практикалық нұсқаулық 4. АИВ шалдыққан адамдарды сұхбат беруге қалай көндіруге болады?

102
практикалық нұсқаулық
4. АИВ шалдыққан адамдарды сұхбат беруге қалай көндіруге болады?  
A. Сұхбат бергені үшін ақша ұсыну.
B. Сіздің жұмысыңыз үшін бұл қаншалықты маңызды екенін, олар сұхбатқа келіспесе, жұмыстан 
шығатыныңызды түсіндіру .
C. Бұл мәселе туралы онымен бетпе-бет келген адамнан басқа ешкім айтып бере алмайтынын, 
олардың бұл жобаға қатысуы өздері үшін ғана емес, СпИД туралы жалған ақпарат жайлаған, 
оның қалай таралатынын жете  түсінбейтін, соның салдарынан ауруларды кемсітетін қоғам үшін 
де маңызды екенін түсіндіру.
D. Қорқыту, бопсалау тәсілдерін қолдану.
5.  Қолыңызға  бұрын  еш  жерде  жарияланбаған  құжат  –  айталық,  халықаралық  тест 
нәтижесі түссе, қалай әрекет етесіз? 
A. Құжатты скандап, әлеуметтік желіде жариялайсыз.
B. Осындай құжат бар екені туралы ақпарат жазып, оның мазмұнын егжей-тегжейлі сипаттайсыз
C. Құжат – бастама ғана, оны негізге ала отырып, ары қарай қазбалап, қосымша ақпарат іздеп, 
сараптама  жасап,  сол  саланың  министрлігіндегі  шенеуніктерге  және  қарапайым  адамдарға 
сұрақ қойып іздене бересіз.
D.  Бұл  құжат  туралы  министрлікке  хабарлап,  құпиялылық  шаралары  неге  сақталмайтынын 
сұрайсыз.
 
6.  Редактор  бір  конфессияның  шарттары  мен  діни  жоралғыларын  қатаң  ұстанатын 
қазақстандықтар туралы репортаж жасауға тапсырма берді. Кейіпкерді қайдан іздейсіз?
A. Адам көп жиналатын жерден – онда міндетті түрде сізге қажет адамдар жүруі мүмкін .
B. Дін істері комитетінен.
C. Сол конфессияның жоралғыларын атқаратын мешіт, шіркеу, костел сынды орындардан 
 D. ҮЕҰ арқылы.
7.  Үкімет  бала  тууына  байланысты  берілетін  жәрдемақыны  азайтуға  шешім 
қабылдағаны жөнінде материал әзірлеуіңіз керек. Жалғызбасты ананы таптыңыз. Оның 
тұлғасын жан-жақты ашу үшін не істеуіңіз керек? 
A. Оның жаңа заңға қалай қарайтынын сұрап, сұхбат жазып алу.
B. Әйелдің көршілерімен сөйлесу.
C. Жалпы жалғызбасты аналар мәселесін зерттеу, осы туралы психологтан сұхбат алу.
D. Сол әйелмен біршама уақыт, айталық, күні бойы бірге жүру, оның тұрмысына, қиындықтарына, 
қаржы жағдайына бойлап ене отырып, сұрақ қою.
8. Әлеуметтік зерттеу орталығының ресурстарына қол жеткізе алмайтын журналист 
қандай да бір әлеуметтік топ өкілдерінің өмір салты, білім деңгейі, еңбекақысы туралы 
ақпаратты қалай біліп, оқырмандарына айтып бере алады? 
A.  Еріктілерді  жалдап,  қажет  болып  отырған  әлеуметтік  топқа  кіретін  ең  аз  дегенде  1,5  мың 
адамнан әлеуметтік сұрау жүргізу.
B. Осы әлеуметтік топ өкілдерімен сұхбат құрып, әңгімесін жазып алу.
C.  Адамның  кросс-әлеуметтік  және  кросс-мәдени  байланыстарын  –  отбасы,  мектеп,  жұмыс, 
бүгінгі ортасы, көршілерін егжей-тегжейлі зерттеу.
D. Әлеуметтану бойынша кітаптар оқу.
Тесттің дұрыс жауаптарын кітаптың соңынан көре аласыз. 
ҚАзАҚСТАнДАғЫ 
ПРАКтИКАлыҚ жУРнАлИстИКА
    
3.0

103
практикалық нұсқаулық
ҚАзАҚСТАнДАғЫ 
   
3.0
 
   
ПРАКтИКАлыҚ жУРнАлИстИКА 

104
ҚазаҚстандағы 
практикалық журналистика
    
3.0
практикалыҚ нұсҚаулыҚ
Авторы   
Викинтас Пугачаускас
Жұмыс орны, қызметі  
 литва радиосы және телевидениесі, 
                       халықаралық жаңалықтардың аға 
                       редакторы

105
ҚазаҚстандағы 
   
3.0
 
   
практикалық журналистика 
практикалыҚ нұсҚаулыҚ
халыҚаРалыҚ ЖуРналИСтІң ЖұмыСы 
Қарқынды жаһандану процесі әр журналисті белгілі бір деңгейде халықаралық санаттағы маман 
етеді. Қазір кем дегенде ағылшын тілін білмейтін және халықаралық әлеуметтік желілермен жұмыс 
істеу  машығын  меңгермеген  тілшіні  елестетудің  өзі  қиын.  Әйтсе  де,  халықаралық  оқиғалар  мен 
тақырыптар  аз  ғана  журналистің  күнделікті  жұмысының  бір  бөлшегіне  айналып  отыр.  Және  ол 
жұмыстың өз ерекшеліктері бар. 
халықаралық журналистің қасиеттері 
Келешегін  халықаралық  журналистикамен  байланыстырғысы  келетін  адамға  не  керек?  Бастысы 
–  энтузиазм,  төзімділік  және  қызығушылық.  Әріптестеріңіз  сияқты,  мақаланы  тапсырған  соң 
редакцияның есігін жауып кете берем десеңіз – бұл жұмыс сізге қол емес. 
Халықаралық журналист үнемі дүниеде болып жатқан маңызды дүниенің бәрінен хабардар болып 
отыруы керек. Ұшақ құлап, келіссөздер бұзылып, төңкеріс жасалатын кез жұмыс уақытымен сәйкес 
келмеуі мүмкін, бірақ, халықаралық журналист таңертең жұмысына оқиғаның желісін біліп бару 
үшін бәрін қадағалап отыруға тіис. 
Кез  келген  журналист  жағдайға  бейімделе  білуі  керек,  алайда,  халықаралық  оқиғалар  туралы 
ақпарат таратқанда бұл әсіресе маңызды. Халықаралық журналист өзіне үйреншікті дүниеден бөлек 
елдермен, мәдениеттермен істес болады. Оның үстіне, ол түрлі сағат белдеуімен істес болады, бәрін 
қойғанда, аяқ астынан бір елде дауыл тұрып, Twitter-дегі бір сөзден дүниенің астаң-кестеңі шығуы 
да мүмкін.
Бір  сөзбен  айтқанда,  халықаралық  журналист  бәрін  жіті  қадағалап  отыруы  және  ештеңеге 
таңғалмайтын болуы керек. Тосынсыйдан сақтануға дер кезінде орындалған «үй жұмысы» да, өз 
басындағы стереотиптермен күрес және өзіне сын көзбен қарау қасиеті де көмектесе алады. 
Тағы бір маңызды қасиет – ғаламдағы өзара байланыстарды түсіне білу және оларды аудиторияға 
түсіндіре білу. Журналист әлемнің басқа бір шетіндегі қандай да бір оқиға, тенденция немесе про-
цесс жариялауға лайық екенін жылдам (тіпті лезде) анықтай алу үшін көп машықты меңгерген және 
көп оқыған болуға тиіс. Сонымен қатар, оқиғаның маңыздылығын ештеңеден хабары жоқ аудито-
рия үшін де түсінікті болатын тілмен, болып жатқан процестің күрделілігін, тарихы мен контексін 
қоса отырып баяндай білу керек.  
Сондықтан, халықаралық журналист қазіргі әлемдегі түрлі жағдайлармен бетпе-бет келуге үнемі 
әзір болуы, әр шешім қабылдаған сайын өзінен барынша сапалы әрі салмақты өнім шығару үшін 
керектің бәрін жасадым ба деп сұрап отыруы керек.  
өзге  салаларда  жұмыс  істейтін  журналистер  бомба  түсіп  жараланған  балаларды  қалай  көрсету 
керек,  қақтығыс  туралы  хабар  таратқанда  территория  тұтастығы  және  өзін-өзі  тану  құқығы 
принциптерінің қайсысын басшылыққа алу керек, үдере көшкендер туралы айтқанда гуманитарлық 
құқық ұстанымын басшылыққа ала ма, әлде жергілікті халықтың қауіпсіздігін айта ма, ньюсмейкер 
өтірік айтып тұрғанын айту керек пе, әлде жай ғана соның сөздерін жеткізе салған дұрыс па деген 
мәселелерге өмірінде бір рет те тап келмеуі мүмкін. Ал халықаралық журналист осының бәрін бір 
күнде басынан өткізеді. 
Оның үстіне, дүниежүзіндегі БАҚ беделінен айырылып келеді, әлеуметтік желілерде жалған ақпарат 
көбейді, ал аудитория бөлініп-жарылып, тек өзіне идеологиялық тұрғыдан жақын ақпаратты ғана 
тұтынуға  бейім  болып  барады.  Қай  елде  болсын,  оқырмандар  журналистердің  беделіне  күмән 
келтіріп жатыр, ал халықаралық журналист кейде не жақсы, не жаман екенін өзі де түсіне алмай 
қалатын жағдайға өзгелерге қарағанда жиірек тап болады. Демек, өзінің шешімдері мен сөздерін 
қорғауға қабілетті болуы керек.