Б. Д. Жумакаева к азак эдебиетш окыту эдктемеа Окулыц «Кыздар универси тет!»


эдеби-теориялъщ терминдердг мецгеру



жүктеу 11,29 Mb.
Pdf просмотр
бет132/148
Дата04.10.2023
өлшемі11,29 Mb.
#43647
1   ...   128   129   130   131   132   133   134   135   ...   148
Kazak adebietin okytu adistemesi 2015 Zhumakatva

эдеби-теориялъщ терминдердг мецгеру
теорияльщ 
кисындармен карулану.
Терт1нш 1ден, тш дщ
квркемдж айшыцтарын,
макал-мэтелдер мен 
афоризмдерд1, фразеологиялык т1ркестерд1 сейлеу кызметшде колдана бшу.
Бесшшщен, 
сейлеу т т ищ нацты, туж ырымдылыгы
жэне айтушы 
ойыньщ композициясы 
логикалъщ б1р1здштке
курылу талабы койылады. Сез 
сейлеу -— эсем, шебер орындаумен тамырлас. Ол ой элем 1 мен уйлесу1 кажет.
Алтыншыдан, стильдк нормаларды бшу, эдеби нормада сейлеу 
(кателерд1 болдырмай, тшге варваризм сездерд! коспай, белгш б!р сездерд1 
кайталамай сейлеу) дагдыларын калыптастыру.
Жепншпден. сейлеу кезшде тыцдаушысын ез ойына 
ерте бшу, 
коммуникативт! катынас орната бшу, эсер ету кабшетш дамыту.
222


Сепзшипден. баяндама, хабарлама т.б. сейлеу кызметше ез бетшше 
даярлана алу кабшетш калыптастыру талаптары койылады.
Окушылар эдеби тш нормаларын керкем шыгарманы оку барысында 
м^гашмнщ турлI эдю-тэсшдер! -нэтижесшде калыптастыра алады. М угал1м 
окушылардьщ сейлеу тЫ не койылатын н еп зп талаптарды унем1 назарда 
устагандары жен. Окушылардьщ баяндауга, баяндама жасауга не ез ойына 
дэйектемелер дайындауда кейб|р сейлеу кызметшщ кздэылымдарын усынуга 
болады.
1. Юрюпеде н еп зп мэселенщ мэнш тусшд1ру, тындаушылардьщ ынта- 
зейшга аудару, кендл-кушн б ел к у карастырылады.
2. Мазмундауда айтатын мэселе туралы сатылап эцпмслеу, мазмунга 
аныктык пен нактыльщты, кыскалыкты, шындыкка сэйксспкп уйлестгру.
3. Керкем тш сатысында а) такырыпты айкындау, э) тш дщ граммати- 
калык жэне лексикалык нормасын мукият дурыс сактау, б) сезд1 жал- 
пыхалыктык мэнде, табиги 'пркешмд! сактай колдану, г) керкем тщ дщ
э у е зд ш п мен суреттш пн сактау.
Сейлеушшщ ойды шебер жетизе б!лу табысы ойдыц ж у й е л ш п .мен 
композициялык курылымына катысты екещцпн алгаш 
Аристотель атап 
керсетед!. Ол усынга сейлеу удсрюшщ композидиясы:
1.Алгы сез;
2.Такырыбын дэлелдеу;
З.Эцпмелеу, сезд1 релмен баяндау;
4.Сипаттау;
5. Дэлелдеу;
223


6.Ж окка ш ыгару не полемика, эвристика;
7.Ундеу тастау-тындаушыньщ журегше тш кату;
8.Сезд! 9серл1 аяктау.
Тш дамыту максатында ауызша мазмундату, жазба жумыстарын 
орындату сейлеу тшш дамытудагы елеу.п саты болып табылады. Оны эр 
сынып бойынша б!рнеше турге белш отгазуге болады. Мысалы: мэтшге жуык 
мазмундау 5-7 сынып окушыларында 
белсенд! журпзш едк Окылатын 
керкем шыгарманьщ езшен баяндау улпсш деп мэтш д1 езгертш колдануга 
уйрету, кейб1р кешпкерлер образын беретш портрет, мшездеулерд1 ауызша 
сипаттату, пейзаж улплерш ауызша 
суреттету, кейб1р суретке суйене 
отырып мазмундау, суреттеу, баяндау, мшездеу улплерш колдануды тапсыру 
окушылардын сейлеу т ш н б^ршама дамытады. Окушылар мэтшнщ му и дай 
(баяндау, мшездеу, суреттеу) улплерш бастауыш сыныптан ажыратып бшсд!, 
сондьщтан тапсырмалар окушыларга еш киындьщ тугызбасы аньщ.
Окушы ойын жуйел1 айтуга жаттьщтыруда суреттщ мэш ерекше. 
Бупнде эдютемеде суретке карап баяндау бастауыш сыныптарга гана тэн 
деген жацсак угым калыптаскан сиякты. Шындыгында интерактивт! 
тактаньщ кемепмен сурет, видео т.б, енер турлерщ эдеби мэтшнщ 
мазмупдык танымын терец мецгеру максатында, сейлеу т ш н дамыту 
максатында колдану тшмд1 Керкем бейне бойынша мазмундау, эцпмелеу 
сейлеу барысында орнекп ойды табуга, оны орынды колдана бшуге 
дагдыландырады. Жазба тшдщ ауызею сейлеумен б1рлжте болатыны белгш . 
Дурыс сейлей бшу сауатты жазуга да уйретедь Ауызша тш дамыту 
жумысыныц сапасы жазба жумыстарын орындауда аньщ коршед). Сондьщтан 
мугал1м айтылган, жазылган сездщ мэщц, магынасы мазмунды болуы, 
ойларыньщ дэлелд1, айкын бершу1, кулакка жагымды, тындауга эсерлк о куга 
тартымды болуын у нем! кадагалап отыруы керек.
Тшд! дамытудыц кушт1 куралы - керн екш к бупнде мектеп тэж1ри- 
бесшде корнекш жпн турлср'1 интерактивт1 такта, компьютерлж, мультиме- 
диялык багдарламалар т.т. коптеп колданылуда. Булардьщ кай-кайсысы 
болсын сабак сапасын арттырып, турлещцруге ез улестер'ш косады. Ен 
бастысы окушылардын, назарын езше тез аударады, кызьщтырады, ынтасын 
арттырады, есте сактауына кемектесед1, энпмелеп айта бшуге, сейлеуге 
жагдай жасайды.
Окушылардьщ сейлеу т ш н дамытуда ец биж меже -ш еш ендж енерге 
баулу екегп б елгш . Ф.Ларошфуко: «К есш п жаксы сейлеу — тапкыр 
акылдыц сыйы, тужырымды жаксы сейлеу — данальщтыц белпсЬ> дещ ц1. 
М.Эуезов «Абай жолы» эпопеясында жас Абайдыц эке тапсырмасымен 
Кулыншак, 
аулына барган тусындагы сейлеу мэнерш 

жүктеу 11,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   128   129   130   131   132   133   134   135   ...   148




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау