Тарихидия қоңыр көбелегі
амброзия арамшөбіпін бірден - бір
табиғи зиянкесі. Әрі оларды жерсіндіру онай. Олар Ресейде
жерсіндірілген. Әсіресе көбелектіц тез көбеюге кабілеттілігі 300-
500-ге дейін жүмыртка салуы табиғатта
амброзия арамшөбімен
биологиялык күресте мацызы өте зор. Оны елімізде кеңінси таратуы
колға алынып отыр.
4.
Арамшөппіерде кездесетін түрлі аурулар.
Арамшөптердіц
зиянкестерімен
бірге ортүрлі аурулары да болады. Ауруга
шалдыккан өсімдіктер элсіреп, кейде курап та кетеді. Олардың
ауруларыныц
негізгі
коздырп.іштары
ортүрлі
оргаиизмдер-
бактериялар
,
саңырауқұлақтар, вирустар және паразиттер.
Жер
шарында ец көп таракан өсімдік ауруларыныц кайнар көзі
бактериялык жоп саңыраукұлақтық түрлері.
Саңырауқұлақтар-төмеип
сатыға жататып дайын органикалық
затттармен коректенетін мүшелер. Арамшөптерде сацыраукүлактар
аурулары кец таралған. Саңырауқұлактардыц вегетативті денелері
жінішке тарамдалғаи жіншелерден іұрады. Оларды ғылыми түрде
мицелийлер деп атайды. Мицелийлер көбіпе гүсі коцыр немесе кара
болып келеді. Түстері көбіпе ауа-райы кұбылыстарына байланысты
өзгеріп түрады. Егер колайсыз жағдай туа калган жағдайда, түстерін
пішіндеріи өзгергіп, сырты капы кабыкшалармеп қапгалып, үзак
уакыт тыныштык күйде жатуга бмім келеді. Саныраукұлактар түрлі
жолдармен таралады. Олар спора мицелий күйлеріиде жол, су,
бөжектер жоне жаиуарлар аркылы өсімдіктеи өсімдікке ауысып
жүгып отырады. Бүл-өге жүкиалы жәпе тез таралатыи ауру.
Саны pay кұлактардыц тез өсін таралуьша сырткы ортаның осері мол.
Сноралардыц каланты өсуіпе температураныц 18-25°С болуы жоне
ылғалдылықтың да мацызы зор. Бактериялар төменгі сатыдағы бір
жасушалы өсімдік тектес организмдер. Өсімдікке ауру тугызатып
түрлерін
фипюпапюгеидер
деп, ал олардыц қоздыратын ауруларын
бактериоз
арулары деп атайды. Бүлар да сацыраукүлактар тэрізді
хлорофильсіз және даяр оргапикалык заттармен коректенуге
бейімделген. Пішіндері өге кішкене ұсак таякшалар гэрізді.
216
Бактериялардыц өсімдікке осері көбіиесе әртүрлі жағдайларда,
кұрамындаты ферменттерге байланысты. Мэселен, ферменттердің
пектиназа,
пропектиназа
түрлері
басым
болтан
жагдайда
өсімдіктердіц шіріп - сасу ауруы иайда болады. Бактериялар
өсімдіктердіц сабак, жапырактарына түрлі ісіктер тутызады, кейде
олардыц эсерінен сабақ бөлімдерінде түрлі шомырлар иайда
болыгі,өсімдік кисық-қыңыр өсе бастайды. Бактериялардыц көбі,
пакты бір өсімдіктердіц түріііе бейім келеді. Олар өсімдіктердіц
ішкі үлпаларына оцай өтігі кетуте бейімделген, таралу жолдары да
әртүрлі. Көбінесе су жэне зияикестер аркылы таралады. Қыс кезіиде
бактериялар өсімдіктердің тұкымында, өсімдік қалдыктарында,
түйнектеріиде, тамырларында жоне тоныракга сакталады, солармен
бірге кыстан шыгады. Осыған орай, бактериялардыц жүгуы осы
аталтан заттарға байланысты. Кейбір бактериялар бөжектердің
ортанизмінде де сакталады.
Бактериялардыц өсін-дамуы ауа
райыиыц температурасы-20-25(,С болғанда басталады.
Ямдус-ағылшынша «у» детей мағынаны білдіреді. Олардыц деие
мөлшерлері де әртүрлі, өте үсак. Олардыц деиесі ариайы өлшеммен-
наномегрмеи өлшенеді. Ол Інм тец 10’9 метрге (1 нм=10'9).
Вирустарды тек каиа электроидык микроскоптың көмегімен ғана
көре аламыз. Бүл микроскоптар заттарды 10 мыц, 100 мыц есе
үлкейтіп көрсете алады. Вирустардыц жасушалык кұрылысы
болмайды, олар химия лык заттардаи түрады. Вирустар колайлы
жағдайда ондаған миллион вирустык кристалдар түзе алады. Ал
колайсыз жағдай туғаи кезде вирустар бірнеше жыл тыныштық
калыпта жатады. Мысалы, темекі вирусы колайсыз жатдай туған
кезде 50 және одаи да көп жыл сақталатыны аиыкталгаи. Ал осы
тірі өсімдік жасуиіасына түсе қалғаи жағдайда, бірден өсіп кобейе
бастайды. Вирус ore кауііпі паразиттер. Олар өсімдік жасушасына
түсісімен фотосинтез үрдісін төмендетіи, су режимін, физикалык-
химиялык үрдісгерді бүзып, жалпы зат алмасу үрдісіне кедергі
жасайды. Вирус аурулары
да өсімдіктерге түрлі жаракаттанғаи
жерлері аркылы-тамыр, сабак, жапырак, гүл және гүлжемістеріне
түсіп, таралып отырады.
Арамсояудыц тат ауруларынын коздырушы сацыраукүлак-
колеоспориум
. Сацыраукүлак арамсояудыц бірнеше түріп ауруға
шалдыктырады. Ауруга шалдыккан өсімдіктің
жанырактары
сартайын, куран түсіп калады. Осыидай аурулармен көн ауырған
217
өсімдіктердіц жапырактары бірте-бірте кураи, өсімдік иашар
дамиды. Арамсояуда сары ауру кездеседі. Оныц коздырушысы-
лептомотрапус
вирусы.
Өсімдіктің жас
жапырактары
ерте
сарғайып, бірте-бірте көптеген жапырактарды камтиды. Накты
ауырған жапырактар ағарып, бүрісіп калады. Олардың әсерінен
бүршіктердіа өсуі токтайды. Ауруға шалдыккан өсімдік нашар
Достарыңызбен бөлісу: |
