СТЕКТЕР, КЕЗЕКТЕР ЖӘНЕ ТІЗІМДЕР

11 СТЕКТЕР, КЕЗЕКТЕР ЖӘНЕ ТІЗІМДЕР

11.1 Тізімдік құрылымдар

Кез келген ақпараттық анықтама жүйесімен жұмыс жасау деректер массивін қолдануды талап етеді. Әдетте деректер магнитті дискте файлдар түрінде сақталады. Бірақ егер файл деректерін үнемі қатынасу және түрлі іздестіру операцияларын орындау керек болса, онда осы деректер файлдарын компьютердің жадына орналастыру дұрыIrimshikақ болады, өйткені магнитті дискте орналасқан файлда деректерді іздестіру уақыты компьютер жадысында орналасқан файлда іздестіру уақытынан мың есе көп.

Компьютердің жадына үлкен анықтамалық ақпарат файлдарын орналастыру мәселесі туындайды.

Деректерді файлдан компьютер жадысына, магнитті дискке енгізудің көптеген алгоритмдері бар. Мысалы, деректер файлын түрлі кесте, матрица түрінде көрсетуге болады.

Компьютердің жадына деректерді орналастырудың бір нұсқасы - түрлі тізімдік құрылымдар. Компьютердің жадына жазбалар тізімін ұйымдастыруда әрбір элемент (жазба) құрылымына қосымша өріс, яғни тізімнің келесі элементіне нұсқағыш (әдетте осы өріс next деп аталады) қосылады. Осындай құрылымның негізінде тізім элементтері біртұтас болып біріктіріледі. Құрылымда тізімге кіріс нүктесі – тізімнің басы немесе тақырыбы және тізімнің аяқталу сипаты (тізімдегі соңғы элементтің next өрісінің мәні NULL тең) немесе тізімдегі элементтер санын анықтайтын айнымалы нөлге тең болуы керек.

11.1-сурет – Қарапайым тізімнің құрылымы
Тізімдік құрылымдар әдетте мына әрекеттерді (алгоритмдерді) орындайды:

– жазбалар файлынан тізімді құруды;

– тізімді қарап шығуды;

– тізімге жаңа элементті қосуды (тізімнің басына, ортасына, соңына);

– тізімнен элементті жою (тізімнің басынан, ортасынан, соңынан);

– тізімді файлға жазу;

– бірнеше тізімдерді біріктіру;

– бір тізімді екіге немесе бірнеше бөліктерге бөлу;

– тізімдегі элементтерді сұрыптау, т.б.

Қарапайым тізімнен элементті өшіру мен қосу жолдары бойынша барлық тізімдік құрылымдарды төрт топқа бөлуге болады:

– стектер;

– кезектер;

– дектер;

– қарапайым тізімдер.

Стек – қарапайым тізім, онда элементті өшіру мен қосу бір жақ бөлігіндегі тізімнің соңында орындалады. Әдетте стекте орындалатын жұмыс принципі «Бірінші кірген соңында шығады, соңында кірген бірінші болып шығады» сөйлемімен түсіндіріледі.

Кезек – қарапайым тізім, онда элементті қосу тізімнің бір жақ бөлігінде (кезек соңы), ал өшіру немесе элементпен жұмыс істеу тізімнің екінші бөлігінде (кезектің басы) орындалады.

Дек – қарапайым тізім, онда элементті өшіру мен қосуды тізімнің кез келген соңында (ұшында) орындауға болады.

Қарапайым тізімде элементті өшіру мен қосу тізімнің кез келген жерінде орындауға болады, сонымен қатар тізімнің ортасында.