463
1. Мектеп жасына дейінгі педагогика: оқу құралы. Алматы «Мектеп», 1982 (аударма).
2. Ф.Н.Жұмабекова. Мектепке дейінгі педагогика. Астана: «Фолиант», 2008ж.
3. Идрисова М.Ә. Мектепке дейінгі педагогика: оқу құралы. Қарағанды: «Гласир»,
2011ж. -283б.
4. В.И. Ядэшко, Ф.А.Сохина. Мектепке дейінгі педагогика. А.: Мектеп, 1981
5. Ә.Меңжанова. Мектепке дейінгі педагогика: оқу құралы. Алматы: «Рауан», 1992
6. Н.О.Пичугина, Г.А.Айдашева, С.В.Ассаулова. Дошкольная педагогика: конспект
лекции. Ростов-на-Дону: «Феникс», 2004
7. Н.Савельева. Настольная книга педагога-психолога дошкольного образовательного
учреждения. Ростов н/Д:»Феникс», 2004
8.Педагогика:
оқулық.
Ш.Х.Құрманалина,Б.Ж.Мұқанова,
Ә.У.Ғалымова,Р.К.Ильясова. Астана-2007 ж.
9. Ш.Құрманалина, Ә.Ғалымова Педагогика: оқу-әдістемелік құрал. Астана: Фолиант,
2008, 272 б.
10. Мұсаева С.Ә., Бегалиев Т.Б. Жас ерекшелік педагогикасы. Астана: «Фолиант»,
2006.
11.Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы А. 2007ж.
12.Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасы. А., 2003.
13.ҚР мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Мектепке дейінгі тәрбие
мен оқыту. Негізгі ережелер. Астана.2012ж.
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БАЛАЛАДЫ РУХАНИ – АДАМГЕРШІЛІК
ТҰРҒЫДА ТӘРБИЕЛЕУ
Жанабекова Р.Н ., Ибрахимова К.С.
№63 «Мөлдір» балабақшасы КМҚК
Адамгершілікке тәрбиелеу құралы — еңбек пен ата-ана үлгісі.
Ыбырай Алтынсарин
Жаңа кезеңдегі білім берудің өзекті мәселесі жас ұрпаққа-адамгершілік-рухани
тәрбие беру. Құнды қасиеттерге ие болу, рухани бай адамды қалыптастыру оның
туған кезінен басталуы керек. Халықта «Ағаш түзу өсу үшін оған көшет кезінде
көмектесуге болады, ал үлкен ағаш болғанда оны түзете алмайсың» деп бекер
айтылмаған. Сондықтан баланың бойына жастайынан ізгілік, мейірімділік,
қайырымдылық, яғни адамгершілік құнды қасиеттерді сіңіріп, өз-өзіне сенімділікті
тәрбиелеуде отбасы мен педагогтар шешуші роль атқарады. Рухани -адамгершілік
тәрбие- екі жақты процесс. Бір жағынан ол үлкендердің, ата-аналардың, педагогтардың
балаларға белсенді ықпалын, екінші жағынан- тәрбиеленушілердің белсенділігін
қамтитын қылықтарынан, сезімдері мен қарым- қатынастарынан көрінеді. Сондықтан
белгілі бір мазмұнды іске асыра, адамгершілік ықпалдың әр түрлі әдістерін пайдалана
отырып, педагог істелген жұмыстардың нәтижелерін, тәрбиелеушілерінің жетіктістерін
зер салып талдау керек. Адамгершіліктің негізі мінез-құлық нормалары мен
464
ережелерінен тұрады. Олар адамдардың іс-қылықтарынан, мінез-құлықтарынан
көрінеді, моральдық өзара қарым-қатынастарды басқарады. Отанға деген
сүйіспеншілік, қоғам игілігі үшін адам еңбек ету, өзара көмек, сондай-ақ
қоғамға тән адамгершіліктің өзге де формалары, бұл-сананың, сезімдердің, мінез-құлық
пен өзара қарым-қатынастың бөлінбес элементтері, олардың негізінде қоғамымыздың
қоғамдық-экономикалық құндылықтары жатады. Баланың өмірге белсенді
көзқарасының бағыты үлкендер арқылы тәрбиеленеді. Тәрбиелеу, білім беру
жұмысының мазмұны мен формалары балалардың мүмкіндігін ескеру арқылы
нақтыланады. Адамгершілікке, еңбекке тәрбиелеу күнделікті өмірде, үлкендердің
қолдан келетін жұмысты ұйымдастыру процесінде, ойын және оқу ісінде жоспарлы
түрде іске асады. Тәрбиешінің ең бастапқы формалары педагогтың балалармен
мазмұнды қатынасында, жан-жақты іс әрекетінде, қоғамдық өмірдің құбылыстарымен
танысу кезінде, балаларға арналған шығармаларымен, суретшілер туындыларымен
танысу негізінде іске асады. Мұндай мақсатқа бағытталған педагогтық жұмыс еңбек
сүйгіштікке, ізгілікке, ұжымдық пен патриотизм бастамасына тәрбиелеуге, көп дүнеині
өз қолымен жасай алуды және жасалған дүниеге қуана білуді дамытуға, үлкендер
еңбегінің нәтижесін бағалауға тәрбиелеуге мүмкіндік жасайды. Балаларда ортақ
пайдалы жұмысты істеуге тырысу, бірге ойнау, бір нәрсемен шұғылдану, ортақ мақсат
қою және оны жүзеге асыру ісіне өздері қатысуға талпыныс пайда болады. Мұның бәрі
де баланың жеке басының қоғамдық бағытын анықтайды, оның өмірге белсенді
ұстанымын бірте-бірте қалыптастырады. Әр баланың жеке басы- оның моральдық
дамуы үшін қамқорлық жасау- бүгінгі күннің және алдағы күндердің талабы,
оған педагогтың күнделікті көңіл бөлуі талап етіледі. «Балалар бақшасындағы тәрбие
бағдарламасы» мектепке дейінгі балалардың жан-жақты дамуын, олардың мектепке
дайындығын қарастырады. Бұл бағдарланы жүзеге асыруда басты ролді атқарады. Оның
тәртібі, іс-қимылы, балалар және үлкендермен қарым-қатынасы балалар үшін үлгі бола
отыра , педагогтың ықпалы әсерлі енеді, баланың жеке басы қалыптасады. Оның
ықпалы неғұрлым белсендірек болса, баланың сезімдерін жан-жақты қамтыған сайын,
олардың ерік күшін жұмылдырып, санасына ықпал етеді. Мектепке дейінгі
жастағы
баланың
рухани-адамгершлік
дамуы
балабақшасы
мен
отбасы
арасындағы қарым-қатынастың тығыздығы артқан сайын ойдағыдай жүзеге асады.
Әрбір бала қандай да болмасын бір міндетті орындау үшін, өзіндік ерекше жағдайлар
жасалады. Мәселен, ойында ұнамды әдеттер, өзара қарым-қатынастар, адамгершілік
сезімдер қалыптасады, еңбекте-еңбек сүйгіштік, үлкендер еңбегін құрметтеу, сондай-ақ
ұйымшылдық, жауапкершілік, парыздың сезімі сияқты қасиеттер, патриоттық сезімдер
жайлы мағлұматтар. т. б. қалыптасады. Мектепке дейінгі жаста балаларды
адамгершілікке тәрбиелеудің негізгі міндеттері мына жайлармен түйінделеді: ізгілік
бастамасымен тәрбиелеу, балалар мен үлкендер арасындағы саналы қарым-қатынас/
тұрмыстың
қарапайым
ережелерін
орындау/
кеңпейілдік,
қайырымдылық,
жақын адамдарға қамқорлықпен қарау және т. б./ Ұжымға тәрбиелеу, балалардың өзара
ұжымда қарым-қатынасын қалыптастыру, Отанға деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу,
әр түрлі ұлт өкілдеріне қадір тұту және сыйлау. Осылайша мейірімділіктің негізі
қаланады, немқұрайдылықтың пайда болуына, құрбыларына, төңіректегі үлкендерге
қалай болса солай қарауға мүмкіндігі жасалмайды. Қарапайым әдеттерді тәрбиелей
