471
мәселелерінің бірі болып отыр. Ендігі жерде мектеп жасына дейінгі баланың бүкіл
өмірін ұйымдастыру, оның денсаулығын нығайту, ақыл-ой, адамгершілік тәрбиесін
жетілдіріп, түптеп келгенде мектепке даярлау, тікелей ата-ананың үлесіне тиеді.
Балаларды мектепке психологиялық даярлау бағыттарын тәжірибеде жүзеге
асыратындар - ата-аналар, мұғалімдер және мектеп және балабақша психологтері.
Баланың мектептегі оқуға психологиялық дайындығын анықтау диагностикасын
практик психолог немесе педагогикалық және даму психология саласындағы маман өз
мойына алады. Өйткені психодиагностикалық және психокоррекциялық жұмыстардың
жүргізудің қыр-сырын тек психолог қана біледі. Психологтың міндеті
психодиагностиканың әдістемелерін қолдану арқылы және зерттеу нәтижелеріне
сүйеніп, 6 жастағы баланың оқуға дайындығын анықтайды. Яғни, баланың оқуға дайын
немесе әлі дайын еместігі жайлы қорытынды жасалынып, оқуға дайын емес балалармен
таным үрдістерін дамыту мақсатында индивидуалдық және топтық сабақтар
ұйымдастырылады. Сонымен бірге коррекциялық – дамыту жұмыстарын жүзеге
асыруда бағдарлама құрылады. Ал педагогтарды оқу жылдың басында болашақ бірінші
сыныптағы балалардың мектептегі оқуға психологиялық зерттеуде алынған
нәтижелермен таныстырады. Әсіресе мектептегі оқуға дайын емес балалардың
жағдайларына ерекше көңіл бөліп, қандай оқушылармен жұмыс істеу керектігін жайлы
ақпарат алып және оқу-тәрбие үрдісінде жұмыс істеудің әдіс-тәсілдерін өзбетімен
немесе психологтың көмегімен таңдауға болады. Мектепке дайын емес балаларды
оқытуда оқушыларды жиі мадақтап,оқуда баланың табысқа жетудің жағдайларын
тудыру керек. Сабақ барысында оқушылар бір орында отырудан әбден жалығады.
Оларға эмоциялық бәсеңдеу қажет болған соң айғалайды. Сондықтан сабақта қозғалыс
ойындарды тиімді қолданып және сергіту сәттерін жиі өткізіп тұрған дұрыс. Егер
баланың сабақта көп қозғалуына мүмкіндік жасаса, ағзаның барлық жүйесінің қызметін
және физиологиялық күш қуатын жақсартуға мүмкіндік жасайды. Бұл сабақты тез
игеруіне көмектесіп, баланың жұмысқа қабілеттілігі жоғарылайды.
Жалпы баланың оқуға психологиялық дайындығын қазан және сәуір айларында
анықтап отыруға болады.
Кез-келген ата-ана баласының өсіп-жетілуінде, рухани күшті етіп тәрбиелеу
жолында алуан түрлі қуаныш пен қиыншылықтарды бастарынан өткізе отырып, оның
рухани және ақыл-ойы мен дене құрлысы жағынан жан-жақты даму дәрежесіне
жеткізуге баулиды. Мұғалім баланы оқуға дайындауда ата-анасымен бірлесе отыра
жүргізеді. Оларға іс-әрекеттің мазмұны өзгерген кезде баланың мінез-құлқы да, ішкі
психикалық өмірі де өзгеретінін және осы кезде баласына аса қажет екендігі түсіндірілуі
керек.
Баланың мектептегі оқуға дайындығы біртіндеп қалыптасатын аса күрделі
үрдіс және бұл үрдісті жүзеге асырудың бірден бір жолы - ата-ананың, мұғалімнің және
психологтың бірігіп жұмыс істеуі. Бала балалық шақтан өзіне белгісіз, таныс емес
дүниенің есігін ашқаннан кейін, баланың өмір сүру тіршілігін түбегейлі өзгертеді. Яғни,
баланың мектеп өміріне еніп және өзінің әлеуметтік ортада «МЕН» дегенін
қалыптастыра алып, жоғарыдан көріне алуы, баланың білімді, табысты және нәтижелі
игеріп кетуіне ықпал жасайды. Түйіндей келе, бұл баланың жеке тұлғасының
қалыптасуы және ақыл-ойының, таным үрдістерінің дамуы болып табылады. Демек,
472
баланы мектепке даярлау мәселесі өз өзектілігін жоғалтпайтын әлі де зерттеуді қажет
ететін міндетті мәселелердің бірі болып қала бермек.
ӘДЕБИЕТТЕР
1. Кравцова Е.Е. Психологические проблемы готовности детей к обучению в
школе. - М.,1991.
2. Мухина В.С.Детская психология.- СПб., 1992.
3. Овчарова Р.В. Практическая психология в начальной школе.- М.:ТЦ Сфера,
2002.
4. Рогов Е.И. Настольная книга практического психолога в образовании.- М., 1995.
5.Чейпи Дж. Готовность к школе: Как родители могут подготовить детей
успешному обучению в школе / Пер.с англ. – М.: Педагогика –Пресс, 1992.
РАБОТА ПО РАЗВИТИЮ ОБЩИХ РЕЧЕВЫХ НАВЫКОВ У СТАРШИХ
ДОШКОЛЬНИКОВ
Жанхаева И.Я.
КГКП я/с №108 «Арман»
В настоящее время, в силу социально-экономических преобразований,
происходящих в обществе, а также постоянно увеличивающегося количества детей с
нарушением речи, особо актуальной становится проблема поиска новых эффективных
направлений оказания коррекционно-педагогической помощи данной категории детей.
Широкая распространенность нарушений речи у детей дошкольного возраста,
трудности преодоления этих расстройств заслуживает пристального внимания, как
специалистов, так и широкого круга родителей. Именно это определяет основные
направления работы логопеда в детском саду: с детьми, с родителями, с педагогами.
При обследовании детей старшего дошкольного возраста нами были выявлены
следующие нарушения интонационной выразительности речи:
• Недостаточное воспроизведение голосом по силе и высоте (голос либо чрезмерно
громкий, либо тихий, «иссякающий», характерен узкий высотный чрезмерно диапазон
голоса).
• Нарушение тембра (глухой, хриплый или резкий, напряженный, дрожащий)
• Неравномерность координаций движений дыхательной, голосовой и
артикуляционной мускулатуры;
• Несформированность
мелодики
высказываний
(речь
невыразительная,
наблюдаются
трудности
мелодического
оформления
повествовательных,
вопросительных и восклицательных высказываний);
• Трудности в интонационном оформлении речи.
• Нарушение темпа (ускоренный, замедленный) и ритма речи (скандированный,
растянутый)
Нарушения дыхательной функции наблюдаются у большинства детей с речевой
патологией и обусловлены различными факторами: незрелостью клеток дыхательного
