26
Өрнектердегі ор амал ауызша түсіндіріледі жауабы толык.
в) Теңдеу түрінде:
«Дүкенде 9 теңге тұратын 8 токашқа канша ақша толенсе, 6 калашка
сонша акша теленді. Бір калаш канша тұрады?»
х тг — калаштың бағасы; (х-6) — қалаштын күны; (9 • 8) тг —
токаштын күиы. Тоқаш пен қалаштың құны бірдей екендігін біліп,
теңдеу кұрастырамыз:
х- 6 = 9*8 — есептің нақты мазмұнынан алшақтайды және тендеуді
шешу барысында атаулар қолданылмайды.
х- 6 = 72=*х = 72:6=>х=12
Жауабы: бір калаш 12тгтұрады.
IV к е з е н. Шешуін тексеру және соңғы жауапты анықтау.
Есептін шешуін тексеру актық жауабын накты бермес бұрын
орындалады.
Есептін шешуін тексеру - оньң дұрыстығын не қателігін аныктау.
Есептін шешуін тексеру тәсілдері.
1. Есепті баска тәсілмен шығару (ең тиімді тосіл): сгср нәтижелері
бірдей болса, онда есеп дұрыс шығарылған.
Мәселен, «Ағасы 25 теңге тұратын 10 калың дәптер, ал карындасы
сондай 5 доптер сатып алды. Барлыгы қанша акша төленді?»
1. 25 • 10+25 • 5=250+125 = 375 (тг) II. 25-(10+5)=25- 15 = 375 (тг)
2. Кері есеп кұру және шығару: егер кері есепті шығару барысында
нәтижесінде белгілі дерек шығатын болса, онда есеп дүрыс
шығарылган.
Кері есеп — берілген есептегі белгілі белгісіз, ал белгісіз белгілі
болатын есеп.
«Ағасы 25 теңге тұратын 10 калың дәптер, карындасы да сондай
дәптерлер сатып алды. Барлығына 375 тг төленді. Қарындасы неше
дәптер сатып алды?»
(375-25- 10): 25 = 5 (д).
3. Алынған
НӘТИЖЕ
мен есептің шартыи сәйкестендіру, яғни есепті
шешуде шыққан және шартында берілген сандар арасында сәйкестік
тағайындау.
Мәселен, «Аулада балалар ойнап жүр еді. 8 бала кеткенде, 12 бала
қалды. Аулада қанша бала болған еді?»
Оқушылар есепті шыгарады 12—8 = 4 (б), өйткені оларды «кетті»
сөзі шатастырады.
27
Сәйкестендіреміз: аулада 4 бала болған еді, олардың 8-і кеткенде, 12
бала қалды, бұлай болуы мүмкін емес!
Демек, есеп дұрыс шығарылған жоқ, 12+8 = 20 (б) болуы керек.
4. Нәтижені жорамалдау — ізделінді санның шекарасын анықтау,
яғни ізделінді сан берілген қай саннан артық, не кем болатыны
анықталады.
Мәселен, аулада кеткені мен қалғаны қанша болса, сонша бала
болған, ендеше, кеткен және қалған балалардан аулада болғандар
артық, демек, есепті азайту амалымен шығаруға болмайды. 12+8 = 20
(б).
III БАСҚЫШ. Қарастырылатын түрдегі есепті шеше алу білігін
қалыптастыру тек жай есептерді ғана емес, құрама есептерді де шеше
алу білігін қалыптастыруды қамтиды.
Негізгі әдебиеттер: 6,7,8,10,11,12,13,14,16
Қосымша әдебиеттер: 1,2,4,6
№3 дәрістің тақырыбы: Бастауыш мектепте математиканы
оқытуда жай есептерді шығаруға үйрету технологиясы
1. Жай есептерді шығаруға үйретудің мәні
2. Бастауыш мектепте математиканы оқытуда жай есептерді
шығаруға үйрету технологиясының мазмұны
1. Жай есептерді шешуге үйретудің мәні
Жай есеп — бір амалмен шығарылатын есеп.
Жай есептерді шығаруға үйретудің мәні: 1. Жай есептерді шешу
барысында есеппен және оның құрамымен алғашқы таныстыру
жүзеге асырылады.
2. Жай есептерді шешу барысында оқушылар есеппен жұмыс
істеудің негізгі тәсілдерін игереді.
3. Жай есептерді шешу барысында бастауыш математика курсының
аса маңызды ұғымдарының бірі — арифметикалық амалдар, олардың
қасиеттері мен өзара байланысы туралы ұғым қалыптасады.
4. Жай есептерді шешу — құрама есептерді шешу біліктерін
игертудің дайындық басқышы, яғни құрама есептер бірнеше жай
есептсрді шығару барысында шешіледі.
Жай есептерді топтау.
28
Есептерді шешу барысында қалыптасатын ұғымдарға байланысты
оларды топтауға болады.
I ТОП. Әр арифметикалык амалдың мән-мағынасын ашуға арналған
жай есептер.
1. Қосындыны табуға арналған есеп.
а) «Аулада екі қыз ойнап жүрген сді. Оларға тағы 4 қыз келіп
қосылды. Аулада қанша қыз бала бар?»
Болғаны — 2 қ.
Келді - 4 қ. 2+4=6 (қ)
Барлығы — ? Жауабы: барлығы 6 қыз бала.
ә) «Шебер бірінші күні 6, ал екінші 4 орындық жөндеді. Екі күнде
шебер барлығы неше орындық жөндеді?»
І-6(о) 6+4=10 (о)
II — 4 (о)? (о) Жауабы: барлығы 10 орындық.
б) «Бірінші ыдыста 8 апельсин, ал екіншісінде — 10 апельсин бар.
Үшінші ыдыста алғашқы екеуінде қанша болса, сонша апельсин бар?
2. Қалдыкты табуға арналған есеп.
«Ыдыста 5 алма болған еді. Оның 3-еуі желінді. Ыдыста неше алма
қалды?» Болғаны — 5
Желінді — 3 5—3=2 (а)
Қалды — ? (а) Жауабы: 2 алма қалды.
3. Бірдей косылғыштардың косындысын табуға арнал-ган есеп.
«12 балаға әрқайсысына 3-тен келетіндей кәмпит берілді. Балалар
барлығы неше кәмпит алды?»
1 б. - 3 к. 3- 12=36 к.
12 б. — ? к. Жауабы: барлығы 36 кәмпит.
4. Бөлуге арналған есеп: а) тендей бөлу
«36 кәмпит 12 балаға тең бөлінді. Әр бала неше кәмпит алды?»
12 б. - 36 к. 36:12=3 к.
1 б — ? к. Жауабы: 3 кәмпит.
ә) тиісінше бөлу
«36 кәмпит балалардың әрқайсысына үш-үштен бөлінді. Неше бала
кәмпит алды?»
I б. - 3 к, 36:3=12 к.
? б. - 36 к. Жауабы: 12 бала.
II ТОП. Амал компоненттері мен нәтижелері арасындағы байланысты
тағайындайтын жай есептер => белгісіз компонентті табуға арналған
есептер.
Достарыңызбен бөлісу: | 
