Бағдарламасы «Өзара ауыстырымдылық негіздері»

Құрастырушы: т.ғ.к., доцент ________________ Касенов А.Ж.

Машина жасау және стандарттау кафедрасы

Кафедра меңгерушісі ______________ Шумейко И.А.

(қолы)
Металлургия, машинажасау және көлік факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған 2011 ж. «__» __________ № ____ хаттама
ОӘК төрағасы ____________ Ахметов Ж.Е. «___»________2011ж.

(қолы) (күні)

Факультет деканы ___________ Тоқтағанов Т.Т. «___»________2011ж.

(қолы) (күні)

ҚҰПТАЛҒАН:

ЖжӘҚБ бастығы _________ Варакута А.А. «___»__________ 2011ж.

(қолы) (күні)
Университет оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған

«___» ______________ 2011ж., № _____ хаттама.

- машинежасау өнімдердің метрология, техникалық әдістер және өлшеу құралдардың негіздерін;

- теоретикалық және заң шығаратын базалар және қазіргі стандарттаудың нормативтік құжаттарын;

- машинежасау өнімдер сапаның көрсеткіштері және оларды анықтау әдістерін;

- стандартау бойынша жалпы принциптер және ғылыми жағдайлар;

- бұрышты және жазықтық мөлшерінін бақылау тәсілдері мен құралдары.

- Дайындаманы, машина бөлшектерді және технологиялық процесстерді қазіргі бақылау әдістерімен пайдалану;

- Құйманың, штамповканың технологиялық процессті жобалағанда сәйкес бақылау әдістеріні тағайыну;

- Дәлдік параметрлер тағайында нақты стандарттарды пайдалану;

- Техникалық құжаттарды және сызбаларды жақсы ресіидеу.
2 Пререквизиттер.

«Өзара ауыстырымдылық негіздері» пәнін оқып білу үшін келесі пәндердің білімдердің қажеті бар: «Жоғары математика»; «Физика», «Материал кедерг»і, «Материалтану».

Тәртіптің, келесі зерттеу жанында қайсылардың тәртіп білімдері қажетті «Өзара ауыстырымдылық негіздері»: «Технологиялық әбзелді жобалау», «Машинажасау шығару технологиясы», «Өндірістік үрдістерді автоматизациялау негіздері», «Механика және құрастыру цехтарды жобалау», дипломдық жобалау.

Өзараауыстырымдылық негіздері пәнінің тақырыбы және қазіргі машина жасаудағы атқаратын қызметі. Дамуының қысқаша тарихы. Жоғары тәжірибелі инженер-машина жасаушыларды даярлауда пәннің алатын орны.

Өзараауыстырымдылықтың мәні және түрлері. Өлшем, шекті ауытқу, шақтама және қондырма туралы түсінік. Шақтама өрісінің сұлбасы. Қондырма және шақтама жүйесін құрастыру принципі. Білік және тесік жүйесіндегі қондырмалар. Шақтама бірлігі, шақтама бірлігінің саны, шақтама қатарлары, дәлдік квалитеттер, өлшем арақашықтықтары [1 – 18].

2 тақырып. Тетік беттерінің толқыдылығын, кедір-бұдырлығын, пішіні мен орналасуынның аутқуларын мөлшерлеу, бақылау және өлшеу тәсілдері мен жабдықтары.

Тетік беттерінің өзара орналасу мен пішіндік ауытқулары. Беттердің кедір-бұдырлығы мен толқындылығы. Өзара орналасу мен пішіннің ауытқуларын, беттердің кедір-бұдырлығы мен толқындылығын мөлшерлеу және сызбада белгілеу. Өзара орналасудың тәуелді және тәуілсіз шақтамалары. Бекіту тетіктері орнатылатын осьтердің орнықтыру шақтамасы. Беттердің кедір-бұдырлығын, орналасуы мен пішіннің ауытқуларын бақылау мен өлшеудің тәсілдері және құралдары [1 – 18].

Пайдалануға қойылатын негізгі талаптар. Шақтама өрісінің негізгі ауытқулары. Ұнамды шақтама өрісі және ұнамды қондырмалар. Сызбада шекті ауытқуларды және қондырмаларды шартты белгілеу. Саңылау қондарманы есептеп таңдау, пайдалану аймағы. Керілісті қондарманы есептеп таңдау, қолдану аймағы. Ауыспалы қондарманы есептеп, қолдану аймағы. Тербеліс мойынтіректің қондырмалар және шақтамалар жүйесі. Тербеліс мойынтіректердің дәлдік сыныптары. Тербеліс мойынтіректердің қондырмаларын есептеу. Тегіс цилиндрлі тетіктердің бақылау калибрлері, жіктелуі және құрылымы. Шекті калибрлердің қажетті өлшемдердерін есептеу [1 – 18].

Пайдалануда қойылатын негізгі талаптар және жіктелуі. Цилиндрлік бұрандалардың негізгі параметрлері және қателіктері. Метрикалық бұранданың қндырмалары мен шақтамалар жүйесі. Дәлдік дәрежелері және сыныптары. Метрикалық бұранданың дәлдігі мен шақтамасын белгілеу. Кинематикалық және құбырлы бұранданың қысқаша сипаты, өзараауыстырымдылықтың жалпы мәселелері. Бұранда қосылыстарының дәлдігін бақылау тәсілдері мен құралдары [1 – 18].

Пайдалануда қойылатын негізгі талаптар. Конусты қосылыстардың түрлері. Конусты қосылыстардың шақтамалары мен қондырмалары. Бұрышты өлшемдердің шақтамалары. Конусты және бұрышты бақылау тәсілдері мен құралдары [1 – 18].

Тісті берілістерге қойлатын дәлдік және пайдаланушылық талаптары, жіктелуі. Цилиндрлік тісті доңғалақтың дәлдік мөлшері. Түйіндесу түрін және дәлдік дәрежесінін таңдау. Сызбада түйіндесу түрін және дәлдік дәредесін белгілеу. Бұрамдықты және конусты берілістердің шақтамалары. Тісті доңғалақты бақылау тәсілдері мен құралдары [1 – 18].

Оймакілтек және кілтек қосылыстарды пайдалануда қойылатын негізгі талаптар. Призмалы кілтек қосылыстарының шақтамалары және қондырмалары. Тік бүйірлі оймакілтек қосылыстардың шақтамалары мен қондырмалары. Центрлеу тәсілдері. Эвольвенталы оймакілтек қосылыстардың шақтамалары және қондырмалары. Сызбада оймакілтек және кілтек қосылыстарын белгілеу. Оймакілтек және кілтек қосылыстарды бақылау тәсілдері мен құралдары [1 – 18].

Өлшемдер тізбегінің жіктелуі. Негізгі түсініктемелер және терминдер. Жобалау және тексеру есептері. Толық өзараауыстырымдылықты қамтамасызететін өлшемдер тізбегін есептеу әдісі. Өлшемдер тізбегін теория-ықтималдық әдісімен есептеу. Топты өзараауыстырымдылық әдісі (селективті құрастыру). Келтіру және реттеу тәсілдері. Кеңістік және жазықтық өлшемдер тізбектерін есептеу [1 – 18].

Тәжірибеліқ сабақтарыны келесі тақырыптар шығарады:

Тәжірибеліқ жұмысы. Қондырма және шақтама жүйесін құрастыру принциптер және олардың таңдау. Санылау, керілісті және ауыспалы қондармаларды есептеу және таңдау.

Тәжірибеліқ жұмысы. Тербеліс мойынтіректердің қондырмаларын есептеу және таңдау.

3 тақырып. Тегіс цилиндрі қосылыстарды бақылау мен аустырымдылығы.

Тәжірибеліқ жұмысы. Тегіс цилиндрлі калибрлеріні есептеу және таңдау.

Тәжірибеліқ жұмысы. Кілтек қосылыстардың өзараауыстырымдылығы.

Тәжірибеліқ жұмысы. Оймакілтек қосылыстардың өзара-ауыстырымдылығы.

8 тақырып. Өлшемдер тізбегін есептеу теориясы мен тәжірибесінің негізгі ұғымдары.

Тәжірибеліқ жұмысы. Өлшемдер тізбегіні есептеу.

Зертханалық сабақтарына келесі тақырыптар шығарады:

Зертханалық жұмысы. Тетіктердің беттерінің кедір-бұдырлығын анықтау.

Зертханалық жұмысы. Сатылы біліктің дәлдік көрсеткіштерінің өлшеуі.

Зертханалық жұмысы. Калибр пробканың форманың ауытқуларың және өлшемдерін өлшеуі және оның жарамдылығының анықтауы.

Зертханалық жұмысы. Тетіктің корпусының дәлдікті бағалауы.

Зертханалық жұмысы. Аспаптық микроскопта сыртқы цилиндрлік бұрандаманың параметрларды өлшеу.

Зертханалық жұмысы. Тісті доңғалақтың негізгі қадамды өлшеу

Курстық жұмыс пәннің негізгі тараулар және тегіс цилиндрлі қосылыстарының қондыру және шақтама әсептер, домалау мойынтірек қондырмаларын есептеу мен таңдау, тегіс шекті калибрдің орындау өлшем есептеу, тіс дөңгелектін дәлдік параметрлерін комплексі таңдау және жұмыс сызбаны орындау, толық өзараауыстырымдылық әдісітерімен өлшеу тізбегі есептеу қосылады.

Курстық жұмысының көлімі 30-40 бет есептеу-түсініктеме және бір сызбақағаз графикалық бөлімі.

Графикалық бөлімде курстық жұмысыны метрикалық және кажетті аспаптар және тетіктің сызбалар 1.5 – 2000 ҚР СТ, 1.4 – 93 сәйкес көрсетіледі.

4.6 Студенттерінің өзара жұмысының мазмұны

Тәлімгерлердің өзіндік жұмысының мақсаты – курстың жеке тақырыптарың терең окып білу, дәріс және зертханалық сабақтарына дайындалу, межелік бақылауларға және емтиханға дайындалу. Курстың теориялық тақырыптары оқылғаннан кейін, тақырыптар бойынша сұрастыру жүргізіледі.

№	ТӨЖ түрі	Есеп беру түрі	Бақылау түрі	Сағат көлемі
1	Дәріс сабақтарына дайындалуы		Сабаққа қатысуы	7,5
2	Тәжірибелік сабақтарына дайындалуы	Жұмыс дәптері	Сабаққа қатысуы	7
3	Тәжірибелік сабақтарына бойынша есеп беруі және оларды қорғауы	Есептер	Тәжірибелік жұмыстарды қорғауы	15
4	Зертханалық сабақтарына дайындалуы	Есептер	Сабаққа қатысуы	8
5	Зертханалық сабақтарына бойынша есеп беруі және оларды қорғауы	Есептер	Зертханалық жұмыстарды қорғауы	15
6	Курстық жұмысыны орындау	Түсініктік жазба	Курстық жұмысыны қорғау	20
7	Бақылау шараларына дайындалуы		АБ 1, АБ 2 тестілеу	10
	Барлығы			82,5

4.6.2 Студенттердің өздігінен оқуына бөлінген тақырыптардың тізімі:

1. Өзара ауыстырымдылық түрлері. Функциональды өзара ауыстырымдылық [1 – 18].

2. Өзара ауыстырымдылықғына және машина сапасына өзара орналасу мен пішіннің ауытқуларын, беттердің кедір-бұдырлығы мен толқындылығын әсері [1 – 18].

3. Пластмасстан жасалған тетіктердің қондырмалары. Ағашөндеу саласында өзараауыстырымдылығы. Калибрледің түрлері [1 – 18].

4. Бұранда қосылыстарының дәлдігін бақылау тәсілдері мен құралдары [1 – 17].

5. Конусты және бұрышты бақылау тәсілдері мен құралдары [1 – 18].

6. Тісті доңғалақты бақылау тәсілдері мен құралдары [1 – 18].

7. Эвольвенталы және үшбүрышты пішінің оймакілтек қосылыстар [1 – 18].

8. Реттеу әдісі. Қиылыстыру әдісі. [1 – 18].

5 Әдебиеттер

Негізгі

1 «Техникалық реттеу туралы» ҚР Заңы. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылы

2 «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы»: ҚР Заңы – Алматы, 1999.

3 «Өлшеу бірлігін қамтамасыз ету туралы»: ҚР Заңы – Алматы, 2008.

4 Өзара ауыстырымдылық, стандарттау, сертификаттау негіздері және техникалық өлшеу. Сапа менеджменті. М. Самсаев, И. Самсаев, Б. Жүнісбаев, ж.б. Оқу құрал - Алматы: «Бастау» баспасы, 2008. – 262 б.

5 Өзара ауыстырымдылық, стандарттау және техникалық өлшеулер. Оспан Ә.Ж., Жусин Б.Т., Мұқашева Н.А. – Астана: С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің баспаханасы, 2008. – 196 б.

6 Стандарттау, метрология және сертификаттау негіздері. Қажғалиев Н.Ж., Жусин Б.Т., Захан С. Оқулық. – Астана: С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалықуниверситетінің баспаханасы, 2009. – 196 б.

7 Жаңзақов М.М., Мырзабек К.А. Стандарттау – Қызылорда, «Тұмар», 2007 ж. – 224 бет.

8 Лифиц И.М. Стандартизация, метрология, сертификация. – М.: Издат. 2002. – 296с.
Қосымша

9 Аубакиров Г.О. Метрология, стандарттау және сапаны басқару бойынша практикум. – Алматы: Рауан. 1992. – 95б.

10 Шишкин И.Ф. Метрология, стандартизация и управление качеством. М.: Издательство стандартов. 1990г. – 343с.11 Ткаченко В.В., Галичев А.В. и др. Основы стандартизации. М.: Издательство стандартов. 1986г., 278с.

11 Сергеев А.Г., Латышев М.В. Сертификация. Учебное пособие – М.: Логос, 2001. – 248 с.

12 Практическая сертификация продукции и услуг. Учебное пособие/Под ре. В.Я. Кершенбаума, Т.В. Горяистовой – М.: АНО «Технонефтегаз». 2001. – 312 с.

13 Басаков М.И. Сертификация продукции и услуг с основами стандартизации и метрологии. Ростов-на-Дону: Март, 2002. – 356 с.

14 Спицнадель В.И. Системы качества в соответствии с международными стандартами ISO 9000: Учебное пособие – СПб: Издательский дом «Бизнес-пресса», 2000. – 336 с

15 Варакута С.А. Управление качеством продукции: Учебное пособие – М.: ИНФРА – М, 2002. – 207 с.

16 Мишин В.Н. Управление качеством: Учебное пособиедля ВУЗов – М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000.- 303 с.

17 Абрамов В.А. Сертификация продукции и услуг. – М.: Ось – 89, - 2000. – 312 с.

18 Бурдун Г.Д., Морков Б.Г. Основы метрологии. М.: Издательство стандартов, 1985. – 80 с.

Мамандықтың (тардың) Нысан

жұмыс бабындағы оқу ПМУ ҰС Н 7.18.3/32

жоспарынан үзінді көшірме

5В073200 – Стандарттау, метрология және сертификаттау мамандығының жұмыс оқу жоспарынан көшірме
Пәннің атауы: Өзара ауыстырымдылық негіздері

Оқу формасы

Пәннің көлемі

Семестр бойынша бақылау формасы

Семестр

Курс және семестр (сағаттарды) бойынша сағаттарды бөлу

кре-диттер

академиялық сағат

кредиттер

аудиторлық сабақ (ак.сағат)

СРС (ак. часов)

барлығы

ауд

СӨЖ

емт

сын

КЖ

Кж

барлығы

дәр

тәж

зерт

барлығы

ОСӨЖ

Күндізгі ЖОБ негізінде

3

135

52,5

82,5

4

4

4

3

52,5

30

7,5

15

82,5

30

Кафедра меңгерушісі _________ Шумейко И.А. «___»_____________ 2011 ж.

жүктеу 222 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: