683
Мектепке дейінгі білім беру стандарты « негізгі үштік» яғни ата-ана , бала,
тәрбиеші арасындағы тығыз байланысты орнатуға мүмкіндік беріп отыр. Ата-
аналардың қатысуымен өткізіліетін ойындар мен эстафеталық жарыстардың мақсаты
баланың денсаулығын жақсарту, спорттық ойынға деген қызығушылығын ояту,
балалардың бір-бірімен қарым-қатынасын нығайтып азамат болуға тәрбиелеу, дене,
аяқ-қол бұлшық еттерін шынықтыру, спортты сүюге тәрбиелеу. Яғни күнделікті
сауықтыру-шынықтыру шараларының қарапайым түрлерін тереңдетіп күрделендіре
отырып жүзеге асыруға болады. Олар : ЕДТ, уқалау, физиоемдеу, фитошайы. Бұл
шаралардың барлығы салқын тиюдің алдын алуы. Балабақшаға жаңа қабылданған
баланың ата-анасымен жүргізілген түрлі бағыттағы сауалнамалар алдағы даму
баспалдағына бірлесе жасаған қадамы. «Бала не істей алады?», «Ата-ана балабақшаға
келгенше балаға не үйретеді?», «Енді бала не үйренуі тиіс?» деген сияқты сауалдар
шешімін тауып, отбасымен ынтымақтаса жұмыс істеу үрдісіне айналуы керек. Мақсат
– тәрбие мен білім беруде отбасыларды, ата-аналарды бірлесе жұмылдыру, баланы
тәрбиелеу мен оқытудағы мәліметтерін кеңейту, өзара сыйластық, түсунішілік, бір
біріне деген шынайы сенімділік, терең қарым-қатынастарды арттыру.Осының бәрі ата-
аналарға оқу әрекетіне қатыса отырып, өз балаларын жан-жақты зерттеп танып, не
толғандырып жүргенін, не қажет екенін білуге мүмкіндік береді. Ойын – баланың
жетекші іс-әрекеті. Ойынды тәрбиелеу және дамыту құралы ретінде қолданады.
Әсіресе дидактикалық ойындар мен түрлі материалдар арқылы жүргізілетін ойындар
кеңінен пайдаланылады. Оқу іс-әрекетінде ойын элементтерін тәрбиешіден аса
біліктілік пен шеберлікті, шығармашылық ізденісті қажет етеді. Ойынға балаларды
қызықтырып, уақыт өткізудің құралы деп қарамай, балаға берілетін танымнын білім
мен тәрбиенің құнды негізі деп қараса ғана үлкен мақсатына жете алады. Адам баласы
өмір бойы тәрбиеленіп, үздіксіз білім алуы қажет. Тәрбие мен білімнің алғашқы дәні
мектепке дейінгі тәрбие ошағында беріледі. Отбасындағы ата-ананың ықылас пен
мейірімділігінен нәр алған бала балабақшада тәрбиешінің шұғылалы шуағына
бөленеді. Бала бойындағы жақсы қасиеттер мен мүмкіндіктерді ашып, олардың өнегелі
де, тәрбиелі болып тәрбиеленуіне балабақша ошағының маңызы зор екені белгілі.
Қазіргі заманда жас ұрпаққа сапалы білім мен саналы тәрбие әлеуметтік
құрылымның ең маңызды міндеттерінің біріне айналды. Қазақстан Республикасының
2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында « Мектепке дейінгі
тәрбие – үздіксіз білім берудің алғашқы сатысы. Ол баланың жеке бас ерекшелігін
ескере отырып дамытатын орталық» делінген. Қорытып айтқанда ұлы педагог
Макаренко: «Тәрбие ішінде ешбір ұсақ- түйек деуге нәрсе жоқ. Еш нәрсені ұсақ-түйек
деуге, ұмытуға хақымыз жоқ. Өз өмірімізде немесе балаңыздың өмірінде бір нәрсені
ерекше деп бөлек алып, соған қатты зер салып, қалғандарын елемей қалдырсаныз
қателіктің ең зоры сол болып шығады. Ұсақ-түйектер үздіксіз, күнбе-күн, сағат сайын
кездесіп отырады және өмірдің өзі сол ұсақ-түйекпен құралады, өмірдің бұл жағына
басшылық көрсету және оны ұйымдастыру сіздің және біздің ең жауапты міндетіміз»,
- деген.
Пайдаланған әдебиеттер :
1.Назарбаев Н.Ә // Егемен Қазақстан ,2 наурыз ,2006ж
684
2.«Бала мен балабақша» журналы №6, 7 2012ж.
3.«Бала тәрбиесі» журналы №12, 2009ж.
4.«Отбасы және балабақша» №2,3 ,2011ж.
5.«Ұстаздар ұясы» Павлодар 2004ж.
6.«Мектепке дейінгі балалардың психологиясы» В.С.Мухина 1975ж.
ҚАЗАҚ ОТБАСЫ ТӘРБИЕСІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Куатова Г.А., Жақанбаева А.А
Қарағанды «Болашақ» маңызды білім беру колледжі.
Қазақ отбасы тәрбиесінің өзіне тән ерекшеліктері оның халықтық педагогика
мұраларының мазмұны мен түрлерінде бейнеленген. Көне заманнан-ақ қазақ халқында
жазбаша педагогикалық еңбек жазып қалдырмаса да білгір педагогтар, тәрбиешілер,
ұстаздар болған. Олар өз көзқарастары мен әрекеттерінде белгілі бір дәстүрлі
дүниетанымды ұстанып, халықтың мұраттары мен арман тілектеріне сүйеніп отырған.
Қазақ отбасында дене, еңбек, ақыл-ой, адамгершілік, экономикалық,
экологиялық, құқықтық, сұлулық тәрбиелері жүргізілген. Қазақ отбасында аталған
тәрбие түрлерін жүзеге асырудың мақсаты жан-жақты жетілген азамат тәрбиелеу
болды. Отбасындағы дене тәрбиесінің мақсаты бала денесін дамыту, денсаулығын
нығайту, ағзасын шынықтыру және күн тәртібін дұрыс ұйымдастыруға, салауатты
өмір
салтына
тәрбиелеу
болды.
Қазақ халқы еңбекті бүкіл тәрбие жүйесінің күретамыры деп қарастырды.
Еңбекке асыл мұрат деңгейінде қарады. Еңбек тәрбиесі деп баланы еңбекке
сүйіспеншілікпен, еңбек адамдарына құрметпен қарауға, халық шаруашылығының
салаларындағы еңбек түрлеріне баулу, еңбек іс-әрекетінің барысында олардың
дағдысы мен іскерлігін қалыптастыру, болашаққа мамандық таңдауға дайындауды
түсінді. Отбасында еңбекке тәрбиелеу, баулу мен кәсіптік бағдар беру баланың
қоғамға пайдалы, өнімді еңбекке тікелей қатысуы оқуға деген сапалы көзқарасты
тәрбиелеудің, жеке адамды адамгершілік және зиялылық жағынан қалыптастырудың
негізгі көзі болып табылады.
Қазақ отбасы баланы қоғамның моральдық нормасын орындауға қатыстыру,
олардың тәртіп және мінез құлық тәжірибесін қалыптастыру, Отанға, халқына, еңбек
және қоғамдық іс-әрекетке жауапкершілік сезімін тәрбиелеу арқылы адамгершілікке
тәрбиелей білді. Сондай-ақ, қазақ отбасында адам зиялылығының негізі – ақыл-ой
тәрбиесі деп есептелінді. Ақыл-ой тәрбиесі арқылы баланы ойлау іс-әрекетінің шарты
болатын білім қорымен қаруландыру, негізі ойлау операцияларын меңгерту,
зиялылық біліктері мен дүниетанымын қалыптастыру міндеттері шешілді.
Тәрбиенің басқа да салаларымен тығыз байланысты тәрбиенің түрі
экономикалық тәрбиеге де қазақ халқы ерекше мән берген. Қазақ халқы бала
тәрбиелеуде экономикалық тәрбие деген ұғымды пайдалабағанымен, тәрбиенің бұл
түрі отбасында мақал, өсиет айту, өнеге көрсету арқылы жүзеге асқан. Мысалы,
«Еңбегі қаттының ембегі тәтті», «Еңбек - өмірдің тұтқасы, тіршіліктің көзі», «Еңбек –
