14.2. Теміртап шы лық ан еми я
– теміртапшылығының ең ауыр түрі,
лабораториялық тұрғыдан сипатталады: гемоглобиннің қанның кӛлемдік бірлігінде және
бір
(әрбір)
эритроцитте
концентрациясының
азаюы;
эритроциттердің
микроцитозымен, анизацитозымен, пойкилоцитозбен; тӛмен реңдік кӛрсеткішпен, қан
сарысуындағы темір мен ферритиннің мӛлшерінің тӛмендеуімен; трансферриннің
темірмен қанығуының тӛмендеуімен, сарысудың темір байланыстырушы қабылетінің
және эритроцитарлы протопорфириннің артуы.
Клиникалық кӛрінісі:
Жеңіл, орташа дҽрежелі, ауыр дҽрежелі деп бҿледі.
511
Анемияның жеңіл түрі
баланың жалпы жағдайы қанағаттанарлық кҥйде
болатындақтан, жиі анықталмайды. Кҿңіл аударарлық жағдайлар: енжарлық, тҽбет
нашарлауы, бозғылттық, тітіргенгіштік, сҽл салмақ жетіспеушілік.
Орташа ауырлықтағы анемиялар
айқын кҿріністермен кҿрінеді: айқын енжарлық,
апатия, адинамия, тҽбетінің тез тҿмендеуі. Терісі қҧрғақ, шаштары жҧқа, сирек. Пульс
жиі, жҥрек ҧшында функциялық систолалық шу естіледі.
Анемияның ауыр түрі
бірте-бірте, жайлап дамиды. Басты белгісі болып тері
жамылғысы мен кілегей қабықтардың ҿршіген бозғылттығы саналады. Эпителияльды тін
зақымдалуының кҿріністері пайда болады: қҧрғақтық, терісінің тҥлеуі, тырнақтардың
сынғыштығы, шаштары жіңішке жҽне сынғыш, ауыз айналасындағы жырықтар. Кейде
бет існулері байқалуы да мҥмкін. Аяқ-қолдары ҧстап қарағанда салқын, бҧлшықет
гипотониясы болады. Сонымен қатар, тҽбеттің тез тҿмендеуі не бҧрмалануы (науқастар
бор, саз жейді), салмақ қосудың тҿмендеуі байқалады. Жҥрек-тамыр жҥйесінде
функциялық ҿзгерістер – тахикардия, жҥрек ҧшында систолалық шу естіледі. Бауыр мен
талақтың ҧлғайғаны білінеді.
Белоктық жетіспеушілік
– темір тасымалын қамтамасыз ететін, қордағы темірді
байланысытыратын, гемоглобин тҥзетін белок ҿніміне кедергі жасайдыда, негізінен
эритроциттердің аз тҥзілуіне ҽкеліп, анемияның пайда болуына ҽсерін тигізеді.
Витамин жетіспеушілік (В
1
, В
2
, В
6
, РР, С)
белоктық алмасуда жҽне басқа да алма-
суда метаболизм жағдайларында кҿрініс береді. Гемопоэз процесіне тҽн В
12
жҽне фолий
қышқылы. Балаларда кҿбіне ішек қҧрттары ауруларында байқалады. Негізінен осы екі
витаминнің жетіспеушілігіне байланысты эритроциттердің тҥзілуі шектеледі де, анемия
дамиды. Бірақ, бҧндай анемиялар басқада витаминдер жетуспегенде анықталуы мҥмкін.
Хлороз (бозғылт)
– анемияның предпубертатты жҽне пубертатты кезеңде қыз
балаларда байқалатын ерекше тҥрі. Алғашқыда Гиппократ
morbus virginum
, ал, 1629 жылы
Vazandal
хлороз ретінде суреттеген дерт. Дерттің клиникасында ҽлсіздік, шаршағыштық,
қызмет істеуге қабілетінің тҿмендеуі, жҥрек соғуы, басының айналуы, басының ауруы,
ентігу, тҽбетінің айтарлықтай тҿмендеуі, іші қатуға бейімділік байқалады. Шеткі лимфа
тҥйіндері, бауыр мен талақ ҽдетте ҥлкеймейді. Дене жамылғыларының аппақ қудай
болып, жасыл тҥстенуі байқалады. Науқастар бор, балшық, қҧрғақ жармаларды жеуге
қҧмар болады. Кейбіреулер керосин немесе бензин исінен лҽзат алады. Шеткі қан
анализінде эритроциттер санының 3,5-2 млн-ге, гемоглобин мҿлшерінің айтарлықтай (50-
33 г/л), реңдік кҿрсеткіш тіптен 0,4-0,5-ке дейін тҿмендейді. Қан сары суындағы темір
жҽне белок мҿлшері тҿмендейді, ал эритрциттердің осмотикалық беріктігі (резистентілігі)
ҿзгермейді.
Қазіргі кезде теміртапшылық анемияны синдромды қарастыру кеңінен қолданылады:
Астеноневротикалық синдром:
шаршағыштық, қозғыштық, кҥйгелек, эмоциялық
тҧрақсыздық, тершеңдік; психикалық-моторикалық дамуында қалыс қалу; енжарлық,
астения, апатия; тҽбетінің тҿмендеуі; ойын жинақтау қабылетінің тҿмендеуі; негавитизм.
Ересектеу балаларда -басының ауруы, басының айналуы, қҧлағының шуылдауы, кҿз
алдының қарайытуы, жҥрек тҧсының шаншуы, тҽбеті бҧрмаланып известь, бор, шикі
картоп жҽне ет жеу, сонымен қатар геофагия (жер, топырақ жеу), пагофагия (мҧзды,
балмҧздақты кҿп жеу), дҽм сезуінің бҧрмалануы; дизуриялық бҧзылыстар.
Эпителиальдық синдром –
терінің (ҽсіресе алақанының, тырнағының), кілегей
қабатының (конъюктиваның бозғылытығы тҽн) жҽне қҧлақ қалқанының бозаруы; терісінің
қҧрғақтығы мен тҥлеуі; терінің, тырнақтардың (койлонихиялар – тырнақтардың
ойыстануы), шаштың (сиреуі, жоғары сынғыштығы, тҥсуі, кҿмескіленуі, сиреуі), ауыз
қуысының кілегей қабатының, тілдің (анулярлы стоматит, бҧрлерінің тегістелуі, тілінің
тегістелуі, тілдің қызаруы, тілдің кҥю сезімінің байқалуы, атрофиялық глоссит);
склераның кҿгеруі; дуоденит, Пламмер-Винсон белгісі – қатты тамақты жҧтуының
бҧзылуы, мальабсорбция жҽне мальдигестиямен энтеропатия, тҧрақсыз нҽжіс, жҥрек
айнуы; кейде терісінің алебастр тҥстеніп, жасыл тҥске оранады (хлороз).
512
Жүрек-тамыр синдромы:
тахикардия (ентігу сирек болады), артериялық гипотонияға
бейімділік, жҥрек тондарының ҽлсіреуі жҽне салыстырмалы жҥрек тҧйықтығының шека-
раларының ҧлғаюы, жҥрек ҧшында, ҥлкен тамырлар тҧсында функциялық систолалық шу.
Бұлшықеттік синдром
– бҧлшық еттік гипотония, тез шаршағыштық, энурез немесе
сфинктердің ҽлсіздігіне байланысты зҽрін ҧстай алмау, іш қатуы.
Екіншілік иммундық жетіспеушілік синдромы:
темір тапшылығын ҥдете тҥсетін жиі
ЖРВИ, певмониялар, ішек инфекциялары. Темір жетіспеушілігінің сиректеу белгілеріне
бауырдың жҽне талақтың ҧлғаюы, ісіну жатады.
Достарыңызбен бөлісу: |
