вирус іыц үзак мерзімде болуы - персистенция (латын тілінен
•• pc isistentia»
«бүрышы жағдайдың сакталуы»-дегенді білдіреді).
I»ү
11
жагдайда вирус белгісіз жағдайда болып ауру іюпуляцияпыц
үриаі ынан-ұрнаққа жалгасады. Жалғасу механизмі күрделі болады.
Инрустыц
грансгеиерациялык
жалгасуы
көбіпесе
инфекция
жүқтырган апалык-вирус тасымалдаушы жұмырткалар аркылы
ірапсформалды
жалғастырумен,
не
болмаса
баска
жасуша
күрамдары аркылы:
транспермсиіды, трансгенді
болады. Латентті
пішіидегі бөжектер вирустары төтенше-экстремалды
жағдайда
белсенді иішінге айналады. Энизогия найда болып, жәндіктер
жапгіай кырылады, содан соц инфекцияныц күші тоқтайды. Бұл
жүйе көбінесе орман жэндікгеріцде болады. Жүлдызкүрттар
корекгенгенде ауру жұкгырады, жэндіктер өзара байланысуы
аркылы ауру жұкпайды. Патогендер ұзак мерзімде гранулалар не
болмаса
полиэдралар
күйінде
сакгалуы
мүмкін.
Күнніц
ультрафиолетті сәулелері жэне жогары температура вирустардыц
күшін жояды.
Жаты типтік ядролық полиэдроз.
Бұл аурудыц коздыргышы
(Haculovirus) бакуловирусы
болын табылады
жэне әрбір кабыршак
капагты жәпдіктер касиеттеріпе карай өз пагогенезі болады.
Мысалы:
haculovirus reprimens
— тек жұпсыз түг жібек көбелегін,
haculovirus srilpnotiay -
талдың бүйра көбелегі, ал
haculovirus
neustriae
тікепек
түт
көбелегін
залалдайды.
Қазіргі
кезде
бакуловирустар кабыршак капаттылардыц 100-ден астам түрін
жалпы типтік полиэдроз коздыргышын алып келе отырып
шлалдайды. Жүлдызкұрттардыц ішегіне енгеннен кейін ішек
сөліиің аркасында полиэдралар ыдырайды жоне вириондарды
босагады. Әрі карай вириондар үсак провирустарга бөлінеді.
ІІровирустар жэндіктер денесіпе епе бастайды (жасушаныц
майлы
деиелерін, трахеяның эпителияларын, гиподермаларды, жүйке
жасушаларып, косалкы бездерді, малы ипия түтікшелерін, ет
үлпаларын залалдайды). Ауру жұкканнан соц 12 сағаттап кейін
вирустың жасушага енуі басталады. Вирустыц бөлшектері ядроныц
мембранасыпа жабысады. Сосын вирус ядрога еніп, көбейе
бастайды.
Залалдапғаннан кейін 24-26
сағаттан соц жасуша
ядросыпыц гипертрофиясы басталады. Ядрода көптеген вирус
таякшалары болады. Содан соц вириоидар мембранада көбейе
бастайды.
Вириондардыц
бір
бөлігі ядрога
қоныстанып,
61
ь
полиэдраларды гүзе бастайды. Дамыған полиэдралар ядроиы
толтырып, қабығын жарым сыртка шыгады. Гемолимфа аркылы
вириондар бүкіл денеге тарайды. Патогенез 3-12 күнге созылады.
Оның үзактыты жүлдызкүрпардың жас ерекшелігіне, вирустың
мөлшеріне жэие коршаган орта температурасыиа байлаиысты.
Патогенез-жұлдызкұрттардын кырылуыиа алып келеді.
Барлык
инфекцияланған жасушалар бүзыла бастайды, олардыц ішкі
ағзалары көптеген вирустары бар ак - сары сұйыктыкка айиалады.
Божектер
өлекселеріиде
сапрофитті
микрофлоралар
көбейіп,
жатымсыз иіс иайда бола бастайды.
Аурудың сыртқы белгілері бір текті болады:
коректенудін
төмепдеуі, жәндіктер козғалысыныц бэсеңдеуі, түсінің жоне
кабығының өзгеруі сияқгы белгілер пайда бола бастайды.
Дерносілдер денелерінің сырткы
кабыты жүкарыгі, азғантай
закымдаудан жарылады. Бұл жагдайда гемолимфа, бұзылған агза
бөліктері жэне полиэдра массалары бөліне бастайды. Сыртында түгі
жок жұлдыкүрттардыц (ақ кобелек, жапырак ширатқыш, түн
көбелектері) ядролық полиэдрозының сиптомдары жаксы көрінеді.
Ядролык иолиэдрозда жүлдызкүргтар сүттей ақ түске айналады.
Бұл
майлы
үлпа
жасушасыпда
жэне
гемициттерде
ақ
полиэдралардың
толуына
байлаиысты.
Полиэдралар
жұлдызқұрттардыц жіцішке қабығынан жаксы көрінеді. Әсіресе,
жас жүлдызкүрттар ядролык
полиэдрозға шалдыққыш болып
келеді. Бірдей жастагы жұлдызкүрттарды жүктыру үшін I даракка
бірнеше полиэдралар жеткілікті. Екінші жастағы жұлдызкүрттарга 1
даракка жүздеген полиэдралар кажет. Жұлдызкұрттардын жасына
карай ауруга карсы төзімділігінің артуы омбебапты жэне барлык
жондік гер жатады.
Ядролык полиэдрозға шалдыккаи жүлдызкүрггар көбіиесе
кырылады. Олар бастарын томен каратып, жалған аяктарымен
субстратка жабысып калады. Ересек жүлдызкүрпардын залалдануы
аркасында, ересек бөжектер кешігіп дамиды. Жүлдызкұрттар мен
қуыріпактардын касисттері бар пінііндер пайда бола бастайды.
Кобелек канаттарыныц пішіні өзгеріп,
кеудесі мен гөменгі жагы
кодімі і жагдайдан ауыгкиды. Аналыктары бедеулікке үшырайды
немесе өздерінін жүмыргкаларын колайсыз жерге салып, олардын
ұрпактарынын кырылуына алып келеді. Ауру аталыктары белгісіз
үшып,
аналык
көбелектерді
үрыктандыру
касиетіп
жоталта
62
