Балашт ҥ с І п қ алие в б а л а л а р а у р у л а р ы о қ у л ы қ Ақтӛбе 1 4

510 
- мектепке дейінгі жҽне мектеп жасындағы балалардың тамақ қҧрамында сиыр сҥтінің
кҿп болуы(тҽулігіне 0,5 литрден артық); 
ІІІ. Темірді шектен тыс жоюу және пайдалану.
Қауіпті топтар:
- жедел жҽне созылмалы, ҽсіресе ішек- қарын, инфекциялары; 
- созылмалы инфекциялық емес, ішек-қарын жолдарының қабынулы аурулары (тоталь-
ды немесе селективті мальсобция синдромдарында – целиакия, муковисцидоз, 
экссудативная энтеропатия, дисахаридазалар жетіспеушілігі жҽне басқалар - шектен 
тыс жойылуы жҽне темірдің организмге жетіскліксіз тҥсуі); 
- айқын (мелена, эпистаксис, гематурия, метроррагии жҽне басқалар) жҽне оккультты 
(мысалы, тағам қҧрамында сиыр сҥтінің шектен тыс болуы, гельминтоздар, ішек 
инфекциялары, ісіктер жҽне басқалар) қан кетулер; 
- ювенильді гормондық қайта қҧрылулар; 
- токсикалық факторлар (қорғасын, сынап жҽне басқалармен улану); 
- айқын себебі анықталмайтын, себебі асқазаннан жҽне он екі елі шектен сорылудың 
бҧзылуынан болатын эссенциальды (диопатиялық) себептер. 
Темірді физиологиялық жоғалтумен қатар, кейбір тҿмендегі жағдайларда қосымша 
кҿп мҿлшерде жоғалтуда байқалу мҥмкін: жасырын жҽне айқын жоғалту; глисті инвазия-
лар; анасының жҥктілік немесе босану кезінде қосымша қан жоғалтуы немесе шектен тыс 
темірдің жойылуы; қҧрсақ ішілік немесе қҧрсақтан тыс кезеңде инфекциялардың байқа-
луы; баланың ҥздіксіз ҿсуі. Бҧдан басқада темір жетіспеушілігнің себептері болу мҥмкін: 
темірдің эндогенді трансплацентарлық жетіспеуі (шала туылу, кҿп ҧрықты жҥктілік, 
анасының жҥктілік кезіндегі анемиясы, қан кетулер жҽне аурулар, жҥктілік токсикозы, 
патологиялық босанулар мен босану кезінде қан кету жҽне т.б.); темірдің тамақтануға 
байланысты жетіспеушілігі (емшекпен тамақтандыру кезінде анасында анемияның байқа-
луы, қан кету, тамақтандырудың қосымша факторларын дер кезінде бермеу, бір жақты 
дҧрыс тамақтандырмау жҽне т.б.). Анемияның бҧл тҥрін алиментарлық анемия (А.Ф. Тур) 
депте атайды, бірақ соңғы кезде бҧл пікір кҿптеген қаламгерлермен қошталмайды. 
Бҧл себептердің қатарына темірді жҧмсаудың қосымша ҿсуінде (жиі инфекциямен 
науқастану немесе олардың ауыр дамуы) қосады. Ал, алиментарлық жетіспеушілікпен 
қосарланса, ондай анемиялар алиментарлық-инфекциялық анемия депте аталады. Темірдің 
сорылуының бҧзылуыда анемияның себебі болуы мҥмкін (асқазан-ішек жолдарының, 
оның ішінде целиакия, муковисцидоз, энтеропатия, даму ақаулары сияқты арулардың 
маңызы зор). 
Инфекциялық аурулар тіндерде темірдің артық қорытылуына ҽкеледі, сондықтан 
оларға емделгеннен кейін темір препараттарын тағайындау қажет. Адам организмінің 60% 
темірі эритроциттерден, қалғаны миоглобинндерден жҽне темірлі ферменттерден 
алынады. Организмде темір қоры сҥйек майы, бауыр, талақ (кҿк бауыр) болып есептеледі, 
оларда темір ферритин жҽне гемосидерин кҥйінде болады.
6-айда жҽне екінші жартыжылдықта (туылғанда темір қоры толық болғанда) бала 
организміне 1 мг\кг темір қажет, ал 1 литр ана сҥтінде бар болғаны 0,5-0,6 мг темір 
болады. Осыған байланысты 5-6 айда табиғи тамақтанатын мерзімінде туылған балада , 
шала туылған балада 3-4 айда темір жетіспеушілігі байқалады. Гемдік темірге қарағанда 
бауырдағы ферритин мен гемосидириннің абсорбциясы мен ыдырауы шамалы жҥреді.

жүктеу 10,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: