409
В старшей группе игры становятся более сложными. В играх показана работа
различных учреждений (банк, магазин, аптека). У воспитанников совершенствуются
игры, в которых отражены отдельные профессии (продавца, почтальона, актера, врача,
милиционера, водителя, космонавта, шахтера, спортсмена, летчика). В играх
воспитанники пытаются изобразить профессии своих родителей.
Важную роль в работе по профориентации играют дидактические игры. Для
решения дидактической задачи - знакомство с профессиями взрослых, были
использованы игры с предметами: «Айболит» (дети должны собрать предметы,
необходимые для работы врача: игрушечные шприцы, стетоскоп, градусник,-
воспитанники выбирают необходимые предметы среди множества разнообразных
предметов), «Юный строитель» (из множества предметов дети выбирают те, что можно
увидеть на стройке - игрушечные - кирпичик, кран, трактор)и другие игры,
организованные по данному принципу. Это позволяет закрепить теоретические знания.
Хорошую практику дает совместное разыгрывание дошкольников вместе с
педагогамисценок-ситуаций, в которых дети учатся правильно вести себя, создавать
художественные образы по темам: «Юный стилист», «А мы летим в космос», «Буду
ветеринаром» и другие.
Дети учатся создавать элементы для атрибутов игры, овладевают различные
техники выполнения этих атрибутов.
В формировании профориентации воспитанников важную роль играет чтение
художественных произведений. Своей эмоциональностью, образностью, живостью
детская книжка заражает детей энтузиазмом труда: пробуждает интерес, уважение к
труду, желание подражать героям литературных произведений, подобно им, хорошо
работать.
Большое значение в ознакомлении воспитанников с трудом взрослых, с их
профессиями проводится через наблюдения и заочные экскурсии. Такие формы работы
обеспечивают
наибольшую
выразительность
представлений,
максимальную
действенность приобретенных воспитанниками знаний; где они на практике проявляют
и закрепляют полученные знания, реализуются все направления развития, проявляются
коммуникативные качества дошкольников. В практике работы детского сада
«Алпамыс» проводятся экскурсии для ознакомления с работой поваров детского сада,
медицинской сестры, бухгалтера и других. В процессе наблюдений важно фиксировать
внимание воспитанников на тех сторонах труда взрослых, которые имеют наибольшее
значение для воспитания у них правильного отношения к труду, для формирования их
собственной трудовой поведения. Наблюдение за работой взрослых положительно
влияют на поведение воспитанников, их отношение к людям, к вещам, ценности труда.
ҚАЗАҚ ТІЛІНЕ ТӘН ДЫБЫСТАРДЫ
ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕР АРҚЫЛЫ ҮЙРЕТУ
Естаева Ж.Е.
Қарағанды қаласы «№6 «Алданыш» б/б» КМҚК
«Бүкіл әлемдегі сияқты, Қазақстан мектепке дейінгі
410
білім берудің жаңа әдістеріне көшу керек»
Н.Назарбаев.
Өзге ұлт өкілдеріне мемлекеттік тілді үйретудегі негізгі міндеттердің бірі – қазақ
тіліне тән дыбыстарды дұрыс айтуға үйрету. Қазақ тіліне тән дыбыстарды ерте,
мектепке дейінгі жастан бастап үйреткен дұрыс. Мектеп жасына дейінгі кезеңде
балалардың тіл аппараттары ең белсенді және қозғалмалы келеді, сондықтан бұл
уақытты өткізіп алмау керек. 3 және 7 жас аралығында балада өзінің дыбысталуын есту
арқылы бақылау дағдысы, кейбір мүмкін болған жағдайда оны түзету білігі қарқынды
дамиды, яғни фонематикалық қабылдауы қалыптасады. Әрі орыстілді балаға қазақ
тіліне тән дыбыстарды дұрыс қойып беруге болады. Басынан тіл дыбыстарын дұрыс
үйренген – жеңіл, ал кейін оны түзету қиынға соғады.
Мектепке дейінгі білім беру қазақ тілін оқытуға өте қолайлы кезең, себебі бұл
жастағы балалар тілдік құбылысты қабылдау қабілеттілігімен ерекшеленеді: оларды
өзінің сөйлеу тәжірибесін, тіл «құпияларын» байқау қызығушылығы пайда болады.
Олар жылдам берілген шағын материалды меңгеріп алып, оны өте жақсы кері айтып
бере алады. Балалардың жасы қосылған сайын мұндай факторлар өзінің күшін жоғалта
бастайды. Ал қарапайым ауызекі сөйлеу тіліне үйрету балалардың қазақ тілінің өзіне
тән ерекше дыбыстарын сөз ішінде дұрыс айта білу қабілеттерін қалыптастырмайынша
жүзеге асырылмайды. Қазақ тілінің дыбыстық құрамындағы ерекше дыбыстарды айту
дағдысы балада жоқ. Демек, оны меңгерту – бірінші мәселе. Баланы дыбысты дұрыс
айтуды үйретіп қана қоймай, ол дыбыстардың сөзде, сөз тіркесінде, сөйлемде дұрыс
айтылуына жаттықтыру қажет. Дыбыстар айтылғанда да, естілгенде де өз
қалпында дұрыс, дәл айтылып, анық естілуі керек. Ал дыбыстардың дұрыс айтылмауы
балалардың үйренетін сөздерінің мағынасын дұрыс ұғуына кедергі келтіреді. Басқа ұлт
балаларына қазақ тіліндегі дыбыстарды анық айтуға үйретудің түпкі мақсаты –
баланың өздері үйреніп жүрген тілде айтылған ойларының, сөздерінің түсінікті
жеткізілуі. Қазақ тілі дыбыстарын дұрыс айтуға үйретуде баланың басты міндеттерінің
бірі – балалардың дыбыстарды дұрыс естуін қалыптастыру. Дыбыстау мүшелерінің
қызметін педагогтің өзі де біліп, әсіресе сөз ішінде кезектесіп отыратын қазақ тілінің
ерекше дыбыстарын жасауға қатысатын дыбыстау мүшелерінің қызметін балаларға
жан-жақты да дәл түсіндіріп бергенде ғана өзге тілдің дыбыстарын, сөздерін қатесіз,
дұрыс айтады [1, 20б.].
Қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс және анық айтуға төсілдіруде дыбыстарды
әртүрлі формада айтқызу нәтижелі болады. Олар:
1)
хормен айтқызу,
2)
жұппен айтқызу,
3)
жеке айтқызу.
Балаларға хормен айтқызу жеке баланың дыбысты қате айтамын деп жасқануынан,
ұялуынан сақтайды. Барлық балалар бірге айтқан кезде дыбыс жақсы, анық
естіледі. Жұппен айтқан кезде оқушылар бір-бірінің қатесін түзейді, дұрыс айту
дағдысын игереді. Олар бір-біріне қажетті көмекті қысылмай береді. Хормен, жұппен
дыбысты бірнеше рет қайталап үйренген соң, оқушылардың дыбысты жеке меңгеруін
тексеруге қолайлы болады.
