Бағдарламасы мұҒалімге арналғАН

53
кезде бар уақытын белгілі жастағы балалар үшін қандай бағдарламаның қолайлы екендігіне 
жұмсамай, оларға білім алу барысында қолдау көрсетуге тырысады. аралас жастағы оқуды 
зерттеу  әртүрлі  жастағы  оқушылардың  сұраныстарын  қанағаттандыруда  үдерістік  тәсілдің 
қолайлы  екендігін  көрсетеді.  Бұл  мұғалімдердің  әрбір  оқушы  өзінің  даму  деңгейіне  сәйкес 
қатыса  алатын,  барлық  балаларды  қамтитын  ашық  тапсырма,  тәжірибе  мен  жоба  өткізуін 
талап  етеді.  Әртүрлі  жастағы  табысты  сыныптарда  мұғалім  оқытуды  үйлестірушінің  рөлін 
атқарады және «білім беруші» субъекті ретінде әрекет етпейді, қайта оқу үдерісін бағыттайды, 
толықтырады  және  қолдайды.  Әрбір  оқушының  білім  алуына  көмек  көрсету  үшін  олар 
оқушылардың жеке сұраныстарын, дамуы мен мүдделерін білуге тиіс. Яғни оқу үшін бағалау 
әртүрлі жастағыларды табысты оқытудың маңызды құралы болып табылады.
Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту мен оқуға арналған зерттеулердің негізгі 
ерекшеліктері олардың оқу сабақтарын балалар үшін қызықты, тартымды және маңызды етуге 
бағытталуы болып табылады. Мұғалім оқушылардың не білетінін және қандай жаңа ақпарат 
қосу керектігін анықтаған жағдайда кіші жастағы балалардың назарын аударуға болатынын атап 
өткен жөн. Метасананы оқыту жолдарының бірі – өз ойын анық баяндауға үйрету, оны сабақты 
жоспарлау  кезінде  және  сыныптағы  пікірталастар  кезінде  ескеру  болып  табылады.  Міндет 
– лексиканы қалыптастыру, біз «Бүгін біз… туралы ойлаймыз», «Бұл сабақ… туралы», «Не 
туралы ойладық?» деген сауалдарды ойбағдар ретінде ұсына отырып, біздің сабақ беруіміздің 
сипатын аша түсіп, балаларымыздың өзіндік ойлауы мен түсінігінің кемелденуіне көмектесуге 
тырысамыз.  Пайдаланылған  терминдерді  түсіндірумен  бірге  балаларға  сол  терминдерге  өз 
сөздерімен анықтама беру міндетін де жүктеу керек.
Бастауыш мектеп жасындағы балалар үшін идеяларды тудыру барысында креативтілікке 
үнемі көңіл бөлінеді. ересектердің көптеген идеяларды бағалай алмауының өзі балаларға көп 
идея  өндіріп,  өзін-өзі  бағалаудың  келесі  кезеңіне  ауысуына  сеп  болады.  идеяларды  өндіру 
сапасы мәселесінің маңыздылығы балаларда өзін-өзі бағалау қабілеті дамыған сайын өрістей 
береді. Бұл жаста өзін-өзі бағалауға ерекше назар аудару қажет, сол үшін балалар өздерінің 
болжамдарын өндіру мен зерделеу, сондай-ақ осындай бағалау негізінде өз идеяларын қайта 
қарау мүмкіндіктерін зерттейді.
ПАйДАЛАНЫЛҒАН әДЕБИЕТ
Atkinson,  R.  C.,  &  Shiffrin,  R.  M.  (1968).  Human  memory: A  proposed  system  and  its  control 
processes [адам жадысы: ұсынылатын жүйе және оны бақылау үдерісі]. In K.W.Spence & J. 
T. Spence (Eds.), The Psychology of Learning and Motivation: Advances in Research and Theory 
(Vol. 2, pp.89-195). New York: Academic Press.
Baddeley, A. D., & Hitch, G. (1974). Working memory [жұмыс жадысы]. In G. H. Bower (Ed.), The 
Psychology of Learning and Motivation: Advances in Research and Theory (Vol. 8, pp. 47–89). 
New York: Academic Press.
Bandura, A. (1977). Social Learning Theory [Әлеуметтік оқыту теориясы]. New York: General 
Learning Press.
Baron-Cohen, S. (1995). Mindblindness: An Essay on Autism and Theory of Mind [Сезім соқырлығы: 
аутизмді зерттеу және сана теориясы]. Boston: MIT Press/Bradford Books.
Barron,  B.  (2002).  Creative  work  in  relational  context  and  its  developmental  significance 
[релятивистік мәнмәтіндегі шығармашылық жұмыс және даму үшін оның маңыздылығы]. 
Human Development, 45, 367–371.
Chen, Z., Sanchez, R., & Campbell, T. (1997). From beyond to within their grasp: Analogical problem 
solving in 10- and 13-month-olds [Түсінуден тыс және оның ішінде: 10 және 13 ай жасындағы 
ұқсастық бойынша проблемаларды шешу]. Developmental Psychology, 33, 790–801.
Davidson, J. E., Deuser R., & Sternberg, R. J. (1996). In J. Metcalfe & A. P. Shimamura, Metacognition: 
Knowing about Knowing [Метасана: білім туралы білім]. Cambridge. Mass: MIT Press.

54
Flavell,  J.  H.  (1976).  Metacognitive  aspects  of  problem  solving  [Проблеманы  шешудің 
метатанымдық аспектілері]. In L. B. Resnick (Ed.), The Nature of Intelligence (pp.231–236). 
Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive-developmental 
inquiry [Метасана және танымдық мониторинг: танымдық зерттеулер мен даму зерттеулеріне 
арналған жаңа сала]. American Psychologist, 34, 906–911.
Flavell, J. H., Green, F. L., & Flavell, E. R. (1995). Young children’s knowledge about thinking. 
Monographs  of  the  Society  for  Research  in  Child  Development  [ерте  жастағы  балалардың 
ойлау  туралы  білімдері.  Бала  дамуы  саласындағы  зерттеу  қоғамының  монографиясы]. 
Monographs of the Society for Research in Child Development, 60 (1), Serial No. 243.
Fodor, J. (1992). A theory of the child’s theory of mind [Сананың балалық моделінің теориясы]. 
Cognition, 44, 283–296.
Frith, U., Happe, F., & Siddons, F. (1994). Autism and theory of mind in everyday life [аутизм және 
күнделікті өмірдегі сана моделі]. Social Development, 3, 108–124.
Gentner, D., & Holyoak, K. J. (1997). Reasoning and learning by analogy: Introduction [Ұқсастық 
бойынша пайымдау және оқыту: Кіріспе]. American Psychologist, 52, 32–34.
Goswami, U., & Brown, A. L. (1989). Melting chocolate and melting snowmen: Analogical reasoning 
and  causal  relations  [Шоколад  пен  аққаланың  еруі:  ұқсастық  бойынша  пайымдау  және 
себеп-салдар байланысы]. Cognition, 35, 69–95.
Goswami, U., & Brown, A. L. (1990). Higher-order structure and relational reasoning: Contrasting 
analogical and thematic relations [жоғары тәртіптегі құрылым және релятивтік пайымдау: 
ұқсастық бойынша пайымдаудың тақырыптық байланыстан айырмашылығы]. Cognition, 
36, 207–226.
Guilford, J. P. (1956). The structure of intellect [Зият құрылымы]. Psychological Bulletin, 53, 267–
293.
Hagen, J. W., & Hale, G. A. (1973). The development of attention in children [Балаларда зейінді 
дамыту].  Paper  presented  at  the  Minnesota  Symposia  on  Child  Psychology.  University  of 
Minnesota, Minneapolis, October, 1972.
Howe, C., & Mercer, N. (2010).  Research survey for The Cambridge Primary Review [Кембридждік 
бастапқы шолуға арналған сауалнама-зерттеу]. In R. Alexander (Ed.), Children, their World, 
their Education.  London: Routledge.
Inhelder, B., & Piaget, J. (1958). The Growth of Logical Thinking from Childhood to Adolescence 
[Логикалық  ойлаудың  өсуі:  сәбилік  кезден  жасөспірімдік  жасқа  дейін].  New  York,  NY: 
Basic Books.
James, W. (1890). The Principles of Psychology. Classics in the History of Psychology [Психология 
қағидаттары. Психология тарихындағы классика].
Kohlberg, L. (1963). Heinz Steals the Drug [Ганстың дәрі ұрлауы]. Retrieved on 5/28/2009 from 
http://www1.appstate.edu/~kms/classes/psy2664/Heinz.htm.
Kohlberg, L. (1981). Essays on Moral Development [Өнегелілік дамудағы зерттеу]. Vol. I: The 
Philosophy of Moral Development. San Francisco, CA: Harper & Row.
Leslie, A. M. (1987). Pretence and representation: the origins of “theory of mind” [жасандылық 
және модельдеу: «сана моделінің» көздері]. Psychological Review, 94, 412–426.
Piaget,  J.  (1977).  The  Role  of  Action  in  the  Development  of  Thinking  [Ойлауды  дамытудағы 
қызметтің рөлі]. In W. F. Overton & J. M. Gallagher (Eds.), Advances in Research and Theory. 
New York: Plenum Press.
Richland, L. E., Morrison, R. G., & Holyoak, K. J. (2006). Children’s development of analogical 
reasoning: insights from scene analogy problems [Балаларда ұқсастық бойынша пайымдауды 
дамыту:  ұқсастық  бойынша  ойлау  проблемасын  түсіну].  Journal of Experimental Child 
Psychology, 94, 249–271.
Rogers, C. R. (1983). Freedom to Learn for the 80s [80-жылғыларға арналған ойлау бостандығы].