шағуынан да болады.

. Асфиксиялық

. Гемодинамикалық

. Церебральды

. Абдоминальды

Егер дәрілік заттардың әсерінен ДАШ болса, дәрігер субьективті бақылауы қажет: науқаста дискомфорт болуы, өзін ауыр сезіну, өлімнен қорқыныш, «күйік сезімі» болады. Бұндай жағдайда жылдам түрде дәріні енгізуде тоқтатып және шұғыл шаралар жасауға дайын болу қажет.

ДАШ гемодинамикалық көрінісі АҚҚ кенет төмендейді, кейде тіпті анықталмайды, тахикардия, жүрек ырғағының бұзылысы, ауыр жағдайда брадикардия болады. Пульсі жиі, толымсыз . Жүрек үндерінің бәсеңдеуі өкпе артериясы үстінде 11 тонның акценті бұл кіші қанайналым шеңберінде жүктеме болғанын және оң қарыншылыұ жетіспеушілік дамитындығын көрсетеді.Гипотония болуы қантамырларының өткізгіштіктерінің және қанның сұйық бөлігінің шығуына байланысты болған вазодилацияға және гиповолемияға байланысты, ол ісік тудырады.

Терілік көріністер қышыну, қызару бозарумен алмасуы мүмкін, цианоз, есекжем пайда болады.

Құсу, жүрек айнуы , іштің ұстама түрінде ауруы, диарея , өздігінен дәрет шығару – бұлар асқорту жүйесі бұзылысының көріністері.

Орталық жүйке жүйесі қызыметінің бұзылысы естің бұзылысы тіпті оны толық жоғалту, қарашықтарының кеңеюі, тоникоклоникалық тырысулар болады. Басқа

Мүшелерімен жүйелер қызыметінің аз мөлшерде бұзылысы бас миының ауыр гипокопиясына байланысты.

Бірінші науқастың көргенде дәрігер ДАШ неден басталғанын бұзылыстың ауырлық дәрежесін , науқастың жағдайын анықтауы қажет, бірақ бұл жедел жәрдем шараларын жасауды тежемеуі керек.

Жедел жәрдем науқас жағдайының ерекшелігіне байланысты. Ауыр және өршімелі тыныс жетіспеушілігі болған кезде, жедел жәрдем шаралары тыныс жетіспеушілігін жоюға бағытталады.

Анафилактикалық шоктың емдеу принциптері:

аллерген енуін тоқтату ;

• 
  тыныс жолдарының өткізгіштігін қалпына келтіу;трахея интувациясын жасау мүмкіндігі болмаған кезде – коникотомия;
  
• 
  аяқты жоғары көтеріп жатқызу;
  
• 
  100%оттегімен ингаляция (30минуттан артық емес )
  
• 
  көктамырға түсуді қамтамасыз ету; көктамырға сұйықтықтар енгізу (полиглюкин, реополиглюкин 0,9% натрий хлориді, 5% глюкоза ерітіндісі ).
  
• 
  Көктамырға 0,1% адреналин енгізу – 1 мл кез келген 20 мл ерітіндімен (қажет болса қайталау );
  
• 
  Көмей аймағына ісік жайылған кезде эндотрахеальды адреналин 2-3 мл, 20мл 0,9 % натрий хлориді ерітіндісімен ; глюкокортикоидты гормондар көктамырға (преднизалон 90-150мг немесе гидрокортизон гемисукцинаты 300-600 мг (к/т), әсері болмаса қайталап ;
  
• 
  Бронхоспазм болса-көктамырға баяу 10 мл 2.4 % эуфиллин ерітіндісін
  
• 
  Жағдайы жақсарғанан кейін ауруханаға тасымалдау
  

Кенеттен өлім бұл қиналусыз өлім. Ол физиологиалық және психикалық қалыпты жағдайда жүрген адамның , ешқандай күдікті белгілерінсіз, алғашқы симтомдары басталғаннан 6 сағат ішінде қайтыс болуын айтады. Кенеттен болған коронарлы өлім деп күтпеген жерден болатын, симптомдарының дами бастаған уақытынан бастап, 1 сағат арасында болған өлімді айтады.

Негізгі себебіне жататындар : жүректің тәждік артерияларының атеросклерозы, кардиомиопатия ауруы, жүрек ақуалы, қолқаның жарылып кетуі. Қан ішілік тромбоэмболия ауруы, т.с. с.жүрек аурулары жатады.

Диагностикалық критерийлері. Есінің жоғалуы, ұйқы, шап артерияларында пульстің болмауы, соңынан тыныстың тоқтауы . Салыстырмалы диагноз. Қарыншалық фибрилляция /80-90 %/ симтомдары кенеттен мына кезекпен дамиды: ұйқы артериясында пульстің болмауы, есінің жоғалуы, бұлшықеттерінің бір рет тарылуы, тыныстың сиреуі және тоқтауы .

Жүрек - өкпе реанимациясының негізгі ережелері .

1. 
   Науқасты тегіс жерге жатқызып, басын барынша шалқайтып, аяқ жағын көтерінкі етіп қою керек.
   
2. 
   Массаж жасаушы адам алақандарын бірінің үстіне бірін қояды. Алақаннан негізі төс сүйегімен семсер тәрізді шеміршектің қиылысқан жерінен екі саусақ қиғаш жоғары тұру керек.
   
3. 
   Қолды тік шынтақ буынында имей ұстап, дене салмағымен омыртқаға қарай 4-5 см ығыстырып, ырғақпен басады.
   
4. 
   Төс сүйегін омыртқаға қарай жаншудың / компрессияның / ұзақтығы , жаншу аралығындағы уақытпен бірдей болуы тиіс , оның жиілігі минутына 90 рет. Массаж жасаушы қолын төстен алмауы керек.
   
5. 
   Өкпені жасанды желдендіру / ӨЖЖ/ үшін Сафаридің үш әдісін қолданамыз, олар: науқастың басын барынша шалқайтып, астынғы жағын алға қарай жылжытып, аузын ашу. Науқастың ауыз қуысын толық қарап , жасанды тістері немесе бөгде заттар болса, саусақтармен алып тастау керек.
   
6. 
   Науқастың аузына дем жіберу үшін , мұрнынан қысып, аузынан ауа үрлейді немесе АМБУ қапшығынан маска арқылы ауа жібереді. Әр 5 массаждық қимылға, ауа үрлеудің жиілігі минутына 1 реттен келеді.
   
7. 
   Мүмкіндігінше 100% оттегіні қолдану керек және кеңірдек интубациясын жүргізу қажет.
   

1. Дәрі-дәрмектік қабылдай алмаушылықтың, анафилактикалық шокттың этиологиясы, патогенезін анықтаңыз.

2. Анафилактического шоктың қандай клиникалық ерекшеліктерін білесіздер?

3.АШ қандай реанимация қағидаларын білесіздер?

4. Ішкі аурулар клиникасындағы жедел жәрдем, жіті қантамыр жеткіліксіздігін, жіті сол қарыншалық жетіспеушілігін диагностикалау.

5.ККӨ қандай қауіп факторларын білесіздер?

6. Бронхообструкция синдромы, себептері, симптомдары, олардың механизмі, диагностика әдістеріне сипаттама беріңіз.

7. Аллергиялық реакциялардың жылдамдатылған типінің қандай иммунологиялық аспектілерін білесіздер?

8. Реанимацияға анықтама беріңіз.

9. "Шок" деген не?.

10. Жүрек тоқтауының және кенеттен өлімнің қандай белгілерін білесіздер?
1) Тақырып:№10. Терапиядағы мейірбике ісіне кіріспе. Терапия тарихы. Терапиялық көмекті ұйымдастыру жүйесі.
2) Мақсаты: студенттерді терапиядағы мейірбике ісі кіріспесімен, терапия тарихымен, терапиялық көмекті ұйымдастыру жүйесімен таныстыру.
3) Лекция тезистері:
Ìåäèöèíàëûº äèàãíîñòèêàíû» ºàëûïòàñó òàðèõû.

Êëèíèêàëûº çåðòòåó ò¸ñiëäåðiíi» ìà»ûçû ìåí ìàºñàòû.

Iøêi àóðóëàð ìåäèöèíàñû (iøêi ìåäèöèíà) ê¼ïòåãåí àóðóëàð òîáûí çåðòòåéäiíäiêòåí, îë iñ æ¾çiíäå, ¸ði øûí ì¸íiíäå ò¾ðëi- ò¾ðëi æ¾éåëåðäi» ñûðºàòòàðû ò½ðàëû iëiì áîëûï òàáûëàäû.

Àóðó àíàòîìèÿëûº æ¸íå ôóíêöèÿëûº ¼çãåðiñòåðìåí áåéíåëåíåäi.Àäàì îðãàíèçìi ñûðòºû ñåáåïòåðäåí ¸ñåðiíå ôóíêöèÿëûº æ¸íå ìîðôîëîãèÿëûº àðºûëû æàóàï áåðåäi. Àóðó ºûñºà ìåðçiìäå, êåíåòòåí íåìåñå ñîçûëìàëû ò¾ðäå äàìûï, æèi ºàéòàëàíóû ì¾ìêií (ðåöèäèâ). Ñîíäàé- àº, áið àäàìäà íåãiçãi àóðóìåí ºàòàð, îíû» çàðäàïòàðû íåìåñå áàñºà ºîñûìøà ñûðºàò òà ¼ðiñòåé áåðåäi. Åì í¸òèæåëi áîëó ¾øií àóðóäû ä½ðûñ æ¸íå äåð êåçiíäå àíûºòàóäû» çîð ìà»ûçû áàð. Ìåäèöèíàíû» àóðóäû àíûºòàó ò¸ñiëäåðií æåòiëäiðiï, çåðòòåéòií ñàëàñû äèàãíîñòèêà (грекше: diagnostikos-àíûºòàï òàíó) äåï àòàëàäû, àë äèàãíîç (гр: diagnosis- àíûºòàó) äåãåíiìiç- îë ä¸ðiãåðäi» àóðó æàéëû ºûñºà ò¾ðäå ò½æûðûìäàï æàç¹àí ºîðûòûíäûñû. Äèàãíîç¹à êiðãåí àóðóëàðäû» àòàóëàðû “Àóðóëàðäû» õàëûºàðàëûº íîìåíêëàíòóðàñûíà” ñ¸éêåñ áîëó¹à òèiñòi.

Äèàãíîñòèêà ¾ø á¼ëiìíåí º½ðàëàäû:

à)àóðóäû áàºûëàï, òåêñåðåòií ò¸ñiëäåð ìåí º½ðàëäàðäû æåòiëäiðiï, çåðòòåéòií á¼ëiì:

á)àóðóëàðäû» ê¼ðiíiñ- áåëãiëåðiíi» äèàãíîñòèêàëûº ì¸íií àíûºòàéòûí ñåìèîëîãèÿ á¼ëiìi (грекше:semeion-òà»áà, áåëãi) æ¸íå

â)àóðóäû àíûºòàó åðåêøåëiêòåðií, ÿ¹íè äèàãíîç ºîþ ò¸ñiëäåðií(методологиясын)çåðòòåéòií á¼ëiì.

Iøêi àóðóëàð ïðîïåäåâòèêàñû êàôåäðàñûíäà ñòóäåíòòåð àóðóäû» áåëãiëåðií, îëàðäû àíûºòàó ò¸ñiëäåðií æ¸íå àíûºòàë¹àí áåëãiëåðäi æ¾éåëi ò¾ðäå òàëäàï, äèàãíîç º½ðó ïðîöåñiíäå áàéºàëàòûí îë åëåãiíi» åðåøåëiêòåðií èãåðåäi. Ñòóäåíò åêiíøi êóðñòà àóðóõàíàäà àë¹àøºû ðåò íàóºàñ àäàììåí òiêåëåé ºàðûì- ºàòûíàñºà àðàëàñà áàñòàéäû, ñîíäûºòàí îë á½ë ê¾ðäåëi ºàðûì ºàòûíàñòû» åòåøåëiêòåðiìåí äå òåðå» òàíûñºàíû æ¼í. ĸðiãåðäi» íåãiçãi ìàºñàòû- íàóºàñ àäàìäû àéûºòûðó. Ñîíäûºòàí îíûìåí ºàðûì-ºàòûíàñ äåãåíiìiç- æàé ýòèêàëûº ½¹ûì ¹àíà åìåñ, ä¸ðiãåðëiê áiëiì áåðó æ¾éåñiíi» å» ìà»ûçäû ñàëàëàðûíû» áiði. ´éòêåíi, íàóºàñ àäàìíû» áàðëû¹û áiðäåé åìåñ, îëàðäû» ¸ðºàéñûñû áiëiìiíå, ò¸ðáèå äå»ãåéiíå, î é- ¼ðiñiíi» åðåøåëiêòåðiíå ºàðàé ¸ð ò¾ðëi ºàðûì- ºàòûíàñòû òàëàï åòåäi.

ĸðiãåðëiê ìàìàíäûººà å»áåêñ¾éãiøòiê, øûäàìäûëûº, ½ñòàìäûëûº ñèÿºòû ò.á. ê¼ïòåãåí àäàìãåðøiëiê ºàñèåòòåði ºàæåòòi. Åìíi» æåìiñòiëiãi ä¸ðiãåðäi» áåäåëiíå, àðíàéû áiëiìií ¾íåìi òîëûºòûðûï, æàí- æàºòû áiëiìäàðëû áîëóûíàà áàéëàíûñòû. ĸðiãåð íàóºàñïåí àñû¹ûñ ñ¼éëåñiï, î¹àí ñûïàéû ºàðàìàñà, îíû» æàíûí ê¾éçåëòiï, àóðóûí àñºàíäûðûï àëóû äà ì¾ìêií. ĸðiãåðäi» æàëïû ¸ëïåò- ñûìáàòû, ñ½ºáàòòàñà áiëó ¼íåði íàóºàñòû» î¹àí äåãåí ñåíiìií àðòòûðàäû. Á½ë òàëàïòàð ñòóäåíòòåðãå äå ºàòûñòû, ¼éòêåíi ûíòàñûç, æàëºàó ñòóäåíòòi» áiëiìi äå ñàÿç áîëàäû, ñîíäûºòàí íàóºàñ àäàì îíûìåí ñ½ºáàòòàñºûñû, ¼çií ºàðàòºûñû êåëìåéäi.

Áåëãiëi ä¸ðiãåð Ã.À Çàõàðüèí áûëàé äåãåí: “Íàóºàñòû» æàí- ñåçiìi ¾íåìi ê¾éçåëiñòå áîëàäû. Á½íû ä¸ðiãåðäi» ¸ñòå åñòåí øû¹àðìà¹àíû àáçàë”. Èÿ, á½íû áîëàøຠä¸ðiãåðäi» äå ½ìûòïà¹àíû äà æ¼í. ĸðiãåð ¼çiíi» ºàðàïàéûìäûëû¹ûìåí, æàíàøûðëûº ê¼»iëiìåí ¸ðóàºûòòà íàóºàñòû» ñàóû¹ó¹à äåãåí ñåíiìií àòòûðûï îòûðó¹à ìiíäåòòi. Íàóºàñïåí ñ½ºáàòòàñºàíäà ìåäèöèíàëûº, ¹ûëûìè òåðìèíäåðäi ºîëäàíó¹à áîëìàéäû: ò¾ñiíiêñiç ñ¼ç ê¾äiê ò½¹ûçûï, îíû» æàí ä¾íèåñií ê¾éçåëiñêå ½øûðàòûï, àóðóûí ½øàíäàòóû ì¾ìêií.

Ìåäèöèíàëûº äåîíòîëîãèÿ íàóºàñòû» æåêå áàñûíà (ìûñàëû, îòáàñû, ¸ëåóìåòòiê æà¹äàéû) áàéëàíûñòû º½ïèÿíû ä¸ðiãåðäi» ºàòà» ñàºòàóûí ìiíäåòòåéäi.

ĸðiãåðëiê äåîíòîëîãèÿ ìàìàíäûºòû» ýòèêàñûìåí(¸äåáiìåí) òû¹ûç áàéëàíûñòû. Ìåäèöèíà ºûçìåòêåðëåðiíi» ¼çàðà ºàðûì- ºàòûíàñû æîëäàñòûº, æà»àøûëäûº, áiðií- áiði ºîëäàó, ê¼ìåê ê¼ðñåòó ò½ð¹ûñûíäà áîëñà, îíäà åìäåó æ½ìûñûí ½éûìäàñòûðó æå»ië, ¸ði æåìiñòi áîëàòûíû ò¾ñiíiêòi.