| 3.6. Ауаның ластануын азайту
Ауаны ластайтын заттардың негізгі түрлері - бұл қатты бөлшектер, күкірттің қостотығы және азот тотығы. Сонымен қатар ауаға сынап, озон, қорғасын, улы газ қосындылары мен диоксиндер шығарылады. Шаң, күкірт қостотығы мен азот тотығы шығарындыларының негізгі көлемі Қазақстанның үш негізгі секторына келеді: қазба отын пайдаланылатын электр энергетикасы, өңдеуші және тау-кен өндіру саласы, көлік.
Шаң, күкірт қостотығы мен азот тотығы шығарындыларының қомақты бөлігін электр энергетикасы, сондай-ақ қазандықтар, яғни табиғи отынды жағу көздері шығарады. Олар атмосферадағы ластаушы заттардың жиынтық шығарындыларының неғұрлым елеулі бөлігін құрайды - шығарындылардың жалпы көлемінің 40 пайызы, оның ішінде қатты бөлшектер шығарындыларының 50 пайызы, күкірт қостотығы шығарындыларының 47 пайызы және азот тотығы шығарындыларының 60 пайызы. Шығарындылардың елеулі бөлігі сапасы төмен көмірді пайдалануға және электр станциялары мен аудандық жылу орталықтарында ластануды бақылауға арналған тиімді жабдықтың болмауына негізделген.
1-кесте: Қазақстанда негізгі секторлар бойынша 2010 жылғы шығарындылар, мың метрлік тонна
Сектор
|
Жиыны
|
ҚБ
|
SO2
|
NOx
|
Электр энергетикасы және орталықтандырылған жылумен жабдықтау
|
845,9
|
320,7
|
339,4
|
128,6
|
Өңдеуші сала
|
718,4
|
139,7
|
275,5
|
41,1
|
Тау-кен өндіру саласы
|
340,8
|
80,1
|
87,7
|
30,2
|
Өнеркәсіптік секторлар бойынша аралық жиыны
|
1 926,0
|
540,5
|
702,7
|
200,0
|
Көлік
|
118,3
|
7,1
|
1,6
|
4,8
|
Қазақстан бойынша жиыны*
|
2 226,5
|
639,3
|
723,6
|
215,6
|
* «Қазақстан бойынша жиыны» көрсеткіші «Өнеркәсіптік секторлар бойынша аралық жиыны» және «Көлік» көрсеткіштерінің сомасы болып табылмайды
Ауаның ластануы - Қазақстанның қалалық аймақтарындағы, әсіресе, өндірістік кәсіпорындардың орналасу орталықтары болған және индустрияландырылған облыстарда орналасқан өнеркәсіптік аймақтардағы елеулі экологиялық проблема. Қазақстанның облыстарындағы шығарындылардың негізгі көлемі қалалық аймақтарға келеді. Ауа сапасының төмен болуынан қала халқының қомақты бөлігі зардап шегетіндіктен, дәл осы қалалық аймақтардағы ахуалды жақсартуға ерекше көңіл бөлу қажет.
Соңғы жылдары Қазақстанда ауаның ластану деңгейінің едәуір ұлғаюы байқалды. Ауаны ластайтын заттар аурудың жиілеуін ұлғайтуға ықпал етеді және осының салдарынан ұлттық экономикаға денсаулық сақтау қызметтеріне шығындар және еңбек өнімділігінің төмендеуі нысанында тікелей және жанама залал келтіруге әкеледі. Шығарындылар бойынша республика нормативтері еуропалықтардан айтарлықтай асып түседі. Сондықтан да, Қазақстандағы ауа сапасын жақсарту үшін шаң, күкірт қостотығы мен азот тотығы шығарындылары бойынша мейлінше қатаң стандарттар белгілеу мәселесін қарау керек.
22-сурет. Электр станцияларының атмосфераға шығарындылары:
бүгінгі деңгей, Қазақстан стандарттары және еуропалық стандарттар
Өнеркәсіп пен электр және жылу энергиясын шоғырландыру объектілерінен шығарылатын шығарындылардың қазіргі деңгейін талдау негізінде Қазақстанда мынадай шараларды іске асыру қажет:
1) 2014 жылдың соңына дейін электр энергиясын, жылу энергиясын өндірушілермен және өзге де ірі индустриялық компаниялармен бірлесіп шығарындылар бойынша еуропалықтарға жақындатылған жаңа стандарттарға көшудің қағидаттары мен жол картасын әзірлеу;
2) Еуропалық Одақ стандарттарына қарай жақындатылған стандарттар әзірлеу және енгізу;
3) ірі қалаларға таяу орналасқан генерация мен өнеркәсіп объектілерінде шаң-газ тазарту жабдығын жаңғырту мен орнату және шығарындылар бойынша көрсеткіштерді әзірленген жол картасына сәйкес қолданыстағы нормативтерге дейін жеткізу;
4) қолжетімді инфрақұрылым, газ көлемі мен экономикалық лайықтығы бар болған жағдайда, көмірмен жұмыс істеп тұрған электр станцияларын газға ауыстыру;
5) көмірмен жұмыс істейтін электр станцияларының ірі қазандықтарын, бірінші кезекте, шаң, күкірт қостотығы мен азот тотығы шығарындыларының деңгейін бақылайтын заманауи жабдық орната отырып, жаңғырту қажет. Электр энергиясына сұранысты қанағаттандыру үшін қуаты аз қазандықтардың қызмет ету мерзімі аяқталғанға дейін оларды қалдыруға болады;
6) ірі станциялардың, қазандықтар мен өнеркәсіптік кәсіпорындардың атмосфералық шығарындылардың сапасын үздіксіз өлшеп тұруға арналған жабдықты орнатуы;
7) Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау жөніндегі уәкілетті органы тарапынан ластаушы заттар мен парниктік газдар шығарындыларын үздіксіз мониторингтеу мен қадағалаудың жүзеге асырылуы;
8) көлік секторында мынадай іс-шараларды іске асыру қажет:
көлік құралдарын пайдалану әдістерін жетілдірумен, отын балансы мен операциялық қызметтің тиімділігін арттырумен қатар, заманауи көлік паркін енгізу;
2016 жылғы шілдеден бастап еуропалық нормативтерге сәйкес автомобиль көлігінен атмосфераға шығарылатын шығарындылар бойынша нормативтерді белгілеу;
қазіргі бүкіл автомобиль паркінің біржолғы аудитін 2020 жылға дейін аяқтап, пайдаланылған газ сапасы тұрғысынан автомобильдерге жыл сайын үнемі инспекция жүргізу;
Алматы қаласында қалалық көліктерді сығылған газға көшіру; басқа да ірі қалалардағы (Астана, Қарағанды, Шымкент) қалалық көлікті газ ресурстарына және газ бағасын субсидиялау туралы шешімдердің қабылдану шамасына қарай 2020 жылға дейін газға ауыстыру.
Достарыңызбен бөлісу: |
