Психологиялык зандылыктарды эдютемелж зандылыктармен кабаг-
тастыруга келмейдг Эдютер жуйесш куруда окушыньщ психикалык ерекше-
лжтерше уншмегенмен, жас ерекшел1п мен психологиялык езгерютерд)
есепке алмаса жэне болмайды.
Психология гылымдары аясында аныкталатын
окушыньщ жас мелше-
рше байланысты дамуы мен езгерютер1 оку процесше эсер етедг Мэселен,
окушынын эр жастагы психологиялык езгерютерк окушы дагдарыстары,
содан туындайтын кейб1р тусш ю пеуш ш ктердщ болуы мумкш жагдай.
Психология гылымы 5-11-сыныптар аралыгында окитын окушыларды
жас ерекшел1ктер1 мен даму ерекшелжтерше байланысты бернеше кезенге
жжтейдй
1. 5-8 сынып окушылар 11-14 жастагы жеткшшектер.
2 . 15-17- жастагы ж асесш р1мдер.
Психологгардьщ ею кезенге жжтеген осы жастагы балаларыньщ ез1 эр
кезеннш ез шпнде психологиялык езгерютерде болады. Мысалы: жеткшшек
топка жагатын 5-8-сынып аралыгындагы балалардьщ ездер1нен улкендерден
де жастарынан да езгеш ел1Г1 айкын кер1нед1. Бул ерекшел1к жетк1ншск
кезсншдеп балалардьщ улкенд1кке деген кулшынысыньщ молдыгына
байланысты. Жетк1ншектерд1н элеуметт1к багыты мен жалпы адамгершшж
устанымдарыньщ калыптасу н еп з1 осы тустан басталады. 5-сыныптардагы
окушылар ездерш щ сырткы кеЙ1пн тузеуге аса эуес келед1.
Сырткы орта
эсерше бери1Г1ш, ел1ктег1ш болады. Бул эрекеттер 7-8-сыныптарда кушейе
ту сед 1. 031Н-631 бакылауга алатын тусы, б|р-бф1не, оз-оз1не сын козбен карап.
ез1нд1к кезкарасыньщ калыптаса бастайтын тусы — осы кезен.
Бул езгер1стерд1н ез1 окушынын дуниетанымы мен кызыгушылыгын
арттырып, болашакка жоспар куруга жетелейд1. ©з1н болашакка даярлау
кезещ
психоло1тардьщ
(Л.С.Выготский,
Л.В.Занков,
А.Н.Лентьев,
Д.Б.Эльконин, Л.Буева, С.Кучинский) айгуынша 5-6-сыныптардан басталады.
031Н С1Л1М, М1нез-кульщ сапасы жагынан озгертуге умтылыс дэл осы
кезенде басым болады. Сондыктан окушыньщ жеткшшек кезец1 керкем
эдебиетке деген умтылысы мен кызыгушылыгын тудыратын 0 !рден-б1р
кажетт1 де урымтал шагы.
Ек1нш1 кезен окушыларынын психологиялык ерекшел!ктер1 де оку
процесшде Ж1Т1 бакыланып, есепке алынады.
М ектепте
багдарлама
тузу мен оку куралдары н даярлауда, окулы кка
материал 1ржтеуде окуш ы ньщ психологиялы к даму ерекш ел1п Ж1Т1 ескерш1П,
есепке алы нуы керек.
С оны мен катар, окуш ыларды н оку материалын менге-
р уд еп
зеЙ1Н,
ес, киял, таны м эрекет1Н1н канш алыкты екенд1Г1 ескершу1 керек.
Баланьщ к1ш1рек кез1нде бэр1 б1р багдарламамен окып, б1рге журген-
мен, эр баланьщ е з 1нд1к б1р ерекшел1ктер! байкала коймайды. Оньщ болар-
болмас кер1не бастауы, азды-кепт1 бгр нэрсеге туракты кызыгушылык
танытуы, не б!р пэннен гер1 ек1нш1 пэнге кулыкты болуы да нег131нен осы 7-
8-сыныптардан басталатынына кептеген педогогтардьщ, психологгардьщ
зерттеулер!нде кез жетк!31лген.
21
Жалпы окыту тэрбие берудщ кашанда баланы жетвднру,
дамытуга
арналгандыгы юмге де болса мэл^м. Солай бола тура, эдютемелж тургыдан
б ш м беру, дамыту, жет1лд1ру ерекше тшмд1 болу уипн осы багытгы устанып,
окушыны сенсорлык кабылдау (латынныц «8еп$из» - деген сезшен шыккан -
сез1м, сезшу) тугызатын, козгалыста болатын, зияткерлш жэне еркш шынык-
тыратын, эмоциялык куй тугызып, баланыц ыркына эсер етерлж жумыс
турлерш унем1 косып отыру кажет.
Дэстурл! турде гылымдар гуманитарлык,
жаратьшыстану жэне техни-
калык болып бвлшедг Пэндерд1ц цикл-цикл болып топтастырылуы бэр^нтц
карастыратын нысандарына сэйкес (когам, табигат, ецбек) екенд1Г1 белг1л 1.
Бупнде эрб1р жеке гылым саласыныц сюнип б1р гылыммен байланыс-
тылыгы артып отырган туста мектепте жур11з1лет1н эрб1р оку пэн1н1ц
мазмуны мен курылысындагы к1р!Г1п кеткен (интеграциялык) байланыс-
тардын мацызы ете зор. Буг1нде ол ерекше мэнге ие болып отыр. Гылымныц
осы белшуннц ыцгайы оку пэндершщ бершушде ескершед1.
Одебиепт окыту эдютемес! гылымы б1рнеше гылымдар аясында дамып,
е з1н1ц эд1снамалык нег1з1н айкындаган арнайы гылым саласы болып табы-
лады. Оны темендег! модельден керем!з:
Сонымен казак эдебиет1н окыту эдютемесшщ эдюнамалык нег1здер1
осы пэнд! окытудагы басты устанымдарды, кагидаларды, кезкарастар жуйе-
С1н айкындайды. Жогары оку орындарында казак эдебиетш окыту эдюте-
месшщ арнаулы кэс1пт1к-багдарлы пэн рет1ндеп мэн!
мен мацызды-лыгын
22
керсетедь Э дебиетп окыту эдютемесшщ гылым р еп н д еп эдюнама-лык
непздер1 осы пэнд! жогары мектепте окытудыц басты талаптары мен
мазмуныныц, сондай-ак мектепте окылатын эдебиет пэшнщ т ш м д ш п мен
мацыздылыгын артыру жолдарын, жеке тулга калыптастыру багытындагы
эдютер мен технологияларды тшмд) пайдалану багытын да айкындайды.
Б уп н п мектеп пен жогары мектептер арасында тыгыз байланыстыц болуы
б 1р жагынан алганда мамандыкка бешмдеудщ бгр нышаны, максатгы уд ерю
болып ганылса, екпшп жагынан алганда гылымдардьщ шецберл1
даму багы-
ты мен когамдагы баланстылыкты танытады.
Достарыңызбен бөлісу: 
