жетюзе  айтуга баулиды» *, - дейдк

Ш ыгармашыльщтын турлер! кеп. Алайда сез енер1 - солардъщ 
барлыгыныц 1Ш1ндст1 ерекше саласы. Сез енер: жеке адамньщ ш еказ 
мумкшдшш ашу касиет1мен де езгеше. Сез енерш щ осы касиеп эрбхр керкем 
шыгарманы мецгерту, олардьщ. стилш, поэтикалык тшш таныстыру, сез 
орнын, оньщ котеретш идеялык-эстетикалык ж у п н таныту аркылы емес, 
накты. жанды шыгармашылык; удеркте гана балага сэулесш тус1ред1.
Окыту мен тэрбиелеу удерюшде окушыньщ жазба тш ш дамыту когам 
талабынан туындайды. Ертецп когам азаматы ез-ой шюрш ауызша да, 
жазбаша да еркш жеткгзе алатын езш дж о й -п ш р 1 бар тулга болуы керек. 
Ш ыгармашылык кабшет! дамыган 
окушыдан кез-келген когамдык юте 
шыгармашылык кабшет пен улкен кажыр-кайрат керсете алатын тулга 
калыптасады.
Ал 
психологтар 
шыгармашылыкпен 
айналысудьщ 
каж еттш гш
шыгармашылык удерю устш де калыптасатын тутас кешенд) касиеттермен 
байланыстырады. В.С.Ш убинский «Педагогика творчество учащихся» атты 
ецбепнде1 шыгармашылык удерютщ ету сатыларын ж к т е п , эр сатыда 
окушыда калыптасатын шыгармашылык касиеттерд! 
талдап керсетедг 
Ш ыгармашылык касиеперд! кешенд1 жуйе тургысында туащ цред!.
Ш ыгармашылык удерютщ б^ршцц сатысында (шыгармашылык кещл 
куйдщ т>'уы) керш етш кабшет-касиеттер:
Б 1р1НШ1 саты - жацаны, езгеше тыц дуниеш сезе бшу, карама- 
кайшылыктарды тусше бшуде сез1мталдык, сындарлылык, шыгармашылык 
ой талдауга беш мдш ж, жан дуниесшде ш ш тартысты оята б1лу кабшет!, 
танымдык кызыгушыльщ.
Екшш! саты (окига, образ жасаудын багыт-багдар устанар кезещ -
эвристикалык саты) - интуиция, шыгармашылык киял, э д е м ш к п сезше бшу, 
сез ушкырлыгы, 
кайшылыктарды 
тусшу, 
ой 
кызметщщ 
ерекшелйт, 
батылдьщ, шыгармашылыкка деген млю куштарлык; утшнин саты (сын, 
дэлелдеме сатысы) - езш дж сын, бастаган юш аягына д е й н ж епазу. 
дэлелдеме, дэйектемелер усы на бшу, оныц формаларын табу.
Ендеше, каз1рп тандагы эдебиет пэш мугал1мнцц мшдет! де - осы тыц 
касиетгерд1 окушысыныц бойынан аша бшу. Е ртецп куш казак мектебш 
б т р г е н жас улан когам аадында дэрменс1здж керсетпеу1 ушш шаруашы- 
лыктыц кез келген саласына кажетп ортак, бшж-дагдыны мектептен алып 
шыгуы ТИ1С.
Нелжтен шыгармашылыкка уйретудщ б1рден-б1р мазмун-формасы -
керкем сез деген ой туындайды.
«Окушьшардыц керкем шыгармашылык кабшетш дамыту-» мэселссш 
зерттеген К.Обд1оеккызы б^рнеше керкем мысал кел'предк «Сез о перш 
мецгеру барльщ адамга суреткер болу ушш емес, еитамге, ешнэрсеге тзуелд! 
болмау уш ш керек» деген Д.Родаридщ пдарш айта келш. «Будан 2,5 мьщ 
жыл бурын ем!р сурген кытай философы Конфуций, грек философы Платон 
(б.з.д. 427-347) дарынды балаларды патша сарайында арнайы тэрбиелегенде,
1 Шубинский В.С. Педагогика творчество учащихся.М., Знамя. 1988. 36 б.
231

ец алдымен, оларды керкем енер турлерше уйреткен. Олар, эрине, осылардан 
сарай акындары, суретшшер! шьщсын дегенд1 максат тутпаган. 0 з ултын, 
мемлекетш еркендететш бшмдх, алгыр, большак данышпан шэюрттер 
тэрбиелеу уинн, б 1р1нпм кезекте балалардыц сез1мталдыгын, ойын, тшш 
дамытуды колга алган» 1 деген мэл^метл айтады.
Ш ындыгында бугш п когамнын керкем эдебиетке салгырттыгы, туптеп 
келгенде шыгармашылыкты шектеуге экелетш болжауга болады. Бупнде 
кептеген мектептерде жогары сынып окушыларын улттык б^рьщгай т е с т е
дайындау салдарынан эдебиегпц тарихи курсы ез мэншде окытылмайтын 
тенденция етек жайып отырганын мойындауымыз керек. 
Ал 
казак 
эдебиетшщ кернекп тулгалары, классик каламгерлердщ шыгармаларыныц 
коб1 эдебиеттщ кыскаша тарихи курсын окитын жогары сыныптарда екенш 
еске салайык. Жалпы б ш м беретш мектептердщ б ш м ш корытындылау 
тестюше математика пэш жаппай м ш детп саналады. Оныц езшднс бгр 
себептер1 де бар болар. Ал нелжтен окушыныц шыгармашылык кабшетш 
Калыптастырушы 
эдебиет 
пэшн 
окытуга, 
б ш м стандарты 
нускаган 
окытудыц калыпты мшдетше кешл белшбейд!?! Сонда ертецп когам тетш н 
колына алатын жас буынга сезгмталдык, шыгармашылык, адамгерш ш к, 
улттык рух, ез устанымына бср I ктт к, табандылык баска да адамгерш ш к 
касиеттер мен кабшеттер калыптастыру мацызды болмаганы ма?!
Ендеше, окушыга сез енерш мецгерту - б ш м беру саласыныц да алга 
койган максаттарыныц казыгы болуга гию. Ол ушш окытудыц мазмуны мен 
эдютемесш окушылардын жас ерекшел1пн, кызыгушылыгын, б еш м д ш п н
ескере отырып туб1рл! езгерту, окытудыц шыгармашылык сипатын кушейту, 
сейтш, баланьщ жеке кабьтетт мен элеуметпк белсен дш п н щ дамуына жол 
ашу, шыгармашылык тулга калыптастыру мшдет! туындайды.

жүктеу 11,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: