Ббк 5. 118. C-85 Рецензенттер



жүктеу 1,24 Mb.
бет1/8
Дата19.11.2018
өлшемі1,24 Mb.
#21226
  1   2   3   4   5   6   7   8

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Ахмет Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті
Биология және химия кафедрасы

Г.Ж.Султангазина., Б.Х.Утебаева


ОРМАНПАРКТІК ШАРУАШЫЛЫҚ
Оқу - әдістемелік құралы

Қостанай, 2013



ББК 85.118.7

C-85
Рецензенттер:

Қонысбаева Дамиля Туремуратовна - биология ғылымдарының кандидаты,

Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтының жаратылыстану-математикалық факультетінің деканы

Сулейманова Куляй Уразгалиевна - биология ғылымдарының кандидаты,

ветеринарлы медицина кафедрасының меңгерушісі

Жемпиисов Шаруан Сыздыкович - ауылшаруашылық ғылымдарының кандидаты, агрономия кафедрасының профессоры


Авторлары:

Утебаева Балауса Хантаевна, биология және химия кафедрасының оқытушысы

Султангазина Гүлнар Жалелқызы, биология ғылымдарының кандидаты, доцент, биология және химия кафедрасының меңгерушісі

C-85 Султангазина Г.Ж


Орманпарктік шаруашылық. 5В060700- Биология мамандығы бойынша оқу әдістемелік құралы – Қостанай, 2013.-74б.


«Орманпарктік шаруашылық» пәні бойынша тәжірибелік жұмыстарды ұйымдастыруға және өткізуге арналған әдістемелік оқу құралы «Биология» мамандығы студенттеріне арналған, сондай ақ магистранттармен жоғары оқу орындарындағы оқытушыларына осыған сәйкес тәжірибелік сабақтарды өткізуде көмекші құрал болып табылады.

ББК 85.118.7

А.Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университетінің Оқу-әдістемелік кеңесімен __ ________2013 жылы № ­­­­­­­­­­­­­­­­­____ хаттамасымен бекітілген.


© Султангазина Г.Ж .,2013


Мазмұны
Кіріспе...…………………………………………………………………………........4

1 Қазақстанның табиғи – рекреациялық ресурстары

және оларды бағалау.........................…................................................................…..5

2 Рекреациялық орман пайдаланудағы нысандар .................................................11

3 Орманпаркті ландшафты қалыптастыратын негізгі ағаш тұқымдары............16

4 Жеке ағаштың таксациясы.....................................................................................21

5 Сүрекдіңдердің таксациясы................................................................................. .23

6 Орманбақтың адамға эстетикалық, физиологиялық, психо-эмоционалды тигізетін әсері.............................................................................................................27

7 Орманшаруалық-таксациалық қалыптасудың негіздері және орманпарктік көшеттерді кесу арқылы өсіру.................................................................................29

8 Жаратылыстану-табиғи композициялық элементтердің анализі,

олардың қасиеттері және ландшафты құрылыста пайдалану...............................36

9 Саябақтың композициялық табиғи элементтерін қырқу әдісімен құру.............................................................................................................................41

10 Бақты-саябақтағы жемісті және декоротивті ағаштарды

отырғызудағы шаруашылық жұмыстар..................................................................42

11 Бақ – саябақтың отырғызылған көшеттердің

төлқұжаттарын жасау...............................................................................................61

12 Гүлбақтардың эскизін жобалау..........................................................................64

13 Жасыл рекрециялық аймақтың дендрожоспарын құру....................................66

14 Саябақтың күту жұмыстарын жүргізудің жоспарын құру.............................. 68

15 Өртке қарсы профилактикалық шаралары ........................................................71

Қолданылған әдебиеттер тізімі................................................................................75




Кіріспе
Ұсынылатын әдістемелік оқу құралы «Ормантану» траекториясы бойынша «Биология» мамандығы студенттеріне арналған.

Қазақстан аз орманды мемлекетке жатады. Қазақстанда ортаны қорғайтын және ортатүзетін рольдерін көтеру мақсатында, мемлекетті арнайы көгалдандыруға арналған бағдарламалар жасалған, соған сәйкесінше орман шаруашылығы мамандарына қажеттілік сұранысы атты.

Тәжірибелік сабақтарды өту кезінде студенттер алынған білімін эксперименттер мен бақылаулар арқылы бекіте алады, ғылыми зерттеу жұмыстарын қалыптастыра білуіне және алынған мәліметтерге анализ жасауға мүмкіндік береді.

Практикумның негізгі міндеттеріне орманды қорғау және сақтап қалу шараларын жүргізу, декоротивті және орман түзетін ағаштар мен бұталар тұқымдастарын өндіру, ормандарды күту, ормандарды қалпына келтіру және орман шаруашылығын дамыту, күту үшін кесу жұмыстарын жүргізу, ортаның қолайсыз факторларына қарсы тұрақтандыру, эстетикалық көркемдеу жұмыстары жатады.



Тақырып 1. Қазақстанның табиғи рекреациялық ресурстары және оларды бағалау

Мақсаты: cтуденттерді Қазақстанның табиғи – рекреациялық ресурстарының түрлерін, орман топтарын қорғау іс-шаралар категориясын үйрету, профессионалдық компетенциясын, байқағыштығын, ғылыми дүниетанымын қалыптастыру.

Тапсырма:

  1. «Қалалардың жасыл аумағы мөлшері және құрамы» мемлекетаралық стандартты оқыңыздар. Мемлекетаралық нормативтер арқылы Қостанай, Лисаковск қалалары үшін қажетті жасыл аймақ пен орманпарктік аймақтың аумағын есептеп шығарыңыз.

  2. Орман топтары мен әртүрлі орман топтарының қорғалу категориясын оқыңыз. Қазақстандағы әртүрлі орман топтарына мысалдар келтіріңіздер.

  3. Қазақстан Республикасының облыстық деңгейдегі Орман қорын сипаттайтын бос мәліметтерді оқыңыз. Облыстардың, жалпы республика бойынша ормандылықтардың пайызын есептеп, сәйкесінше кестені толтырыңыз. Келтірілген көрсеткіш бойынша облыстардың рейтингісін құрыңыз.


Жұмысты орындауға арналған әдістемелік нұсқау

Мемлекетаралық стандарт. Табиғатты қорғау. Земли Nature protection. Lands. Composition and size of suburban green plantations ГОСТ 17.5.3.01-78

1. Осы стандарт 1 млн. тұрғыны бар қалар үшін жасыл аймақтың мөлшері мен және құрамын құрайды: тайгалы, аралас орман, жалпақ жапырақты орман, ормандыдалалы және далалы.

Осы стандартта қолданылған терминдердің анықтамасы, қосымшада келтірілген.

2. 1 млн. тұрғыны бар қалалар үшін жасыл аймақтар жеке жоба бойынша бөлінеді.

3. Қалалардың жасыл аймақтары мемлекеттік орман қорының жерлерінде бөлінуі керек. Қалалардың жасыл аймақтарындағы ормандар бірінші топтағы орманға жатады.

4. Табиғи ормандар мен басқа жасыл көшеттіктері жоқ қалалар үшін, ауылшаруашылығы үшін пайдасыз жерлерге жасанды жолдармен жасыл көшеттіктерді жасайды.

5. Қалалардың жасыл аймағының жалпы мөлшерінің мөлшері 1-кестеге сәйкес құрылады.


Кесте 1- Ормандылықтың нормасы ГОСТ 17.5.3.01-78




Орман өсімдікті

аймақ


Ормандылық,

%


Қала тұрғындармен, мың. адам

жоғ. 500 дейін 1000

жоғ. 250 дейін 500

жоғ. 100 дейін 250

жоғ. 50 дейін 100

жоғ. 12 дейін 50

Дейін 12

Тайгалы

жоғ. 25

190

155

120

100

70

55




 "    20 до 25 қосқанда.

150

120

95

80

55

45




 "    15  "  20      "

120

100

75

65

45

35




             "  15      "

85

70

50

45

30

25

Аралас орманды

жоғ. 25

200

165

125

105

70

55




  "   20 до 25 қосқанда.

160

130

100

85

55

45




  "   15  "   20    "

135

110

85

70

50

40




  "   10  "   15    "

90

75

55

50

30

25




  "     5  "   10    "

60

45

35

30

20

15

Жалпақ жапырақты орман

жоғ. 25

200

165

125

105

70

55




  "   20 до 25 қосқанда.

160

130

100

85

55

45




  "   15  "   20    "

135

110

85

70

50

40




  "   10  "   15    "

90

75

55

50

30

25




  "     5  "   10    "

60

45

35

30

20

15




             "     5    "

30

25

20

17

11

10

 Орман далалы және далалы

жоғ. 15

160

130

100

85

60

45

Екінші тапсырманы орындау үшін, орман топтарын және бірінші топқа жататын әр түрлі орман топтарының қорғалу категорияларын оқыңыздар.

Орман қорының экономикалық, экологиялық және социалдық маңыздылығына сәйкес, және оның орналасуы мен атқаратын функциясына қарай орман фондының орман топтарына бөлінуі жүреді, және де бірінші топтағы ормандардың қорғау категорияларының шектелуіне қарай орман фондында орманды бірінші, екінші, және үшінші топтағы ормандар деп бөледі.

Жоғарыда көрсетілген топтар ормандарда аса қорғалатын участоктері немесе шектеулі режиммен орманды пайдалануға болуы мүмкін.

Ормандарда аса қорғалатын участоктерін кесуге тиым салынады.

Бірінші топтағы ормандар

Бірінші топтағы ормандарға негізінен суқорғау, қорғау, санитарлы-гигиеналық, сауықтыру үшін пайдаланатын және де аса қорғалатын табиғи территорялардағы ормандар жатады

Бірінші топтағы ормандарды келесі қорғау категорияларына бөледі:



  1. Өзен, көл, суқойма, және тағы басқа су объектілерінің жағалауларындағы тиым салынған орман жолақтары;

  2. Эрозияға қарсы ормандар;

  3. Республикаолық және оьлыстық деңгейдегі теміржол магистральдарының, автомобильді жолдардың бойындағы тиым салынған орман жолақтары;

  4. Мемлекеттік қорғайтын орман жолақтары;

  5. Таспалы борлар;

  6. Шөл, жартылай шөлейт, далалы, ормандыдалалы және азорманды таулы территорияларда, қоршаған табиғи орталарды қорғау үшін маңызды ормандар;

  7. Ерекше құнды орман массивтері;

  8. Ғылыми немесе тарихи маңыздылығы бар ормандар;

  9. Табиғаттың ескерткіштері;

  10. Жаңғақты- кәсіптік аймақтар;

  11. Жеміс беретін көшеттіктері бар ормандар;

  12. Мемлекеттік табиғи қорықтардың ормандары;

  13. Ұлттық парктердің ормандары;

  14. Табиғи парктердің ормандары;

  15. Қорықты орманды участоктер;

Екінші топтағы ормандарға халықтары тығыз орналасқан және транспорттық жолдар торабы дамыған аудандардағы ормандар, суқорғайтын, қорғаныш, санитарлық-гигеналық, сауықтыру, және де басқа функцияларды атқаратын, шектеулі эксплуатациялауға болатын, сондай ақ орман ресурстары жеткіліксіз аудандарда оларды сақтау үшін шектеулі режимде қолдануға болатын ормандар жатады.

Үшінші топтағы ормандар

Үшінші топтағы ормандарға эксплуатациялық маңызы бар көпорманда аудардарды жатқызады. Ағаштарды дайындаған кезде осы ормандардың экологиялық функциясы сақтап қалып отырлуы керек.

Үшінші топтағы орман игерілген және резервті топтарға бөлінеді.

Үшінші тапсырманы орындау үшін кестені оқу керек, онда Қазақстан Республикасының облыстық деңгейдегі орман қоры жайында мәліметтер келтірілген.

Кесте 2 –Қазақстан Республикасының облыстық деңгейдегі орман қорлары (1 қаңтар 2008 жылғы жағдай бойынша). Аудан , мың. га







Облыс

Облыс ауданы

Орман қорының ауданы

Республика

ның облыстары

ның ормандылы-

ғының пайызы



Жалпы

Орман-

мен жабылған



1

2

3

4

5

6

1

Ақмола

14692.9

954.7

375.1




2

Ақтөбе

30062.9

972.6

47.5




3

Алматы

22424.3

4987.3

1801.8




4

Атыpау

11863.1

53.3

15.7




5

Шығыс Қазақстан

28322.6

3637.8

1799.2




6

Жамбыл

14426.4

4266.4

2209.1




7

Батыс-Қазақстан

15133.9

209.3

98.7




8

Қарағанды

42798.2

320.8

145.1




9

Кызылорда

22601.9

6680.1

3078.6




10

Костанай

19600.1

643.3

214.5




11

Манғыстау

16564.2

465.7

122.7




12

Павлодар

12475.5

461.0

243.4




13

Солтүстік –Қазақстан

9799.3

686.4

525.2




14

Оңтүстік Қазақстан

11724.9

3438.8

1597.6




РЕСПУБЛИКА бойынша жалпы

272490.2

27777.5

12274.2




Төртінші тапсырманы орындаған кезде 3- кестедегі аудандардың бөлінуі мен жас және піскен сұрыптардың жайғасуын оқыңыз. Рейтингті құрған кезде ормантүзетін негізгі тұқымдар жайындағы мәліметтерді ескеріңіздер.


Кесте 3 – Ормандары бар жайылымдарда ағаш тұқымдары мен жас топтарының таралуы мен қоры


Ағашты және бұталы тұқымдарға ие болу

Жасқа байланысты топтар

Жалпы ортаңғы өсім, млн.м3
Ортаң

ғы жас



Мөлш.– аудан, мың.га;


Жастар

Орта жастағы

Пісіп үлгеретіндер

Піскен және тұрып қалған

Жалпы







3-кестенің жалғасы


Негізгі орман түзетін тұқымдар

Қылқандылар

Қарағай

195,7

12,96


420,1

64,96


120,0

19,82


47,4

6,98


1,2

0,14


783,3

104,71


1,66


67

Шыршы

29,7

0,58


39,4

6,46


27,2

5,73


89,9

20,67


31,2

7,33


186,2

33,43


0,29

113

Самырсын

24,6

0,73


68,9

9,83


81,7

12,23


226,7

35,42


57,4

9,36


401,9

58,22


0,59

105

Балқарағай

12,3

0,40


43,5

6,85


13,6

2,51


107,2

19,99


65,9

12,82


176,8

29,76


0,22

150

Сібір қарағай

4,8

0,39


19,7

3,96


12,9

3,08


7,3

1,58


0,2

0,04


44,7

9,01


0,06


172

Арша

0,0

0,00


11,2

0,20


1,1

0,01


0,7

0,01


0,3

0,01


12,9

0,22


0,00

108

Қылқан

дылар бойынша жалпы



267,1

15,6


602,8

92,26


256,5

43,37


479,3

84,66


156,3

29,66


1605,8

235,35


2,82




Жұмсақжапырақтылар

Қайың

153,0

2,76


311,6

27,22


218,4

24,90


239,1

28,38


21,6

2,49


921,9

83,26


1,81

47

Көктерек

96,6

2,58


33,6

2,50


45,0

5,32


149,0

18,97


44,7

6,17


324,2

29,38


0,73


41

Қандағаш

0,3

0,00


0,7

0,06


0,6

0,07


0,7

0,10


0,0

0,00


2,2

0,23


0,01


43

Терек


10,2

0,49


17,8

1,81


20,0

2,49


34,9

4,93


4,3

0,56


82,8

9,71


0,25

42

Сүректі талдар

5,4

0,15


12,4

1,21


12,7

1,42


16,4

1,88


2,9

0,28


47,0

4,65


0,12

38

Жұмсақ

жапырақтылар бойынша жалпы



265,4

5,99


376,0

32,79


296,6

34,19


440,1

54,26


73,4

9,50


1378,1

127,23


292




Қаттыжапырақты

Емен

0,1

0,00


0,7

0,05


0,1

0,02


1,7

0,25


0,1

0,02


2,6

0,32


0,01


51

Шаған

1,5

0,05


3,8

0,20


0,8

0,08


0,3

0,03


0,0

0,00


6,3

0,36


0,01


32

Үйеңкі

1,7

0,04


6,7

0,23


0,7

0,03


0,0

0,00


0,0

0,00


9,1

0,30


0,01

30

Қарағаш

25,6

0,53


50,0

1,61


3,5

0,09


1,8

0,03


0,0

0,00


81,0

2,25


0,09

28

Қаттыжапырақтылар боынша жалпы

28,9

0,63


61,1

2,09


5,2

0,21


3,8

0,31


0,2

0,02


98,9

3,23


0,11




Қатты

жапырақ


тылардың

жұмсақ


жапырақ-

тылар мен қылқанды

лардың қорытындысы

бойынша жалпы



561,5

21,67


1040,0

127,13


558,2

77,78


923,1

139,23


229,9

39,22


3082,8

365,81


5,85




Сексеуілдер

Ақ сексеуіл

149,3

0,14


170,1

0,25


623,0

1,40


1061,8

3,08


72,8

0,25


2004,2

4,87


0,23

21

Қара сексеуіл

522,7

0,53


1821,6

3,59


850,3

2,66


889,2

3,28


18,7

0,09


4083,8

10,07


0,53

19

Сексеуілдер-

дің қорытындысы



672,0

0,67


1991,7

3,84


1473,3

4,06


1951,0

6,35


91,6

0,34


6088,0

14,93


0,77





Басқа да сүректі ағаштар тұқымдары

140,1







Бұталар

2963,2








жүктеу 1,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4   5   6   7   8




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау