Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

жүктеу 16,49 Mb.

Pdf просмотр

бет	31/190
Дата	01.10.2023
өлшемі	16,49 Mb.
	#43615

1 ... 27 28 29 30 31 32 33 34 ... 190

2b0936db-98be-4c50-b1dc-5b5d01e6f4e9

Нажектердің
вирустық
аурулары.
Вирустар-бұл
иенің
/ысуіпасындагы
молекулярлы-генетикалык
аппаратында
парлзиттейтін жасуша пішінді емес караиайымдылар. Вирустарды
бірінші ашқан орыс галымы Д.И. Ивановский. Ол вирустардыц
рспликацияға, баскаша айтканда өзімен-өзі көбеюімен катар, тез
кабылдағыш атзаныц тірі жасушасында көбейігі, инфекциялык жэне
ауру іугызгыштык касиепері айкын көрінетін
облигатты
паразит
екепін дэлелдеді. Бөжектер вирустары иемесе энтомопатогендік
шірустар - бұл баска вирустар тобынан ерекшеленетін белгілі бір
касиеттері бар тек бөжектерге бейімді арнайы мамандандырылтан
жасушалык п а р а з и т тон.
Бөжек
вирустарыныц ец басты
касиеттері, олардыц соңғы үрдісінде инфекциялык негізі бар
дамыган вирион-негіздері бар акуыз матрикс гүрінде костыргыш-
дснешіктер түзу болын табылады. Вириондар - екі орамды ДЫҚ -
нуклеин кышкылы иемесе бір жіпті РНҚ түрінде генетикалык
материалы бар вирустын соңғы даму сатысы.
Вириондар -
вирустын жана тегіне генетикалык акпаратты
жалғастыратын басты вирусты субстанция болып табылады.
Вириондар бір немесе екі акуыздык кабатымен оралыи,
таяқша,
сфера, изометрия
немесе тікбүрыш пішінді болуы мүмкіи. Вирион
пішіидері вирустарды жікгегенде бірдеп-бір койылатып талап
болын табылады.
Акуызды
костыргыш-денешіктер
көп
кырлы
пішінді
полиэдралар
, сопакша гіішінді
гранулалар болуы мүмкін. Кейбір
вирустар инклюзиялар гүзбейді. Бөжектер агзасында вирустыц
репликациялану орыпы ядро немесе цитоплазма болуы мүмкін.
Вирустыц локализация орыиы бөжек агзасыпыц эртүрлі мүшелері
немесе ұлпалары болуы обден мүмкін.
Вирустарды жіктеу жоне вирустык ауруларды аныктаганда
колданылатын критериялардын бірі инклюзивті пішіні мен
ұлпалы
тропизм
болын табылады.
Вириондарды каптайтып полиэдралар мен гранулалар сырткы
колайсыз органыц факторларынап корғаи, вирустардын үзак
сакталуын жоне таралуын камгамасыз етеді. Вириондар полиэдрада
топтасып немесе бір-бірлеи орналасады, ал гранула түрінде негізі
бір вирион болады.
Полиэдралар
мен гранулалардын өздері температуралык,
механикалык әсерге гөзімді, суда ерімей, агза иесінің сыртында
59

болыи
ұзак уакыт
флзика-химиялық
касиеттерін
сакгайды.
Инклюзиялардың пішіиі меи қоныстануына байланысты вирустық
ауруларды
полиэдроз
және
гранулёз
дел атайды.
1) Егер вирус бөжек ағзасьшьщ иемесе ұллалары жасушасыныц
ядросьшда дамыса - ол ауруды жалпы типтік
ядролық полиэдроз
дел атайды.
2) Егер вирус орта ішектің эпителия жасушасылыи ядросылда
дамыса - бұл ауруды
ішектік ядролық полиэдроз
дел атайды.
3) Егер вирустың релликациясы жасуша иесінің цитоллазма-
сылда жүрсе - ауруды
цитоплазмальщ полиэдроз
дейді. Мысалы
аурудыц баска түрлері баскаліа себелтермел аталады, мысалы:
түрлі-түсті ауру - вириондардың даму барысылда көрілетін
жарықтыл дифрацлясы
аркасында
бөжектердің зақымданған
ұлпасында түрлі-түсті ліуакты көріліс бере отыра ларакристалды
кабат түзеді.
Эптомопатогендік вирустардың жіктелуі.
Құрамылда ДНҚ-ы
(дезоксирибо нуклеин кышкылы) бар
Baculoviridae, Poxviridae.
Liridoviridae, Parvoviridae
4 туысына кіретін жолдік агзасылыл
жасушасыпда көбейетін вирусгар.
Reoviridae
жопе
Picornoviridae
туысының кұрамыпа кіретіл
РНҚ-ы (рибо пуклеип кышкылы) бар вирустар.

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 27 28 29 30 31 32 33 34 ... 190