Бағдарламасы мұҒалімге арналғАН

26
қимылға тартылады, осылайша, негізделген дәлелдерді келтіріп, қадағаланатын оқиғаларды 
сипаттауда түрлі мүмкіндіктерге ие болады 
Тіл – тәжірибені ұжымдық қабылдаудың негізгі құралы. Негізінде, білім диалог арқылы 
беріледі,  оқушылардың  сыныптағы  өзара  байланыс  пен  келісушілікті  қабылдау  деңгейін 
білдіретін  қызметтің  диалогпен  қалайша  жанасатынына  байланысты  болады.  Мұғаліммен 
және  басқа  оқушылармен  әңгімелесу  –  оқушының  қызмет  белсенділігін  қамтамасыз  ететін 
және түсінігін дамытатын маңызды құрал. 
Александер (2008) диалогтік оқыту оқушыларды ынталандыру және дамыту үшін әңгіме 
күшін қолдануға мүмкіндік береді деп санайды. Диалогтік оқыту Бахтин (1981), Мерсер (2005), 
Велс (1999) және Вуд (1998) жұмыстарында бейнеленген. Александердің пайымдауынша, диа-
лог арқылы мұғалімдер күнделікті ойталқыларда «салауатты» келешек мүмкіндіктерін анықтап, 
оқушылардың дамып келе жатқан идеяларымен жұмыс жасауына және түсінбеушілікті жеңе 
білуіне  көмектесе  алады.  Оқушыларға  сыныпта  әртүрлі  кеңейтілген  диалогтерге  қатысуға 
мүмкіндік  берілсе,  олар  өзіндік  жеке  түсініктерінің  өрісін  зерттей  алады.  Бұл  мүмкіндік 
олардың тілді білімді құру құралы ретінде қолданудың жаңа тәсілдерін тәжірибеден өткізуге 
жол ашады.
Сабақ  барысындағы  әлеуметтік  өзара  әрекеттестік  оқуда  маңызды  рөл  атқарады. 
«Мұғалім-оқушы» және «оқушы-оқушы» жағдайындағы қарым-қатынас түсінікті дамытып, 
мағынаны ашудың елеулі бөлігін құрайды.
Соңғы  зерттеулер  оқу  қай  жерде  өтетініне  қарамастан,  жалпы  белгілері  болатынын 
дәлелдеді, атап айтқанда:
•  Адамдар  ассоциациялар  арқылы,  мнемоника,  жаттығулар,  имитация,  нұсқаулық 
беруді пайдалана отырып, білім алады, бұл түсінік пен дағдылардың кезең-кезеңмен 
қалыптасуына ықпал етеді. Ассоциациялық оқыту нақты мәліметті жаңғырту немесе 
есте сақтауға жол ашады.
•  Адамдар белсенді зерттеулер – зерделеу, эксперимент, басқалардың жетекшілігімен 
зерттеу, тапсырмаларды орындау, ойлау арқылы түсінік пен дағдыларды құра отырып 
білім алады. Сындарлы оқыту дағдылардың ықпалдасуына және тереңірек түсінуге 
ықпал етеді.
•  Адамдар  диалог  әдісін  қолдана  отырып,  мәселен,  талқылау,  дебат,  ынтымақтастық, 
білімді  бірлесіп  құру  арқылы  түсінік  пен  дағдыларды  қалыптастыру  арқылы  білім 
алады. Әлеуметтік-сындарлы оқыту да дағдылардың ықпалдасуына және тереңірек 
түсінуге мүмкіндік береді.
Барлық әдістер мыналарға назар аударады:
•  оқушының белсенділігі;
•  қызмет бағыттарын күтілетін нәтижелерге сай жүзеге асыру;
•  кері байланыстың маңыздылығы;
•  шоғырлану (тәжірибе) және ықпалдасу мүмкіндігі.
Сонда мектеп мұғалімі үшін бұлардың маңызы не? Оқу теориясы мұғалімдер үшін тікелей 
нұсқау бермегенімен, оқу мүмкіндіктерін ұлғайту үшін оқу ортасын қалай құру туралы нақты 
қорытындыларды тұжырымдауға мүмкіндік ашады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ
Alexander, R.
J., (2008). Towards Dialogic Teaching: rethinking classroom talk. [Диалогтік оқыту 
жолында: сыныпта талқылауға арналған жаңа тәсіл]. (4th edition), Dialogos.
Bakhtin,  M.  M.,  [1930]  (1981).  The  Dialogic  Imagination:  Four  Essays.  [Диалогтік  қиял:  төрт 

27
эссе]. Ed. Michael Holquist. Trans. Caryl Emerson and Michael Holquist.
Bandura,  Albert.,  (2001).  «Social  cognitive  theory:  An  agentic  perspective».  [«Әлеуметтік-
когнитивтік теория: келісті болашақ»]. Annual Review of Psychology 52 (1): 1–26, doi:10.1146/ 
annurev.psych.52.1.1.
Bandura,  Albert.,  (1997).  Self-efficacy:  The  exercise  of  control.  [Өзіндік  тиімділік:  бақылау 
жүргізу]. New York: Freeman.
Foer,  J.,  (2011).  Moonwalking  with  Einstein:  the  art  and  science  of  remembering  everything. 
[Эйнштейнмен айда серуендеу: бәрін есте сақтау өнері мен ғылымы]. New York: Penguin 
Press.
Gardner, H., (2006). Multiple intelligences: New horizons. [Зияткерлік қырлары: жаңа көкжиектер]. 
New York, NY: Basic Books.
Gardner, H., (2011 edition). Frames of Mind: The theory of multiple intelligences. [Ойлау шектері: 
көптік ақыл теориясы]. New York: Basic Books.
Goswami  U.,  (2006).  «Neuroscience  and  education:  from  research  to  practice?».  [Нейроғылым 
және білім: зерттеуден тәжірибеге дейін]. Nat Rev Neurosci 7(5):406-11
Harris, J. R., (1998). The nurture assumption: Why children turn out the way they do. [Тәрбие туралы 
ойлар: балалар неліктен бұндай болады]. Free Press.
Mercer, N. & Fisher, E., (1993). How do teachers help children to learn? An analysis of teachers’ 
interventions in computer-based activities. Learning and Instruction. [Мұғалімдер балаларға 
оқуға  қалай  көмектеседі?  Мұғалімдердің  компьютерлік  қызметке  қатысуын  талдау.  Оқу 
және тәрбие]. 2, 339–355. 
Maslow, A., (1968). Towards a Psychology of Being. [Дүние психологиясы жолында]. New York: 
Van Nostrand.
Mercer, N., (2005). Sociocultural discourse analysis: analysing classroom talk as a social mode of 
thinking. [Әлеуметтік-мәдени сұхбат: сыныпта талқылауды талдау – ойлаудың әлеуметтік 
түрі]. Journal of Applied Linguistics, 1, 2, 137–168.
Noice, H., (2006). What studies of actors and acting can tell us about memory and cognitive func-
tioning. Current Directions in Psychological Science. [Актерлер мен актерлік ойын туралы 
қандай зерттеулер бізге жады және когнитивті функциялар туралы айта алады]. 15 (1).
Piaget,  J.,  (1977).  The  Role  of  Action  in  the  Development  of  Thinking.  [Ойлауды  дамытудағы 
қызметтің рөлі]. In W.F. Overton & J.M Gallagher (Eds.), Advances in Research and Theory. 
New York: Plenum Press.
Ridley, M., (2004). Nature via Nurture: Genes, Experience, and What Makes Us Human. [Табиғат 
немесе тәрбие: ген, тәжірибе және бізді адам ететін не]. http://www.rationaloptimist.com/
Roediger, HL & Karpicke, JD., (2006). Test-enhanced learning – Taking memory tests improves long-
term retention. Psychology Science. [Тестілеу арқылы оқыту – Жаттауға тестілеу өткізу ұзақ 
мерзімді жадыны жақсартады. Психология ғылымы]. 17 (3) 249–255.
Rogers, C.R., (1983). Freedom to learn for the 80s. [80-жылдардағы оқу еркіндігі]. Columbus, OH: 
Charles Merrill.
Rogers, C. and Freiberg, H. J., (1993). Freedom to Learn. [Оқу бостандығы]. (3rd edn.), New York: 
Merrill.
Simons, J., (2011). http://www.neuroscience.cam.ac.uk/directory/profile.php?jss30
Sternberg, R.J., (1985). Beyond IQ: A Triarchic Theory of Intelligence. [IQ сыртында: Зияткерліктің 
үштік теориясы]. Cambridge: Cambridge University Press.
Sternberg, R.J., (1997). A Triarchic View of Giftedness: Theory and Practice. [Дарындылыққа үштік 
көзқарас: теория және тәжірибе]. In N. Coleangelo & G. A. Davis (Eds.), Handbook of Gifted. 
[Дарындыларға арналған оқу жөніндегі нұсқаулық] Education (pp. 43–53). Boston, MA: Al-
lyn and Bacon.
Sternberg, R. J., (2007). Wisdom, Intelligence, and Creativity Synthesized. [Синтезделген даналық, 
зият және шығармашылық]. New York: Cambridge University Press.