II. 5. К0РКЕМ ШЫГАРМАЛАРДЫ СЩЫТУДА ЖАЦА

Мугагпмдер 
кауымын 
бугшде 
педагогикалык 
технологияларды 
пайдалану жолдары кеб1рек мазалайды. Бул завды да. Себеб! б уп н п куш 
б ш м беру удерюшде пайдаланылып журген технологиялардын, е зш д к
философиясын зерделеп, эр пэнге лайыкты бешмдеу, оку материалдарыньщ 
жуйел1 кешенш эз1рлеу, оны сараптамадан отюзу 1ст 
кажетп дэрежеде 
ж урпзш е бермейд1. Сондьщтан да мугал1мдер кауымына б елгш б!р 
технологияны кешенд! пайдалану «иындыктар тугызады. 
Себеб) эдютеме 
гылымыньщ езшде педагогикалык технологиялар эр пэннщ езш д к ерекш елтне 
карай колданудагы тш мдш к толык зерделенд1 деуге келе бермейдх. Мэселен, 
модульд! окыту технологиялары кеп пэндерге катысты колданылып жур. К,азак 
т ш пэшне б1ршама ьщгайлылык танытатын аталган технология эдебиет пэшне 
пайдалануда киындыктар туындатады. 5-9 эдебиеггк оку сыныптарында оку 
материалы эдеби жанрларга катысты да шыгарманьщ колем! мен формасы 
жагынан да эралуан болып келедг Оньщ устше бул сыныптарда кеп автордьщ 
шыгармалары камтылып, окылатын шыгарманы терен; кабылдату максатында 
автор туралы шагын мэл1мет бершедь Сонда оку багдарламасы бойынша б5р 
сыныптын, езшде оку материалы 2-3 сагатган б1рнеше белктерге белшген. 
Сондыктан 
оку материалын модульдеуге еш муктаждык тумайды. Ал 
модульд1 технологияны кайткенде де эдебиет пэнше колданамыз деген 
максат кояр болсак оку багдарламасын орта буын сыныптар бойынша кайта 
сурыптау кажет болады. Модульд1 технологияньщ ез1 белгш бгр гылым 
саласына байланыста жуйеленген бшмд1 тш м дш кпен мецгертуд! кездейдк 
Ал оку материалын жуйелеу багдарламадан, титл б ш м стаидартынан 
басталуы керек. Бул жерде айтылмак ой б ш м стандарты мен багдарламаньщ 
сапасына катысты емес. Эрине, кеп жылгы б ш м берудщ тэж1рибес1 сапалы 
маман даярлауга багытгалып келе жатканы аньщ. 
Айтпагымыз - б ш м
стандарты мен багдарламасындагы мазмунды 
ш к! уйлеам дш кпен 
топтастыра отырып модульдеу кажетп п туралы. Сондыктан эдебиет пэншщ 
колданысгагы багдарламасымен модульд( технологияны кез келген уакытта 
пайдалана 
кою 
онайга 
туспейдт 
Мэселен, 
М.М.Жанпешсованыц 
авторлыгымен жарьщ керген «Модульдг окыту технологиясы окушыны 
дамыта окыту кур алы ретшде» атты эдю темелк кпабында (Алматы, 2002) 
«Казак эдебиетЬ) бойынша оку модульдер! (5-сынып) Ж.Телегенова, 
ГДожанова, О.Шатанова эз1рлеген эдю темелк нускаудан делшш, 7 сагатка 
ж ктелген оку модул 1 берш ген.1
Бул усынылып отырган модуль ез тусындагы оку багдарламасы на 
сэйкес жасалганы белгш . Одан берще багдарламада езгерютер болды. Эйтсе 
де оку материалына карай орта буын сыныптарга, соньщ ш ш д е 5-сынып 
багдарламасьша сэйкес жасалган оку модулшщ б 1рнеше олкылыктары 
байкалады. Б1ршшщен, аталган сыныптардагы б ш м мазмуны мен максаты 
тарихи кезещц, оньщ ерекшелктер! туралы б ш м беруд! максат етпейдт 
Эдебиеттен тарихи курсы арнайы 9-11 сыньштарды камтвды. Теменде 
бершген кестеге назар аударып керелж:

5-кесте
Бел1М1
Сабак
саны
Сабактьщ мазмуны
Уакыты
К
1
Р
1
С
П
Е
1
-сабак
1 .XX г, Басындагы эдебиет туралы тусш к
2. С.Торайгыров. «Шшде» елець
3.С.Денентаев. «Керкемтай» энцпмест
4.XX гасыр эдебиет! туралы.
5.М,Жумабаев. «Жазгытуры».
6
. Н.Т.С. жумыстары
7. Дэптер-к1таппен жумыс
13 минут
4 минут
10
минут 
3 минут
5 минут 
5 минут 
5 минут
2
-сабак
КС.Сейфуллин. «Аксак кшк» поэмасы.
2. Б.Майлин. «Кднды кек».
3. Х.Жансупров. «Кектемде» елещ. 
«Куй» поэмасы.
4. Кейштеу, монолог, диалог туралы
5. Н.Т.С. жумыс.
6
. Дэптермен жумыс
10
минут 
10
минут 
10
минут 
5 минут 
5 минут 
5 минут
: СОИ-
3-сабак
«Эдебиет лотосы» ойыны
45 минут
ЛЕСУ
4-сабак
«Мен! тусш» ойыны
45 
м и н у т
: Б0ЛГМ1
5-сабак
«брмекцй» ойыны
45 минут
КОРЫ-
! тын-
б-сабак
Мазмундама («Куй» поэмасы бойынша)
45 имнут
! ДЫ
7-сабак
Сынак
45 минут
Ал, 5-сыныптагы эдебиет пэшнш максаты алгашкы эдеби б ш м беруд1 
кездейдг Ш ындык болмыс пен керкем шыгарма аракдтысы, к е й тк ер угымы, 
сез енер1 туралы алгашкы ту сш к, образды сез, т.б. эдебиеттану гылымынын 
алгашкы элшпес! басталады десе де болады. Оку материалын модульдеуде 
авторлар мулы ескермеген. Екшшщен, 01р сабак, нактырак айтсак 45 минут 
шпнде авторы да, 
жанры да 
б1р-б1ршен ерекшеленетш 7 турл1 
оку 
материалына окушы назарын аударып, алгашкы б ш м кальгатастыра кою 
каншалыкты шеберлшп кажет ететш! беймэлгм, 3 минут, 5 минут деп 
корсеп'лгсн уакыт мелш ер1 де сешмд! бекгге коймасы аньщ.
Б ш м берудеп басты максат кайткенде де оку технологиясын кол дану 
емес, 
пэнд1 игеруде уткырлык пен утымдыльщты жузеге асыру болмак. 
Педагогикалык технологиялар жуйел1 ойлау тэсшдерш тэж!рибеге ещируд! 
кездейдг Кез келген педагогикалык технологияны алып ез тэж1рибеце ещцру 
мумкш бе? Окушы мен пэннщ ерекшел1п, технологияныц ерекшел^пнен, 
кутшетш нэтижсн!, уйлест1ру мен жуйелеуд1 жан-жакты кесш-шшпей, сол 
технологияньщ философияльщ непзш аныктап алмай колдану мумкш емес.
XX 
гасырдыц басында Ж.Аймауытов: «Сабак беру - уйреншпсп жай 
гана ш еб ер л к емес, ол - жанадан жацаны табатын енер» деген екен. Ендеше 
педагогикалык технологияларды колдануда да шеберлж кажет.
123

Эдебиет пэшн окытуда жана технологиялардыц кайсысы тшмдт Кай 
технология эдебиет пэншщ максат, мазмунына сэйкес келед1 дегеннщ 
жауабын 13деу аса мацызды.
Кдз1рп технологияларда «мига шабуыл», дебат, модель, жоба жасату, 
оны коргату, оку, жазу аркылы окушылардын сыни кезкарасын калыптас­
тыру жш колданылып келедг «Сын тургысынан ойлау», «Дамыта окыту'», 
«Саралап децгейлеп окыту'дыц педагогикалык технологиясы» т.б. кептеген 
технологияларды пайдаланып жур.
Б у п н п б ш м беру жуйесшде кез-келген жаца эдю-тэсщдер жиынтыгы 
педагогикалык технология деген статусты ала алмайды. Педагогикалык 
технология кептеген факторларга катысты аньщталады.
Дайын рецепт! еш им бере алмайды. Ол рецепт пон иесш щ тынымсыз 
ецбеп мен талгамыныц, уйлеспре, упдеспре б ш м ш е б ер л т н щ , пэнге деген 
ынтасы мен суш спенш ш гш щ етеушдс табылады. Э а р е се эдебиет пэшн 
окыту максаты мен мшдеттер1 ерекше. Поэзияны с у й т , тушынып окымай, 
сез астарын тусшбсй, керкем шыгарма окуды жанына сер!к етпей, эдебиетп 
ТИ1МД1 окыту мумкщ емес. Эр эдю ез тш м д ш п м ен багалы. Бабалар 
тарихында бгр гана баяндау эдю1мен-ак эдебиетке урпагын кулшьгадыру 
басым болган. Сездщ кад^р-касиетш ганыта алган. Кейде эдебиет сабагында 
мугал1мнщ суйсше окыган б1р елещ-ак кеп м ш детп аткаруы мумкш. 
«Журектен шыккан сез гана журекке жетед1». Эдебиет пэнш щ басты максаты 
журектеп сез!мд1 журектерге жетюзе бшу амалдарын 1здеу,
Эдебиет сабагындагы эн де, жыр да, ойналып турган куй де мацызды. 
Олардыц бэр1 окушы сезгмше, туйсш не эсер ететш детальдар. Мэселен, 
жырдыц эуенш тындатпай «Батырлар жырын», «лиро-эпостык» жырларды 
окыту мумкш емес. 
Егер окушы жырау макамын еспгенде кулер болса, 
жырау шыгармасын тушынып окуы егаталай. «Гасырларды кектей етш» 
жеткен асыл сез маржандарыныц 1ШК1 астарына ущлту, т т д к корды 
кунарландыру да соншалыкты киынта согар едь И л - улттык кунды- 
лыктардыц 01рь Т 1ЛД1 тану эдебиеттен тыскары бола алмайды. Тшд1 бшмеу, 
багаламау, эдебиетп окымауга, ултты кадхрлемеуге экелш сокдырады. 
Ендеше эдебиет сабагында улттык кундыльщтарга аса кецш белш, эщц, 
куйд1, жырды тывдату усак-туйек нэрсе деп кабылдау агаттык болган болар 
ед1.
Керкем шыгарманы окытканда да усак-туйек нэрсе дейтш ештеце жок. 
Эр детальдыц ез кызмстт бар. Керкем шыгарма авторы каншалыкты мацызды 
болса, кешпкер де соншалыкты мацызды, Себеб] олар б[р тутастыктыктыц 
белшектерг
Э дебиетп окытудыц басты максаты - окушыларды сез енершщ 
сырымен таныстыру, халык даналыгы, халы к есиетгерщен нэр алгызу, 
к пап ка деген ынтасын ояту, халыктыц рухани байлыгы - эдебиетш жан- 
жакты игерту, сол аркылы имандылыкка, инабатгылыкка, парасаттыльщка, 
талгамга, сулулыкка, отандык, азаматтык рухта тэрбиелеу.
М емлскетпк б ш м стандарты окыту урдюшщ сапа мен нэтижеге 
багытталганын талап етедь Демек, эр сабак шэюрттщ накты максаттарга
124

багытталган жуйел! танымдык эрекетш уйымдастыруга курьшады деген сез. 
Сабактыц эр кезецшде танымдьщ эрекетп калайша 1С жузше асыруга болады? 
Сабакты дамыта окыту технологиясыньщ устанымдарына уйлеспре журпзу 
ушш муталш н е т б1лу! керек? Эдебиетт! жацаша окыту технологиясын 
мецгеруде пэннщ ш ю мазмуны на сай келетш жактарына назар аударып, 
мына мэсслеге кецш белу керек.
• 
Б ш м мазмунынын ерекшел:г1не карай эдш-тэсшдердщ нэтиже 
беретш жуйесш дурыс тандау.
• 
Мазмунга байланысты накты максаттар мен мшдеттерд! коя биту.
• 
Оку технологияларын мазмунга сэйкес тш м д ш п н е карай 1ржтеп, 
синтездеу.
• 
Окушылардьщ эрекетш алдын-ала жобалаган нэтижеге багы п ай
уйымдастыру.
«Оку» кец магынада шэюрттщ жаца бш м д! мешшктеу удерЮ1 болып 
табылады. Б1рак кез келген оку бЫмд! мецгеру емес. Егер окушы б ш м
жинактаса жэне ол ез бет1нше алдына койган оку м в д е т ш шешуте 
багытталса эр] езш щ эрекетш бакылау, багалау амалдарын игерсе гана оку 
эрекет! болып табылады. Оку белсенд! эрекет туршде уйымдастырылса гана 
окушыньщ оган деген карым-катынасы, кызыгушылыгы артады.

жүктеу 11,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: