Бағдарламасы бойынша қазақстандағЫ Ұлттық консультациялар 2013 жылғы мамыр қазақстандағы БҰҰ Елдік командасы

 

12

деңгейіне алаңдаулы. Ара тұра осы саладағы аймақтық ынтымақтастықты күшейтуге әрекет 

жасалады,  бірақ  бұл  мәселе  Қазақстанды  осал  жағдайға  қоя  отырып  аймақтық  даму 

дилеммасы болып қалуда.      

Инфрақұрылымды дамыту 

 

Инфрақұрылымды  дамыту  2015  ж.  кейінгі 

кезеңдік  дамудың  бағыттарының  бірі  ретінде 

ұсынылған  болатын.  Аймақтық  және  жергілікті  

органдардың  өкілдері 

 

ішкі 

және 

әлем 

рыноктарына  кең  қол  жеткізу  үшін  автомобиль 

және 

теміржолдарды 

қоса 

алғанда, 

инфрақұрылымды  дамыту  туралы  мәселені 

бірнеше  рет  көтерді.  Қазақстан  Орталық  Азияда 

орналасқан 

теңізге 

шыға 

алмайтын 

трансконтиненталдық  ел  болып  табылады.  Оның 

географиялық  орналасуы  Қытай  және  Еуропа 

арасындағы  көліктік  қосылуларды  дамыту  және 

аймақтағы 

көліктік 

логистиканың 

негізгі 

жеткізушісі  болып  қалу  үшін  бірегей  мүмкіндікті 

қамтамасыз  етеді.    Бүгінде  тіпті  елдің  өз  ішінде 

көліктік  қосылыстары    әлсіз  елдер  де  бар.    Бұл 

жоғары  әлеуетті  облыстардағы  ішкі  және  сыртқы 

сауда  есебінен  экономикалық  өсуді  қиындатады  

Бұдан  басқа,  халықтың  жұмылуына  әсер  етеді. 

Көлік 

инфрақұрылымына 

инвестиция 

салу  

әлемдік  рыноктарға  қол  жеткізуді  кеңейте  алады, 

бұл өндіріс масштабының өсуімен және бизнестің 

бәсекеге  қабілеттілігімен  шарттасатын  үнемдеуге 

жәрдемдеседі.  Өз  кезегінде  бұл  жаңа  жұмыс 

орындарын  көптеп  ашуға  мүмкіндік  жас  ауға 

ықпал 

етеді. 

 

Негізгі 

кемшілік 

әсіресе 

Қазақстанның  кең  байтақ  аумағын  және  ірі 

инвестицияларды  негіздеуді  қиындататын  елдегі  халық  тығыздығының  төмендігін  ескере 

отырып  мұндай  рыноктың  ашықтығы  үшін  қажетті  ірі  инвестициялар  болып  табылады.  

Бірақ ұзақмерзімдік  перспективада  көліктік  қосылуларды  жақсарту  тауардың  құнына, тауар 

мен халықты жұмылдыруға және  сауданың өсуіне жағымды әсер етеді.    

 

Қазақстан энергия тұтыну деңгейі салыстырмалы ЖІӨ

12

 деңгейі ұқсас елдер арасында өзінің 

даму  деңгейі  үшін  энергия  тұтынудың  ең  жоғары деңгейге  ие. 2011  ж. бастапқы  көздерден 

энергия  тұтыну  не  бәрі  2%  (2010  ж.+5,7%)  өсті.  Энергия  сыйымдылығы  (ЖІӨ  бірлігіне 

энергия  тұтыну)  2011  ж.  1,1%  қысқарды  және  әлі  де    Еуропа  Одағы  бойынша 

13

 орташа 

көрсеткішінен  үш  есе  асатын  деңгейде  қалып  тұр.    Энергия  тұтынудың  ең  көбі  өндірістің 

үлесіне  келеді.    Елде  тұрғын  үйлерді  жылытуға  деген  сұраным  да  сол  сияқты  жоғары,  бұл 

ретте жылу желілері көбінесе ішік және сыртқы тарату желілерін  тот басу салдарынан қатты 

тозған.    Қазақстанда  суды  нашар  қайта  өңдегендіктен  және  ұдайы  су  үстеуді  талап 

ететіндіктен  зардап  шегетін  сумен  жылытудың  ашық  тәсілін  пайдаланудан  тотығу  күшейе 

түседі.  Энергетика  секторы    «Қазақстан-2030»  стратегиясының  жеті  басымдықты 

                                                         

12

 An Infrastructure Roadmap for Kazakhstan, Отчет АБР, 2012 ж.

 

13

 Қазақстандағы энергетика туралы  2012 жылға арналған есеп, зерттеулер мен рыноктар, 

http://www.businesswire.com/news

 

Негізгі фактілер

 

Орталық 

канализациялары 

бар үй 

шаруашылығы,  

53% (2011 ж.) 

45,6% (2006 ж.) 

Халықтың жан 

басына 

шаққандағы 

электр энергиясын 

тұтыну** 

4 728 кВтч (2010 

ж.) 

3 170 кВтч (2000 

ж.) 

Халықтың жан 

басына 

шаққандағы 

электр энергиясын 

тұтыну, мұнай кг 

** 

4 595 (2010 ж.) 

2 397 (2000 ж.) 

ЖАО 

құрбандарының 

саны * 

3 424 (2011 ж.) 

Телефон желілері 

100 адам.  

25,8 (2011 ж.) 

16,3 (2003 ж.) 

Интернет-

пайдаланушылар 

саны, 100 

адамадамғачел.  

45,9 (2011 ж.) 

15,1 (2008 ж.) 

 

13

бағыттарының    санына  енеді  және  «Қазақстан-2030»  стратегиясындағы  энергетикалық 

қауіпсіздіктің  ғаламдық  шақыруы  ретінде  танылған,  мұнда  жаңартылған  энергия  көздерін 

дамыту  қажеттігі  атап  көрсетіледі.      Негізгі  мақсаттары    шетел  инвестициясын, 

технологиялар  мен    ноу-хау  тартуда  және  соңғы  мақсаты  Қазақстанның  тұрақты  дамуға 

көшуі  үшін  қажетті  энергиялық  тиімді  инфрақұрылым  жасаумен  бірге    ірі  халықаралық 

компаниялармен ұзақ мерзімдік серіктестік құруда жатыр.  

 

Академиялық  топтар  мен БҰҰ өкілдері  де  сол  сияқты  жол  қауіпсіздігі  мәселелерін  көтерді, 

мұнда жол-көлік оқиғалары (ЖКО) үлкен саны байқалады. ДСҰ деректері бойынша дамыған 

немесе  дамып  келе  жатқан  елдердегі  осыған  ұқсас  ЖКО  мен  салыстырғанда  Қазақстанның 

жолдары  қауіпті  болып  табылады.  Құрбан  болғандардың  саны  Жапония,  Норвегия  және 

Германия  сияқты  дамыған  елдерге  қарағанда  Қазақстанда  миллион  адамға  кемінде  5  есе 

жоғары; және Армения, Тәжікстан мен Өзбекстанға қарағанда 2 еседен астам жоғары.

14

 ДСҰ  

2011  ж.  деректері  бойынша  ЖКО  нәтижесіндегі  өлім    елдегі  өлім-жітімнің  жалпы  санының 

2,21% құрайды. Осының нәтижесінде ЖКО деңгейі бойынша әлемде 64-орынды алып отыр.

15

 

Жол  инфрақұрылымын  жақсарту  ЖКО  құрбандарының  санын  қысқартуға  оң  әсер  етеді.  

Азиялық  Даму  банкінің  бағалауы  бойынша  Қазақстан  аймағында  2040  ж.  қарай  13  мың  км 

автомагистральді жаңғырту жылына  800 өмірді сақтап қалады

16

. 

 

Қазақстанда  көлік  пен  энергия  тиімділігі  мәселелерін  шешуге  бағытталған  бірнеше 

бағдарламалар  іске  асырылып  жатыр.  Егер  Қазақстан  тұрақты  өсуге  қол  жеткізу  мақсатын 

қойып  отырса,  елге  жақын  болашақта  инфрақұрылым  жобаларынан  экологиялық  және 

табиғи  ресурстарға  зиян  тигізбей    елеулі  нәтижелер  алу  керек  болады.  Бұл  байланыс,  

қоршаған  ортаны  қорғау  ұлттық    стратегияда  нақты  белгіленбегендіктен,  бірақ 

инфрақұрылымдық  жобаларды  әзірлеу  және  іске  асыру  кезіндегі  сыни  маңызды  фактор   

болатындықтан,    айырықша  маңызды  болып  табылады.  Оған    қызмет  көрсетуге  мүмкіндік 

беру  үшін  жеке  сектордың  осы  салаға  қатысуын    күшейту  және  инфрақұрылымды  дамуға  

жеке инвестициялар ағынын ынталандыру  қажет.  

Тиімді басқару  

 

Мемлекеттік  қызметтің  тиімділігі  мен  нәтижелілігі  мемлекеттік  басқарудың  аса 

маңызды  құрамдауышы  ретінде  атап  өтілді.    ҮЕҰ  өкілдері  және  мемлекеттік  мекемелер 

мемлекеттік қызметтің тиімсіз болу себебі әлеуеттің жеткіліксіз болуы екенін бірнеше мәрте 

айтқан  болатын.   Мұндай  кемшіліктер өте  жиі  аталады:  мемлекеттік  органдардың  қызметін 

нашар  үйлестіру,  республикалық  және  жергілікті  деңгейлерде  тиімді  бағдарламалар  мен 

жобаларды  әзірлеу  арқылы  нәтижелерге  қол  жеткізудің  жоқтығы,  сондай-ақ  олардың  іске 

тиімсіз  асырылуы,  бұл      мемлекеттік  ресурстарды  орынсыз  шығындауға  ұшыратады.  

Қатысушылар  мемлекеттік  қызметкерлердің  жалақы  деңгейі    біршама  төмен  күйінде  қалып 

отырғанымен  және  еңбекке  төленетін  ақының  төмен  деңгейінің  орнын  толтыратын  

әлеуметтік  пакеттің  жоқтығымен.  Облыстар  мемлекеттік    қызмет  көрсететін  персоналдың 

жетіспеушілігімен  ұшырасады,  бірақ  жалақы  тиісті  түрде  төленбегендіктен  басқа 

аймақтардан  күшті  мамандар  тарту  қиынға  соғады.  Қатысушылар  бұл  соңғы  жылдары 

әжептәуір  төмендеп  кеткен  мемлекеттік  қызметке  сенім  арту  деген  түсінікпен  тығыз 

байланысты деп  санайды.  Адамдардың мемлекеттік  қызметке  сене бастауы  үшін  жалақыны 

көтеру және білікті де білімді мамандар тарту арқылы қол жеткізуге болатыны  маңызды.    

 

                                                         

14

 Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы, 

http://www.photius.com/rankings/road_traffic_deaths_country_rankings_2009.html

 

15

 Әлемдік денсаулықтың рейтингі, http://www.worldlifeexpectancy.com/kazakhstan-road-traffic-accidents

 

16

 An Infrastructure Roadmap for Kazakhstan, Отчет АБР, 2012 ж.