Тақырып: Тиекті – кертікті тетіктер арқылы құрастырып – бекіту

Тақырып: Тиекті – кертікті тетіктер арқылы құрастырып – бекіту

Дәрістің мазмұны:

1. 
   Тиекті бекітудің анықтамасы..
   
2. 
   Тиекті бекітудің әдісі.
   

1. 
   Ұзындығы мен енін тиектеп бекіту.
   
2. 
   Ұзындығы мен енін тиектеп бекітудегі артықшылықтар
   

1. 
   Дайындалған бұымдарды пай лану пайызы.
   
2. 
   Дайн бұйымның экономикалық көрсеткіші.
   

1. 
   Тістеуікті желімдеп бекітудің әдісі
   

1. 
   Шканттардың түрлері
   
2. 
   Шканттың артықшылығы.
   

1. 
   Есептеу жұмыстарының маңызы..
   
2. 
   Есептеу жұмыстарына қажетті - құрал жабдықтар
   

1. 
   Жиһаз туралы жалпы түсінік
   
2. 
   Жиһаз түрлері
   
3. 
   Жиһаздың жасалу жолдары
   

1. 
   Механикалық құралдар
   

1. 
   СТД-120М станогының құрылысы.
   

1. 
   Ажарлау жұмыстары..
   
2. 
   Ажарлауға қажетті құралдар.
   

1. 
   Жұмсақ жиһазды қаптау.
   
2. 
   Жұмсақ жиһазды қаптау материалдары.
   
3. 
   Жиһазды қаптау әдістері.
   

1. 
   С. Қасимов “Қазақ халқының қолөнері” Алматы “Қазақстан” 1969 ж.
   
2. 
   Х. Арғынбаев “Қазақ халқының қолөнері” Алматы “Өнер” 1987ж.
   
3. 
   Ш. Әбдуәлиева “Халық қолөнері” Алматы “Рауан” 1992ж.
   
4. 
   Қазақ совет энциклопедиясы т.І 1972 ж. Алматы
   
5. 
   Нәсібаев А. “Ағаш ою” Алматы “Өнер” 1994ж.
   
6. 
   Костылов А.Н. Оқу мастерскойындағы сабақ” Алматы 1962ж.
   
7. 
   Муканов Е. “Ағаш ою” Алматы 1979ж.
   
8. 
   Гликин М.С. “Ағаштың станоктағы бейнелеу жұмысы” Москва 1987ж.
   
9. 
   С.Газарян “Прерасное - своими руками”
   
10. 
    Нурпейісов Е. “Қазақ халқының қол өнері” Алматы 1999ж.
    
11. 
    Бешенков А.К. Оқу шеберханасындағы сабақ. Алматы 1981ж. 1962 ж.
    
12. 
    Нұрғалиев Р.“Шаңырақ үй-тұрмыс энциклопедиясы
    

13. 
    Бардина Р.А. “Изделия народных художественных промыслов и сувениры”
    
14. 
    Демина “Чудеса из дерева”
    

3. 
   Табиғатта кездесетін материалдар.
   
4. 
   Материалдар қасиеті.
   

Революцияға дейінгі қазақтың қолөнер кәсібі, шын мәнісінде, шаруашылықтың негізгі түрлері болған егіншілік пен мал өсірушіліктен түбегейлі түрде өз алдына дербес кәсіп болып бөліну процесі аяқталмаған еді. Өйткені, қазақ қолөнер шеберлерінің қай-қайсысы болмасын жер өңдеп, мал бағудан үзілді-кесілді қол үзе қойған жоқ. Олардың басым көпшілігінің шеберханлары да болған емес. Қолөнер түрлерінің қайсысында болмасын белгілі бір дәрежеде жергілікті ерекшеліктердің орын алғандығы анықталады.

Ағаштан жасалған үй бұйымдарының бетін безендіру тәсілінің де жергілікті ерекшеліктер бар. Қазақстанның оңтүстігінде түрлі бояумен сәндеу, нұсқалы оюлар жүргізу басымырақ болса, Солтүстік, Орталық жєне Шығыс Қазақстанда сүйекпен, күміспен, асыл тастармен, түсті маталармен әсемдеу жиі ұшырасады. Ал, Қазақстанның батысында ағаш түрлері аз болғандықтан, одан жасалатын үй бұйымдарының бәріне дерлік өте әдемі, бедерлі ою ойылып, оған қосымша түрлі түсті бояулар жағылып, үйлесімді көркемделеді.

Ағаштардан жасалатын бұйымдардың бетіне жүргізілетін ою-өрнектердің әуенінде жергілікті өзгешеліктер байқалады.

Қазақстан ағаш өңдеу кәсібінің ішіндегі ең күрделісі де, көшпелі халыққа ең қажеттісі де киіз үй сүйегін жасайтын үйшілер өнері екені даусыз. Қай халықта және қашан да болса мұқтаждықты жою, баршылықты молайта беру, халықтың тұрмысын жақсарту, киім-кешекті үй-жићаздарын тиімді, қолайлы, сәнді етіп пайдалану халықтардың бәріне бірдей ортақ мүдде. Халық шеберлері байлыққа байлық қосып, молшылық жасаумен қатар, сол баршылықты байыпты етуге тұрмыстық жићаз-мүліктерімізді сәндендіре түсуге үлкен үлес қосты. “Қолөнері – мол өнері” дейді халық. Қазіргі жас

шеберлеріміз өздерінің ою-өрнектерінде жаңа түр, жаңа ұйқасым тауып, олардың идеялық мазмұндарын байыта түсуде. Жас шеберлердің өзінің шығармашылық жоспары туралы кіммен де болса ақылдасып, оның ой-пікірін, ұсынысын тыңдап отырғандары абзал.

Халықтың қолөнер бұйымдарын өрнектеу үшін суретшілік өнермен жете таныс болу қажет. Қасиетті халық тәрбиесінің үлкен ықпалы мен пайдасын ұқтырып, ұлттық тәсілінің сыры мен ерекшелігінің неде екенін кешегі киіз үй жабдықтарын, бүгінгі тас үй қабырғаларында жасатып тұтыну арқылы аңғарту.

Қолөнер сабақтарын өткізгенде барлық басқа оқу пәндерінде қолданылатын дидактикалық принциптер мен ережелер мұқият сақталуға тиіс.

3. 
   Гобелен өнерінің тарихы
   
4. 
   Гобелен материалдарының қасиеттері.
   

Гобелен өнерінің шығу тарихы ХҮ ғасырдан басталады. Ең алдымен Франция, Италия және Германия елдерінде дамыды. Кейінен Балтық жағалауында Кавказ және Ресей елдерінде кең өріс алды. Мұнда гобелен тоқуға негізінен кендір жіп, су өсімдіктері және жүннен ирілген жіптер пйадаланады. Балтық жағалауы суретшілері гобелен тоқуда көбінше толқын тәрізді табиғат көрінісін бейнесесе, Кавказ гобелен тоқымышалары тарихи оқиғалар мен эпостарды бейнеледі. Ресей суретшілер тықыр кілем улгісімен суреттер салып тоқыды. Сонымен, гобелен дегеніміз – сурет салып тоқылатын кілем.

Бұл өнерді дамытуға ерекше үлес қосқан Қазақстан суретшілер қатарында; Қ. Тыныбеков, А. Иханова, Б. Өтепов, М. Бектасова. т.б. атауға болады.

Әдебиет: С. Қасимов “Қазақ халқының қолөнері” Алматы “Қазақстан” 1969 ж.Нәсібаев А. “Ағаш ою” Алматы “Өнер” 1994ж.

№ 3 дәріс

Тақырып: Кілем тоқу өнері

Дәрістің мазмұны:

1.Кілем тоқуға арналған материалдар

Кілем тоқу тұрмыс қажетіне байланысты халық қолөнерінде ертеректен белгілі, ел арасында кеңінен тараған, дамыған өнер қай уақытта да шебердің қолы ортақ деген емес кілем тоқуда киіз басу сияқты көрмелер арасындағы ұлтшылдықпен өзара көмек, қолғабыс көрсетудің тындыратын іс. Өйткені, кілем тоқуға бастан аяқ 3-4 адам, құруға адам көбірек қатысады. Кілем күнделікті кеңінен таралған жүннен жасалған бұйымдардың ішінде басты орын алып, әлі күнге дейін маңызын жоғалтпай келеді. Тоқылатын кілемдер ішінен Түркіменстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Қазақстан кілемдері көрнекілігі жағынан көзге түседі. Ұлттық кілемдер сол Республика халықтарының қол өнерінің негізгі түрі. Осыдан кейін кілемдердің тоқылуы да, материалы да өрнегі де әр түрлі болып келеді. Кілемдер мен кілем бұйымдарды ерте заманнан шығарып келе жатқан елдердің бірі түркімендер, сондықтан кілем өрнегінің республикада таралуы өте кең таралған.

Металдардың қасиеттері, олармен жұмыс жасау техника қауіпсіздік ережелері.

Металдармен шеберханада жұмыс жасау

2. 
   Қыздырып өңдеудің түрлері
   

Машина бөлшектерінің жұмыс істеу қабілеттілігін арттыру үшін түрлі әдістер қолданылады. Олардың ішінде болаттан жасалған бөлшектерді термикалық және химия-термикалық өңдеу кең тараған. Бұлардың ішінде бөлшектерді механикалық шынықтыру әдістері де бар.

Термикалық өңдеу – материалдың құрылымы мен механикалық қасиетін өзгерту үшін қолданылатын әдіс: керекті температураға дейін қыздыру, сол температурада ұстап тұру, тиісті жылдамдықпен суыту(майда, суда, ауада).

Термикалық және химия-термикалық өңдеу металдың беріктілік қасиетін түзейді. Бірақ оның серпімділік модулін айтарлықтай өзгертпейді, яғни, бөлшектердің қаттылығын арттырмайды. Қыздырып өңдеудің мынандай негізгі түрлері бар: