тараптарының келiсiмдерi, ұжымдық шарттар, жұмыс

      1. Еңбек қатынастары, сондай-ақ еңбек қатынастарына тiкелей байланысты өзге де қатынастар еңбек шартында, жұмыс берушiнiң актiсiнде, келiсiмде және ұжымдық шартта реттеледi.

      11-бап. Жұмыс берушiнiң актiлерi

      1. Жұмыс берушi осы Кодекске және өзге де нормативтiк құқықтық актiлерге, еңбек шартына, келiсiмдерге, ұжымдық шартқа сәйкес өз құзыретi шегiнде актiлер шығарады.
      2. Жұмыс берушi осы Кодексте, ұжымдық шартта көзделген жағдайларда, қызметкерлер өкiлдерiнiң келiсiмi бойынша немесе пiкiрiн ескере отырып, актiлер шығарады.
      3. Жұмыс берушiнiң Қазақстан Республикасының еңбек заңдарымен, ұжымдық шартпен, келiсiмдермен салыстырғанда қызметкерлердiң жағдайын нашарлататын не осы баптың 2-тармағында көрсетiлген рәсiмдер сақталмай шығарылған актiлерi жарамсыз болып табылады.

      12-бап. Жұмыс берушiнiң актiлерiн шығару кезiнде

      1. Жұмыс берушi осы Кодексте, келiсiмдерде, ұжымдық шартта көзделген жағдайларда қызметкерлер өкiлдерiнiң пiкiрiн ескере отырып немесе олармен келiсе отырып актiлер шығарады.

      2. Актiнi шығарар алдында жұмыс берушi оның жобасын және ол бойынша негiздеменi осы Кодекстiң 266-бабына сәйкес құрылған комиссияға ұсынады.

      3. Жұмыс берушi актiсiнiң жобасы табыс етiлген күннен бастап үш жұмыс күнiнен аспайтын мерзiмде комиссияда талқыланады.

      4. Комиссияның шешiмдерi хаттамамен ресiмделедi, онда қызметкерлер өкiлдерiнiң жұмыс берушi актiсiнiң жобасымен келiсетiнi (келiспейтiнi) көрсетiледi, олардың ұсыныстары болса жазылады.

      5. Егер қызметкерлер өкiлдерiнiң пiкiрiнде жұмыс берушi актiсiнiң жобасына келiсiм болмаған не оны жетiлдiру жөнiнде ұсыныстар болған жағдайда, жұмыс берушi:

      1) келiскен жағдайда қызметкерлер өкiлдерiнiң ұсыныстары ескерiле отырып өзгертiлген акт шығарады;

      2) келiспеген жағдайда қызметкерлер өкiлдерiмен қосымша консультациялар өткiзуге не олар ұсынған редакциядағы актiнi шығаруға құқылы.

      6. Шығару үшiн осы Кодекске сәйкес қызметкерлер өкiлдерiнiң келiсiмi қажет болатын жұмыс берушi актiлерiнiң жобалары бойынша келiсiмге келмеген жағдайда, туындаған келiспеушiлiктер хаттамамен ресiмделедi, осыдан кейiн жұмыс берушi нормативтiк актiнi қабылдауға құқылы.

      7. Жұмыс берушi ұсыныстарды толығымен не бiр бөлiгiн ескермей акт шығарған кезде қызметкерлер өкiлдерi осы Кодексте көзделген тәртiппен ұжымдық еңбек дауы рәсiмiн бастауға құқылы.

      8. Егер жұмыс берушiнiң шығарған актiсiнде қызметкерлердiң осы Кодексте, еңбек шартында, ұжымдық шартта, келiсiмдерде көзделген құқықтары мен кепiлдiктерiн бұзатын не нашарлататын ережелер болған жағдайда, оған еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның тиiстi мемлекеттiк еңбек инспекциясына не сотқа шағым жасауға болады.

      13-бап. Осы Кодексте белгiленген мерзiмдердi есептеу

      1. Осы Кодексте, еңбек шартында немесе ұжымдық шартта, келiсiмдерде белгiленген мерзiм күнтiзбелiк күнмен, жылдармен, айлармен, апталармен немесе күндермен есептелетiн уақыт кезеңiнiң аяқталуымен айқындалады. Мерзiм басталуға тиiс оқиғаны көрсетумен де айқындалуы мүмкiн.
      2. Осы Кодексте көзделген жағдайларда мерзiм жұмыс күндерiмен есептеледi.
      3. Уақыт кезеңiмен айқындалатын мерзiмнiң ағымы оқиғаның басталуы белгiленген күнтiзбелiк күннен кейiнгi күнi басталады.
      4. Жылдармен, айлармен, апталармен есептелетiн мерзiмдер соңғы жылдың, айдың, аптаның тиiстi күндерi бiтедi. Егер айлармен есептелетiн мерзiмнiң бiтуi тиiстi күнi жоқ айға келетiн болса, онда мерзiм осы айдың соңғы күнi бiтедi. Күнтiзбелiк апталармен немесе күндермен есептелетiн мерзiмге жұмыс күнi емес күндер де қосылады.
      5. Егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, мерзiмнiң соңғы күнi жұмыс күнi емес күнге келсе, онда одан кейiнгi бiрiншi жұмыс күнi мерзiмнiң аяқталған күнi болып есептеледi.

      14-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын

      Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының бұзылуына кiнәлi тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады.

      15-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң еңбек

      Қазақстан Республикасының Үкiметi:

      16-бап. Еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның

      Еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган:

      17-бап. Еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның

      Еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның аумақтық бөлiмшелерi :

      1) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының, еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi талаптардың сақталуына мемлекеттiк бақылауды жүзеге асырады;

      2) жұмыс берушiлер табыс еткен ұжымдық шарттардың мониторингiн жүзеге асырады;

      3) өндiрiстiк жарақаттанудың, кәсiптiк аурулардың, кәсiптiк уланулардың себептерiне талдау жүргiзедi және олардың алдын алу жөнiнде ұсыныстар әзiрлейдi;

      4) өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен тексередi;

      5) басшы қызметкерлердiң және жұмыс берушiлерде еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғауды қамтамасыз етуге жауапты адамдардың бiлiмiн тексерудi жүргiзедi;

      6) өндiрiстiк мақсаттағы объектiлердi пайдалануға қабылдау жөнiндегi қабылдау комиссиясының құрамына қатысады;

      7) қызметкерлер мен жұмыс берушiлердiң өкiлеттi өкiлдерiмен еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау нормативтерiн жетiлдiру мәселелерi бойынша өзара iс-қимыл жасайды;

      8) қызметкерлердiң, жұмыс берушiлердiң және олардың өкiлдерiнiң еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау мәселелерi жөнiндегi өтiнiштерiн қарайды.

      18-бап. Жергiлiктi атқарушы органдардың еңбек

      Жергiлiктi атқарушы органдар:

      19-бап. Еңбек қатынастарының субъектiлерi

      1. Қызметкер мен жұмыс берушi еңбек қатынастарының субъектiлерi болып табылады.
      Шетелдiк заңды тұлға филиалының немесе өкiлдiгiнiң басшысы осы заңды тұлға атынан жұмыс берушiнiң барлық құқықтарын жүзеге асырады және барлық мiндеттерiн орындайды.
      2. Жеке және заңды тұлғалар нормативтiк құқықтық актiлер, сот шешiмдерi, сондай-ақ құрылтай құжаттары не сенiмхат негiзiнде өздерiне берiлген өкiлеттiктер шегiнде қызметкерлердiң немесе жұмыс берушiнiң мүдделерiн бiлдiредi.

      20-бап. Еңбек қатынастарының туындау негiздерi

      1. Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жағдайларды қоспағанда, еңбек қатынастары қызметкер мен жұмыс берушiнiң арасында осы Кодекске сәйкес жасалған еңбек шартының негiзiнде туындайды.
      2. Қазақстан Республикасының заңдарында, құрылтай құжаттарында, жұмыс берушiнiң актiлерiнде белгiленген жағдайларда және тәртiппен еңбек шартын жасау алдында:
      1) лауазымға сайлану (сайлау);
      2) тиiстi лауазымға орналасуға конкурс бойынша сайлану;
      3) лауазымға тағайындау немесе лауазымға бекiту;
      4) заңда уәкiлеттiк берiлген органдардың белгiленген квота есебiне жұмысқа жiберуi;
      5) еңбек шартын жасасу туралы сот шешiмiн шығару рәсiмдерi болуы мүмкiн.

      21-бап. Белгiленген квота есебiне жiберiлген

      1. Жергiлiктi атқарушы орган Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалған халық санаттарын жұмысқа орналастыру үшiн квота белгiлейдi.

      22-бап. Қызметкердiң негiзгi құқықтары мен мiндеттерi

      1. Қызметкердiң:

      1) осы Кодексте көзделген тәртiппен және жағдайларда еңбек шартын жасасуға, өзгертуге, толықтыруға және бұзуға;

      2) жұмыс берушiден еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарын орындауды талап етуге;

      3) еңбек қауiпсiздiгiне және еңбектi қорғауға;

      4) еңбек жағдайлары мен еңбектi қорғаудың жай-күйi туралы толық және дәйектi ақпарат алуға;

      5) еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес уақтылы және толық көлемде жалақы төленуiне;

      6) бос тұрып қалу үшiн осы Кодекске сәйкес ақы алуға;

      7) тынығуға, оның iшiнде жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына;

      8) егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, өз еңбек құқықтарының берiлуi мен оларды қорғау үшiн, кәсiподақ немесе басқа да бiрлестiктер құру, сондай-ақ оларға мүшелiк құқығын қоса алғанда, бiрiгуге;

      9) өзiнiң өкiлдерi арқылы ұжымдық келiссөздерге қатысуға және ұжымдық шарт жобасын әзiрлеуге, сондай-ақ қол қойылған ұжымдық шартпен танысуға;

      10) осы Кодексте көзделген тәртiппен кәсiптiк даярлықтан, қайта даярлықтан өтуге және өзiнiң бiлiктiлiгiн арттыруға;

      11) еңбек мiндеттерiн атқаруға байланысты денсаулығына келтiрiлген зиянды өтетуге;

      12) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда мiндеттi әлеуметтiк сақтандырылуға;

      13) кепiлдiктерге және өтемақы төлемдерiне;

      14) өзiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiн заңға қайшы келмейтiн барлық тәсiлдермен қорғауға;

      15) бiрдей еңбегi үшiн қандай да болмасын кемсiтусiз бiрдей ақы алуға;

      16) еңбек дауын шешу үшiн таңдауы бойынша келiсiм комиссиясына, сотқа жүгiнуге;

      17) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау талаптарына сәйкес жабдықталған жұмыс орнына;

      18) Қазақстан Республикасының еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау туралы заңнамасында, сондай-ақ еңбек шартында, ұжымдық  шартта көзделген талаптарға сәйкес жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен, арнаулы киiммен қамтамасыз етiлуге;

      19) өзiнiң денсаулығына немесе өмiрiне қауiп төндiретiн жағдай туындаған кезде, бұл туралы тiкелей басшы немесе жұмыс берушiнiң өкiлiн хабардар ете отырып, жұмысты орындаудан бас тартуға;

      20) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi талаптарға сәйкес келмеуi себептi ұйымның жұмысы тоқтатыла тұрған уақытта орташа жалақысының сақталуына;

      21) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi органға немесе оның аумақтық бөлiмшелерiне өзiнiң жұмыс орнындағы еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жағдайларын тексеру туралы өтiнiш жасауға, сондай-ақ еңбек жағдайларын, қауiпсiздiгiн және еңбектi қорғауды жақсартуға байланысты мәселелердi тексеру мен қарауға өкiлдiкпен қатысуға;

      22) жұмыс берушiнiң еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау саласындағы iс-әрекетiне (әрекетсiздiгiне) шағым жасауға;

      23) бiлiктiлiгiне, еңбектiң күрделiлiгiне, орындалған жұмыстың саны мен сапасына, сондай-ақ еңбек жағдайларына сәйкес еңбегiне ақы төленуiне;

      24) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында және ұжымдық шартта көзделген нысандарда ұйымды басқаруға қатысуға;

      25) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында белгiленген тәртiппен, ереуiлге құқықты қоса алғанда, жеке және ұжымдық еңбек дауларын шешуге құқығы бар.

      2. Қызметкер:

      1) еңбек мiндеттерiн еңбек шартына, ұжымдық шартқа, жұмыс берушiнiң актiлерiне сәйкес орындауға;

      2) еңбек тәртiбiн сақтауға;

      3) жұмыс орнында еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау, өрт қауiпсiздiгi мен өндiрiстiк санитария жөнiндегi талаптарды сақтауға;

      4) жұмыс берушiнiң және қызметкерлердiң мүлкiне ұқыпты қарауға;

      5) адамдардың өмiрi мен денсаулығына, жұмыс берушi мен қызметкерлер мүлкiнiң сақталуына қауiп төндiретiн ахуал туындағаны, сондай-ақ бос тұрып қалу туындағаны туралы жұмыс берушiге хабарлауға;

      6) еңбек мiндеттерiн орындауға байланысты өзiне мәлiм болған мемлекеттiк құпияны, қызметтiк, коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге де құпияларды құрайтын мәлiметтердi жария етпеуге;

      7) жұмыс берушiге келтiрiлген зиянды осы Кодексте белгiленген шектерде өтеуге мiндеттi.

      3. Қызметкердiң осы Кодексте көзделген өзге де құқықтары болады және ол өзге де мiндеттердi атқарады.

      23-бап. Жұмыс берушiнiң негiзгi құқықтары мен мiндеттерi