Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

болды. Теленоминдерді кыс кезіпде өсіріп көбейгу жұмысы көи 
ецбек 
сіңіруді 
кажет 
етеді, 
осыған 
байланысты 
көктемде 
теленоминдерді егінге жіберу едоуір кешіктірілетін жоне олардыц 
саны жеткіліксіз болды оныц үстіне бұл тосіл рентабельді болмады. 
Қазіргі кезде теленоминдерді зертханаларда өсіріп-көбейтудін жаца 
тэсілдері зерттеліп тәжірибе түрде жүзеге асырылуда. Бүл тосілдіц 
бүрынғы тәсілдердеп ерекшелігі-теленоминдерді зертханаларда 
поливолътинді
кандалардын жұмыргкаларында өсіріп көбейту. 
Теленоминдердің көпшілігі жаргак канатты бөжектер тобынын 
сцелионида
ал біразы сол тонтын э
нцирпшде
гұкымдасына жатады. 
Олар үзындығы 1 метрге жуык кара түсті, аналықтарының кұрсақ 
бөлімінің үшында жүмыртка салтыш аппараты бар өте ұсак 
бөжектер. Сцелионида түкымдасына жататып жұмыртка жегіштер 
2 туыска бөлінеді:
триссолкус
жоне 
теленомус.
Соцты туыстың 
атыпа 
байланысты 
калканшалылар 
тұкымдасына 
жататын 
кандалардыи жүмыргка жегіштерін, көбінесе 
теленомустар
деп 
агайды.
Зиянды 
бакашык 
капдаланыц 
жұмырткаларында 
теленоминдердіц 13 түрі паразиттік гіршілік етеді. Олардыц ішінде 
бізде кец таралғандар: 
трисолкус грандис, трисолкус Васильева
жоне 
теленомус хлоропус.
Олар бакашык кандаладап баска 
калканшалылар тұкымдастарыпа жататын кандалардыц 29 түрінің 
жұмыртқаларын залалдайды. Теленоминдер жүмыртка фазасынан 
бастап, ересек бөжектерге дейінгі дамуып иесінің жұмырткасының 
ішінде өткізеді. Залалданған жүмыртка бірте-бірте қоңыркай 
тартып, екі-үш күпен соц меруерг рецді кара пемесе кара көк түске 
айналады.
Қазакстанда жүргізілген зерттеулер бойынша (Тілменбаев) 
калканшалылар 
тұкымдасына 
жататын 
кандалалардыц 
жүмырткасында 
теленоминдердің 
мына 
төмепдегі 
түрлері 
паразиттік тіршілік егетіні аныктады.
Триссолдус грандиз-
М.А 
Козлов гыц 
мәлімепі 
бойынша 
Ресейде, Батыс Еуропада, Кіші Азияда Солтүстік Африкада кец 
таралған. 
Негізгі 
иесі 
зиянды 
бакашык, 
сонымен 
катар 
калканшалылар түкымдасыпа жататып бір сыпыра кандалардыц 
жүмырткаларын залалдайды. Бүл паразит Қазакстанда Алматы, 
Актөбе, Жамбыл, Семей, Талдықорған, 
Оңтүстік 
Қазакстан 
облыстарында 
кездесіп 
еуригастер, 
карпоколис, 
доликорис,
355

графосома, элия
туыстарына жататын кандалардың туыстарына 
жұмыртқаларын залалдайды.
Теленомус хлоропус
М.А Козловтын мәліметті бойынша 
Молдавияда, Воронеж, Саратов облыстарыпда, Кавказда, Қиыр 
Шығыста, Батые Европада, Жаионияда таралып, еуригастер, элия, 
доликорис, карпокорис, графосома жопе паленома туыстарына 
жататын кандалардын жүмырткаларында паразитті тіршілік етеді. 
Бұл түр Алматы, Семей, Оңтүстік Қазакстан облыстарыпда зиянды 
бакашык ііен тау қандаласыиың жұмырткаларын, ал Акмола 
облыстарыпда 
әлия 
туысына 
жататын 
қандалалардың 
жүмырткаларын залалдайды.
Ооэнциртус теленомициде
энциртиде тұкымдасына жататын 
өте кец таралган жұмыртка жегіш. Актөбеде, Алматы, Семей, 
Оңтүстік Қазакстан облыстарыпда зиянды бакашык кандалардын 
жұмырткасын залалдайды.

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: