Балашт ҥ с І п қ алие в б а л а л а р а у р у л а р ы о қ у л ы қ Ақтӛбе 1 4

404 
Артериальдық гипертензия (АГ)
– 
артериялардағы қан қысымының 
жоғарылауы – әртүрлі аурулардың белгісі саналатын патологиялық симптом
. Ол 
артериялардағы қан ағысына кедергінің жҽне жҥректің қан айдауының артуына немесе 
осы екеуінің де қатар орын алуына байланысты. 
Эссенциальдық артериялық гипертензия немесе біріншілік артериялық гипертензия 
деген ҧғымдарды ересек адамдарда кездесетін «гипертония ауруы» мағынасында тҥсінеді, 
оның белгілері де артериальдық қан қысымының (АҚҚ) тҧрақты жоғарылауымен бірге 
мидағы қантамырлар тонусының бҧзылуы, сол қарынша миокардының гипертрофиясы, 
кҿз тҥбіндегі қантамырлар тонусының ҿзгеруімен сипатталады. Қазақстанда АГ мектеп 
жасындағы балалардың 3,4%, ал пубертаттық кезеңдегі балалардың 10%-да кездеседі 
(В.В.Қожанов, ж.б., 1979; Қ.Б. Абдрахманов, 2001). 
Патогенезі.
АҚҚ деңгейін қҧрайтын тҿрт тҥрлі факторлар: шеткі тіндердің жалпы 
қарсылық кҿрсетуі, жҥректің насостық қызметі, айналыстағы қанның мҿлшері жҽне 
қантамырларының тонусына байланысты. Осылардың ҿзгеріп тҧруына орталық жҽне 
вегетативтік нерв жҥйесі, ҽсіресе ҿзіне тҽн психикалық, эмоциялық қҧбылмалықтар, 
денедегі натрий мҿлшері, бҥйректің прессорлық жҽне депрессорлық жҥйелері, бҥйрекҥсті 
бездерінің гормондары жҽне т.б. ҽсер етіп отырады. Демек, АГ патогенезінде нейрогендік, 
бульбарлық-вазомоторлық, гипоталамустық, гуморальдық, катехоламиндер мен ренин-
ангиотензин-альдостерондық тетіктердің орны бар. Циклдық нуклеотидтер (цАМФ, 
цГМФ), простагландиндер (Е, Ғ, О
2
, А топтары), калликреинкинин жҥйесінің тҥрлі 
биохимиялық қасиеттері жҥректің, қантамырларының жағдайын ҿзгертіп, АҚҚ деңгейін 
кҿтеріп тҧруына қарай АГ дамуы мҥмкін. 
Пубертаттық кезеңде алғаш рет байқалатын АГ кҿбінесе біріншілік АГ, гипертония 
ауруының ерте білінетін тҧрақсыз кҿрінісі деп саналады. Бҧлардан жасы кішірек 
балалардағы гипертензиялар кҿбінесе екіншілік, бҥйрек, эндокрин бездерінің, жҥрек 
қантамырларының іштен біткен ақауларының, сиректеу жағдайда – нерв жҥйесі 
ауруларының белгісі екені анық. 
Гипертониянын шығуында тҧқым қуалаушылықтың ҥлкен манызы бар. Оған қоса, 
мінездің ерекшеліктері, эмоциялық стресстер, экстремальдық жағдайлар, сыртқы ортаның 
ҽсерлері, отбасындағы қолайсыздықтар, зиянды ҽдеттер (темекі, ҥнемі режим бҧзу т.б.) 
гипертонияның алғаш шығуына да, кейін қалыптасуына да ҽсер етеді. Адренорецепторлар 
сезімталдығының артуы, прессорлық-депрессорлық жҥйелердің тепе-теңдігі бҧзылуының 
АГ дамуында ҿзінше орны бар. 
Жіктелуі.
Гипертония ауруын 3 сатыға бӛледі. I сатысы – таза функциялық. Оны 
ІА тек систолалық АҚҚ жоғарылауы және ІБ АҚҚ едәуір жоғарылауымен қатар, 
диастолалық АҚҚ жоғарылауы деп екіге бӛледі. II сатысын лабильдік және стабильдік 
деп екіге бӛледі. III сатысында (АҚҚ, ДАКК бірдей ұнемі жоғары және ӛте жоғары), 
ағзалар бұзылысы (жүрек, бүйрек, ОНЖ) мен асқынулар (инсульт, тромбоэмболия т.б.) 
жиі байқалады.
Баладағы АГ диагнозын кҿбінесе «вегето-қантамырлық тҥрі» деп қояды. 
Ол АГ I сатысына сай келеді, ал, бірақ осы баладағы дистония, кейін гипертония ауруына 
ҧласады деуге болмайды. Екіншілік артериальдық гипертензия болса, оның қандай ауруға 
байланысты симптом екенін диагнозда кҿрсетеді. 

жүктеу 10,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: