624
Кроме этого были определены сведения о том, в каких профессиональных
колледжах продолжили учебу выпускники 9-классов. Диаграмма (3-рисунок) показал,
что большинство выпускников выбрали колледжи медицинский педагогический,
строительный и местного зодчества. Через обоснование с научной точки зрение
педагогических и психологических сторон инклюзивного обучения мы можем сделать
вывод что инклюзивное обучения является важнейшем средством развития у учеников
нуждающихся в специальной помощи интереса к науке, к труду, развития личностных
качеств трудолюбия и человеколюбия. Для укрепления фундамента независимости
и превращения Узбекистана в великое государство надо дать правильное направление
образовательно-воспитательному процессу подрастающего поколения, надо знакомить
молодежь современными победами в науке, культуре, в технологии. Потому что судьбу
развития определяют морально устойчивые, сильные волей, духом, современно
мыслящие, владеющие любимой профессией, совершенные личности.
Литература:
1. И. А. Каримов. “Юксак маънавият енгилмас куч”. Маънавият нашриёти.—Т:
2008й.
2. И. А. Каримов ”Баркамол авлод орзуси” -Т.: 1998й.
3. Тарбия. Ота-оналар ва мураббийлар учун энциклопедия. Ўзбекистон миллий
энциклопедияси Давлат илмий нашриёти.- Т.: 2010 й.
4. www.turkiston.uz «Туркистон» газетаси 2012 йил 7 январ. 1-сони.
5. Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тў?рисидаги ?онуни//Баркамол авлод-
Ўзбекистон тара??иётининг пойдевори. –Тошкент. 1997. 26 бет.
6. И.А.Каримов “Жамиятиз мафкураси хал?ни –хал?, миллатни-миллат ?илишга
хизмат этсин.” “Тафаккур” журнали.-Тошкент.-1998. 2-сон
ОЙЫН ІС-ӘРЕКЕТІНІҢ ТАНЫМНЫҢ ДАМУЫНА ӘСЕРІ
Қитанова Т. Қ.
№2 «Батыр» санаторлық балабақшасы тәрбиешісі
«Адам өмірге бейім болуы үшін – ол балалық шақты бастан кешуі міндетті, егер
ойын мен қызыққа толы балалық шақ болмаса, ол мәңгілікке жабайы болып қалар еді»
– деп К. Чуковскийдің бала мен ойынды теңестіре жоғары бағалауында терең шындық
үлкен мән жатыр. Азаматты балаларсыз елестету қаншалықты мүмкін болмаса,
балаларды ойынсыз елестету де соншалықты мүмкін емес. Ойын балалар үшін өмірмен
тең. Сондықтан да ойынмен теңесер күш жоқ. Ол халықтың мыңдаған жылдар
тәрбиесінің нәрі сіңген педагогикалық даналығының жемісі.
Ойын ешуақытта дамудың бір сатысына жеткенде тоқтап қалмайды, қайта жетіле
түседі. Халқымыз ойындарды тек баланы алдандыру ойнату ісі деп қарамай, жас
625
ерекшеліктеріне сай олардың көзқарасының, мінез – құлқының қалыптасу құралы деп
ерекше бағалаған.
Адам бойындағы әдептілік, инабаттылық қасиеттер бір күнде қалыптаса қалатын
қасиет емес. Бала ойын арқылы дүниені танып, түсінігі арқылы қабылдап, ересектерге
еліктей жүріп үйренеді, өз бойына қабылдайды. Әрбір баланың ойнай жүріп өсетін
жан серігі ойын. Қай елдің ойыны болмасын, сол елдің қоғамдық идеологиясына,
тұрмыс тіршілігіне, айналысатын кәсіби щаруашылық ерекшеліктеріне байланысты.
Сырттай қарағанда оңай тәрізді көрінген ойын – бала үшін күрделі нәрсе.
«Бала тәрбиесі – баршаның ісі» ендеше бала тәрбиесіне, оның болашағына
немқұрайлы қарау кешірілмес күнә. Халқымыздың «Балалы үй базар, баласыз үй қу
мазар»деген аталы сөзі тегін айтылмаған. Балғындардың риясыз күлкісі, әсем
қылығынсыз өмірді, келешекті көз алдымызға елестету мүмкін емес. Бала десе
жүрегіміз езіліп, көңіліміз толқып, мейіріміміз таси түсетіні де сондықтан болар.
Әрбір адамның жеке басының дамуына әсіресе әлеуметтік ортаның маңызы зор.
Өйткені адам әлеуметтік ортаның жемісі. Осы ортада баланың танымдық белсенділігін
арттыруға, қоршаған өмірге қызығушылығын, дүниетанымын қалыптастыруға,
құрбыларының бір-бірімен және үлкендермен қарым-қатынасын қалыптастырып,
дамуына көңіл бөлуі тиіс. Осы мақсатта ойынды пайдаланудың маңызы зор.
Н.Я. Михайленко, Н.А. Короткова т.б. ғалымдардың пайымдауынша ойын кезінде
балалардың бір – бірімен қарым – қатынасы әдеттегіден гөрі жемісті қарқынды түрде
болады екен. (1)
Ойын үстінде балалар арасында пайда болатын, көтеріңкі көңіл күй яғни
эмоциялық қарым – қатынастар байқалады. Дәлірек айтқанда жақсы көруге, өзінен
кішілерге қамқорлықпен, жанашырлықпен қарауға талпынады. Балалар рөлді ойнай
отырып өзі атқарып отырған кейіпкерге тән қасиеттер мен сапаларды бұлжытпай
ойлауға талпынады. Яғни, өзін соған міндеттейді де, жаңа білік дағдылары мен мінез –
құлық сипаттарымен сапаларына бейімделеді.
Болашақтың ірге тасы саналатын бала әуелі отбасында, содан кейін мектепке
дейінгі мекемелерде, одан кейін мектепте қалыптасатыны белгілі. Осы кезде
балалардың негізгі іс – әрекеті ойын болып табылады. Ойын жай ермек қана емес, ол
сәбилердің рухани жетілуі мен табиғи өсуінің алғы шарты. Бала денесінің дамуы мен
ой дүниесінің өркен жаюы ойынға тікелей тәуелді, әрі өте байланысты.
Қай ғалымның еңбегі алып қарасақта өздерінің ойын туралы еңбектерінде «Ойын
баланың жетекші әрекеті» деген сипаттама береді. Өйткені ойын баланы ақыл – ой
жағынан да алға жетелеп, дамытады, баланың ойын өрбітіп, бойын өсіреді.
Ойынның атқаратын қызметі сан алуан. Осыған сәйкес А.К. Айтпаеваның ұсынған
ұлттық ойындарының атқаратын қызметтерін бөліп көрсетуге болады:
Оқыту – жаңа білім, білік, дағдыны қалыптастыру, жануарлар әлеміне қарым-
қатынасты қалыптастыру;
Тәрбиелік – басқа қарым-қатынасты қалыптастыру, жануарлар әлеміне қарым –
қатынасты қалыптастыру;
Дамытушылық – оқушылардың дене дамуы деңгейіне диагностика жүргізу.
Алдымен, біз «ойын технологиялары» деген ұғымдарының мәнін ашып көрсетуді
жөн көрдік.(2)
