Мемлекеттік қолдаудың секторалдық және жобалық шаралары

ГРЭС-2 (Екібастұз қ.) және ЖЭО (Павлодар қ.) жаңғырту және қуаттарын арттыру жүргізіледі.

Мынадай станциялардағы темір жолдардың өткізу қабілетін арттыру мәселесі пысықталады: Ақсу-2 (Павлодар облысы), Дөң (Хромтау, Ақтөбе облысы), Жіңішке (Ақтөбе облысы).

 Білікті кадр ресурстарымен қамтамасыз ету

Ақтөбе, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Павлодар облыстарындағы металлургия саласындағы 15 мамандық бойынша кадрлар тапшылығы ЖОО-да және ТжКБ-ның 10 оқу орнында мамандар даярлау есебінен өтеледі.

 Металлургия мен металл өңдеудің орташа техникалық буын мамандарын шығаратын кәсіптік-техникалық білім беру жүйесі қалпына келтіріледі және жұмыс орнында жеке жетекшілерді бекітіп, өндірістік кәсіпорындарда 3 ай мерзімге өндірістік тәжірибеден өту жүйесі енгізіледі.

Әкімшілік кедергілерді алып тастау

Қатты пайдалы қазбаларды өндіру жөніндегі тау-кен жұмыстары жоспарын бекіту мәселесі жөнінде Қазақстан Республикасының  Индустрия және жаңа технологиялар министрлігіне өкілеттіліктер беру бөлігінде «Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер енгізіледі.

Қымбат бағалы металдарды және қымбат бағалы тастарды геологиялық зерттеу және барлау, оларды табу, өндіру, пайдалану мен айналымға шығару, сондай-ақ бағалы металдар мен тастардың сынықтары мен қалдықтарын дайындау саласындағы қатынастарды мемлекеттік реттеуді жүзеге асыру үшін бағалы металдар мен тастар туралы заң әзірленеді.

Техникалық регламенттерді енгізу

Техникалық реттеу саласын жетілдіру мақсатында металлургия саласында: металлургия мен металл өңдеу бойынша 4 техникалық регламент, халықаралық талаптармен үйлестірілген Қазақстан Республикасының 

Саланың ғылыми-техникалық дамуы мақсатында 2012 жылға қарай Шығыс Қазақстан облысында Металлургия және жоғары  технологиялар орталығының жанында тұрақты магниттер, көмірсутекті шикізатты өндіруге арналған катализаторлар, турбиналар күрекшесі, автокатализаторларды, кварц шикізаты, тантал, ниобий, бериллий, молибден, вольфрам негізінде дайын өнімді зерттеуге маманданған зертхана құру мәселесі пысықталады.

Кәсіпорындарға жүйелі мониторинг, металлургия мен металл өңдеу өнімдерінің қосылған құнын қалыптастыру процестерін талдау және бақылау жүргізіледі.

Бизнестің инновациялық белсенділігін арттыруға инновациялық гранттар: еңбек өнімділігін қазіргі деңгейден 20 %-ға және одан да жоғары арттыруды қамтамасыз ететін металлургия мен металл өңдеу кәсіпорындарын жаңғырту үшін;  өндірістердің энергияны және ресурсты қажетсіну азайтуға, сондай-ақ жабдық лизингін жеңілдікті қаржыландыруға бағытталған ғылыми-зерттеу және тәжірибе-консрукторлық жұмыстар (бұдан әрі – ҒЗТКЖ) жүргізу үшін бөлінетін болады.

Корпоративтік табыс салығы бойынша салық салынатын базаны ҒЗТКЖ нәтижелерін енгізу шығыстарының 150 %-на қысқарту жолымен ҒЗТКЖ дамытуды ынталандыру.

Мемлекет қатысатын жобаларды іске асыру кезінде жергілікті қамтуды дамыту мақсатында осы жобаларды іске асыру үшін металл өнімін жеткізудің басым құқығын отандық өндіруші қамтамасыз етеді. Бұдан басқа, металлургия мен металл өңдеудегі отандық өңдеушілердің шикізатты Қазақстан Республикасының тауар биржасы арқылы сатып алуға, ал ірі шикізат өндірушілердің шикізатты тауар биржасына квотамен жеткізуді жүзеге асыруға мүмкіндігі болады.

Осы саланың дамуын қолдау жер қойнауын пайдаланушылардың, ұлттық компаниялардың және мемлекеттік органдардың сала кәсіпорындарының тауарларын, жұмыстарын және қызметтерін басымдықпен сатып алуы жолымен жүзеге асырылатын болады.

Жоғары бөліністі өнім алу мақсатында ішкі нарықта металдар сатуды ынталандыру үшін шаралар қабылданады.

Шикізатты ел ішінде өңдеу мақсатында да кен және концентраттар экспортын ынталандырмау шаралары қабылданады.

Жұмыс істеп тұрған кен өндіру кәсіпорындарының шикізат базасы кеңейтіледі. Түсті металлургия үшін кен орындарын іздестіру мен барлауға ерекше көңіл бөлінеді. Шығыс, Орталық және Солтүстік Қазақстандағы пайдалы қазбалардың стратегиялық түрлеріне барлау жасалады. Ресурстық базасы шектеулі отандық компанияларға шетелде кен активтерін сатып алу үшін жәрдем көрсетіледі.

Теңгерімделген, қиын байытылатын кендер мен концентраттарды және үйінділерді өндірудің тиімді технологиялары әзірленеді және енгізіледі, сондай-ақ қайталама шикізатты – қара және түсті металдардың сынықтары мен қалдықтары пайдаланылады.

«Тау-Кен Самұрық» ҰТК» АҚ кен металлургиясы  кешенінде жер қойнауын пайдалануға иеліктен шығарылатын құқықтарды сатып алу бөлігінде мемлекеттің мүддесін  қамтамасыз етеді және пайдалы қазбалардың кен орындарын игеруге және дайындауға қатысатын болады.

 

Химия өнеркәсібі

 

Ағымдағы жағдайды қысқаша талдау

Әлемдегі химия өнеркәсібі өндірісінің жалпы көлемі шамамен 2 трлн. АҚШ долларын құрайды. Әлемдік өндірістегі қазақстандық өндірістің үлесі – 0,04%, елдің өнеркәсіптік өндірісінің көлемінде – 1,61%, елдің өңдеуші өнеркәсібінің көлемінде – 4,84%-ды құрайды.

2008 жылдың қорытындылары бойынша сала өнімі экспортының көлемі 101 млрд. теңгені немесе шамамен 0,84 млрд. АҚШ долларын, ал импорт –92 млрд. теңгені немесе 0,76 млрд. АҚШ долларын құрады.

Саланы дамытудың проблемаларына мыналар жатады: шикізатты өңдеу деңгейінің төмендігі; өнімнің халықаралық стандарттардың талаптарына сәйкес келмеуі; саланың технологиялық және техникалық артта қалуы; негізгі қорлардың тозуы (80%-дан жоғары); негізгі қорларды жаңарту коэффициентінің төмендігі (жылына 1-1,5%); одан әрі бөлу өнімдерін өндіру үшін бірқатар базалық өндірістердің болмауы; білікті кадрлар тапшылығы.

Қазіргі уақытта бәсекеге қабілетті химия өндірістерін жобалау жөніндегі инжинирингтік қызметтердің (талдамалық зерттеулер, жобаалды, жобалық құжаттама, жабдықтарды, технологияларды жобалау, құрылысты бақылау, қызметті сүйемелдеу) толық кешенін жүзеге асыруға қабілетті инжинирингтік компаниялар жоқ екені рас.

 

Негізгі міндет

Қосылған құны жоғары жоғары технологиялық, экспортқа бағдарланған және инновациялық өнім шығаруға бағытталған химия өнеркәсібінің бәсекеге қабілетті басым өндірістерін дамыту.

 

Нысаналы индикаторлар

2. Жоғары бөліністі химия өнімінің экспортын 2 есеге ұлғайту.

 

Саланы дамытудың негізгі бағыттары

Жоғары бөліністі химия өнімін өндіру мақсатында шикізатты кешенді өңдеуді мынадай бағыттар бойынша ұйымдастыру:

органикалық химия өнімдері: Атырау облысында жылына қуаты 800 мың тонна полиэтилен және жылына қуаты 500 мың тонна полипропилен өндіруді,  сондай-ақ жоғары бөліністі өндірістерді ұйымдастыру («Мұнай химиясы» бөлімінде көзделген);

органикалық емес химия өнімдері: минералдық, оның ішінде: азот-фосфорлы тыңайтқыштар – жылына кемінде 1 млн. тонна, калий тыңайтқыштарын (оның ішінде хлорсыз) – жылына кемінде 250 мың тонна, кешенді тыңайтқыштар – жылына 200 мың тонна, мембраналық әдіс бойынша каустикалық сода – жылына кемінде 30 мың тонна шығару жөніндегі өндірісті, күкірт қышқылының өндірісін ұйымдастыру;

арнайы химикаттар мен тұтыну химиясы:   жарылғыш заттар – жылына кемінде 15 мың тонна, синтетикалық жуу заттары – жылына кемінде 60 мың тонна, биопрепараттар мен гуматтар – жылына кемінде 600 тонна, қышқылсыз технология бойынша құрамында фосфоры бар туктер – жылына кемінде 100 мың тонна шығаратын өндірістер ұйымдастыру.

Сол сияқты полимерлі конструкциялық материалдар, агрохимия заттары, антипирен, флотороагент, тұрмыстық химия, отынға арналған телімдер және құрылыс, химия, тоқыма өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы, машина жасау мен экономиканың басқа салалары үшін басқа да шағын және орта тонналы жоғары технологиялық өнімдер өндірісі ұйымдастырылатын болады.

Мынадай жобаларды іске асыру көзделіп отыр:

мембраналық әдіс бойынша жылына 30 мың тонна каустикалық сода және өзге де өнімдер -  хлор, натрий гипохлоритін өндіру (Павлодар облысы);

күкірт қышқылын өндіру (Ақмола облысы)

жылына кемінде 1 млн. тонна азот-фосфорлы тыңайтқыштар өндіру, Үшбас және Герес кен орындары (Оңтүстік Қазақстан облысы);

жылына қуаты 650 мың тонна болатын кен байыту фабрикасын және күкірт қышқылы цехын салу (Жамбыл облысы).

Жобалардың көрсетілген тізбесі түпкілікті емес. Келесі кезекте саланы дамыту басымдықтарына сәйкес жобалардың қосымша портфелі қалыптастырылады.

Жоғарыда көрсетілген жобаларды іске асыру шағын және орта бизнес кәсіпорындарының жоғары бөліністі өнімдер өндіруін ұйымдастыру үшін мүмкіндік ашады, саланың ғылымды қажетсінуін ұлғайтуға, қолда бар ғылыми ізденістерді пайдалануға және сыртқы және ішкі нарықтардың қажеттіліктерін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Мемлекеттік қолдаудың секторалдық және жобалық шаралары

Инфрақұрылыммен қамтамасыз ету

Оңтүстік Қазақстан облысында азот-фосфор тыңайтқыштарын өндіру зауыты құрылысының жобасын энергетикалық инфрақұрылыммен қамтамасыз ету мәселесі  пысықталатын болады.

Жамбыл облысында кешенді минералды тыңайтқыштар өндіру зауытын,  Оңтүстік Қазақстан облысында азот-фосфор тыңайтқыштарын өндіру зауытын  салу жобаларын көлік инфрақұрылымымен қамтамасыз ету мәселесі  пысықталатын болады.

Білікті кадр ресурстарымен қамтамасыз ету

Химия өнеркәсібінің 12 мамандығы және  «Фармация» мамандығы  бойынша кадрларға деген қажеттілік  жоғары оқу орындарында және 13 ТжКБ оқу орындарында дайындау есебінен өтелетін болады.

Ақмола, Павлодар облыстарының оқу орындарында жаңа мамандықтар ашылатын  болады.

Жергілікті жерлерде жеке басшыларды бекіте отырып, 3 ай мерзімде өндірістік кәсіпорындарда өндірістік тәжірибеден өту жүйесі енгізіледі.  Осы жүйенің шеңберінде оқу орындарының кем дегенде 1000 маман-түлегі дайындалады.

Отандық химия кәсіпорындарының технологиялары, өткізу, жабдықтау бойынша менеджерлерін жетекші шетелдік химия компанияларында тағылымдамадан өткізу жөніндегі бағдарлама іске асырылады. Осы бағдарламаның шеңберінде кем дегенде 200 кадр дайындалады.

Әкімшілік кедергілерді алып тастау

Өндірісті реттеу мен прекурсорлар айналымының химия өнімінің құнын қалыптастыруға және  қажетті рұқсаттар алу уақытын үнемдеуге  әсерін  азайту мақсатында  осы саладағы  рәсімдер жеңілдетілетін болады.

Шетелдік инвесторлар – ірі жер қойнауын пайдаланушылармен ынтымақтастықты тереңдету шеңберінде көмірсутек шикізаты мен мұнай өңдеу өнімдерін одан әрі қайта бөлудің отандық химия өндірістерінде пайдалану мақсатында оларды экономикалық қолайлы баға бойынша ішкі нарыққа сату мәселесі  пысықталатын болады.

Техникалық регламенттерді  енгізу

Халықаралық талаптарға сәйкес 9 техникалық регламент енгізіледі, 225 мемлекеттік стандарт әзірленіп, енгізіледі;  қазіргі заманғы әдістермен физика-химиялық, оптикалық-физикалық және микробиологиялық өлшемдер жүргізу үшін  хроматография мен  спектрометрияның үлесті электр өткізгіштігінің рН-метриясы жөніндегі мемлекеттік эталондар жаңғыртылады.

Еңбек өнімділігі мен өндірістің энергия тиімділігінің жоғары көрсеткіштеріне қол жеткізу мақсатында тәжірибелік-конструкторлық әзірлемелерді әзірлеу мен енгізуге гранттар бөлінеді.

Жаңа химия өнімдерін жасау, химия кәсіпорындарының технологиялық проблемаларын шешу, басқа сала кәсіпорындарында химия өнеркәсібін пайдалану бойынша қолданбалы ғылыми-зерттеу бағдарламалары іске асырылады.

Қызметі қазақстандық мамандар арасынан кемінде 30 білікті инженер даярлауға, өндірістерді жобалау жөніндегі қазіргі заманғы әдістемелер мен халықаралық стандарттар енгізуге, саланың инжинирингтік қызметтеріндегі қазақстандық қамтуды кемінде 40 %-ға дейін ұлғайтуға, сала кәсіпорындарының қызметін ғылыми-инжинирингтік сүйемелдеу жүйесін қалыптастыруға бағытталатын мамандандырылған инжинирингтік компания құрылатын болады.

«Самұрық – Қазына» ҰӘҚ» АҚ-ның «Біріккен химиялық компания» ЖШС химия өнеркәсібіндегі Бағдарламаны іске асырудың негізгі операторы болады және жер қойнауын пайдалануға арналған иеліктен айырылатын құқықтарды алу, пайдалы қазбалар кен орындарын игеру мен әзірлеуге қатысу, халықаралық қаржы нарығында қажетті қарыз капиталын тартумен және стратегиялық инвесторларды іздеумен айналысу бөлігінде мемлекеттің мүддесін қамтамасыз етеді.

Республикалық   инвестициялық   жобаларды,  жоғары бөліністі өнімдер өндіру мақсатында отандық химия өндірістерінің өнімін тұтынатын шағын және орта бизнес кәсіпорындарына жеңілдетілген кредит беру ұйымдастырылатын болады  («ҚДБ» АҚ мен екінші деңгейдегі банктер – Бағдарламаның әріптестері арқылы):

Отандық өндірушілердің минералды тыңайтқыштарын тұтынуды ынталандыру мақсатында ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілерді субсидиялау көлемдері ұлғайтылады; жаңа химия өндірісі өнімін қоса отырып мемлекет мұқтаждығы үшін отандық әлеуетті жеткізушілерден сатып алынатын тауарлар (қызметтер, жұмыстар) номенклатурасын кеңейту бойынша қолданыстағы нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізілетін болады.

Мемлекеттік тапсырыс нысанында қазақстандық химия өнімінің танымал имиджін қалыптастыру мақсатында химия кәсіпорындарына (жоғары бөліністі өнім экспорттаушыларға) мамандандырылған көрмелерге, отандық өнімдер брендингіне қатысу, интернет-ресурсты жасау және  шетелдерде тарату үшін баспа өнімдерін дайындау жөніндегі іс-шараларға арналған шығындарын лимитті өтеу көзделетін болады.

Химия өнімдерін экспорттауға лицензия алу рәсімі жеңілдетіледі, әрбір министрлікте  келісімдер беру мерзімі азайтылатын болады.

2011 – 2018 жылдар кезеңінде ЕО елдері аумағында сары фосфор  тасымалдау үшін цистерналардың жүрісіне арнайы рұқсаттар алу мәселесі (2011 жылдан бастап ЕО елдерінде оларға тыйым салынуына байланысты) шешілетін болады.

Химия өнеркәсібі үшін шикізат кен орындары бойынша іздестіру жұмыстары жүргізілетін болады.

 

Атом өнеркәсібі

 

Ағымдағы ахуалды қысқаша талдау

Қазақстанда әлемдегі экспортқа бағдарланған және бәсекеге қабілетті  атом саласын дамыту үшін барлық алғышарттар бар.

Оларға:

 «Үлбі металлургия зауыты» акционерлік қоғамы (бұдан әрі – «ҮМЗ» АҚ) отын құрамдауыштарын өндіру кәсіпорындарының және ядролық энергетикалық реакторлар үшін конструкциялық материалдардың болуы;

елде ядролық реакторларды пайдалану тәжірибесі бар жоғары білікті мамандардың болуы;

ядролық физика, физика және ядролық реакторлар техникасы, ядролық энергетикалық құрылғылар қауіпсіздігі саласында зерттеу жүргізетін зерттеу реакторларымен және бірегей электрофизикалық  құрылғылар мен стендтермен жарақтандырылған ғылыми кәсіпорындардың болуы.

 

Негізгі міндет

Әлемдік нарықта қосылған құны жоғары экспортқа бағдарланған, бәсекеге қабілетті өнім алу үшін толық ядролық отын тізбегі бар тігінен интеграцияланған кешен құру.

 

Нысаналы индикаторлар

1. Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімдеріне сәйкес уран өндіру көлемін ұлғайту.

         2. Ядролық отын тізбегінің жаңа өндірістерін құру – қуаты 12 000 мың тонна уранның гексафторидін (UF₆) өндіретін конверсиялық зауыт салу, Үлбі металлургия зауытында жылу бөлетін құрастырмалар шығару жөніндегі қуаты 400 тонна ядролық отын болатын зауыт салу.

 

Саланы дамытудың негізгі бағыттары

Қазақстан Республикасы уранының минералды шикізат базасын тиімді пайдалану және ядролық отын тізбегінің кейінгі кезеңдерін дамыту мақсатында мыналар көзделеді:

1. Уран минералды шикізат базасын қалпына келтіру, сондай-ақ жаңа кеніштерді іске қосу мен көптеген елдер жоспарланып отырған жаңа АЭС ауқымды құрылысын жүргізу аясында өнімді өсіру мақсатында Шу-Сарысу және Сырдария уран кендері провинцияларының шеңберінде геологиялық барлау жұмыстарын жүргізу.

         2010 жылдан бастап жұмыс істеп тұрған кеніштерде өндірістік қуаттарды кеңейту және жиынтық жобалық қуаты жылына шамамен 6 000 тонна уран болатын жаңа өндіру кешендерін пайдалануға беру жұмыстары жалғасады.

Уран өндіру көлемі уран нарығындағы жағдайға қарай Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімімен айқындалады.

Бұл ретте уран өндіру есептері Қазақстанда ядролық отын өндірудің кейінгі тізбектерінің  дамуына байланысты болады.

         2. «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның уран конверсиясы бойынша қызмет көрсетуге қатысуы және озық конверсиялық технологияларға қол жеткізу арқылы ядролық отын тізбегінің осы кезеңіндегі өз тауашасын алуы.

Осы мақсатта Үлбі металлургия зауытының базасында Cameco канадалық компаниясымен біріге отырып өндірістік қуаты жылына 12 000 тонна уран гексофторидін (UF₆) шығаратын конверсиондық зауыт құрылысының жобасын  іске асыру көзделуде (шамамен конверсия бойынша әлемдік қуаттардың 17%).

3. «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-ның байыту қызметтерін көрсетуге қатысуы.

Байыту қуаттарына қол жеткізу міндетін шешу үшін Ресей Федерациясының аумағында Ангарск қаласында «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ және  «Техснабэкспорт» ААҚ (Ресей Федерациясы) паритеттік негізде «Уран байыту орталығы» ЖАҚ бірлескен кәсіпорны құрылды. «УБО» ЖАҚ қызметі жылына 5 млн. ЕРР қуаты бар уран байыту зауытын салу мен пайдалануға беруге бағытталады.

4. «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ ядролық отынды дайындау бойынша қызмет көрсетуге қатысуы.

Жылу бөлетін құрастырмалар өндірісін құру және нарықтарда ядролық отын мен жылу бөлетін құрастырмаларды ілгерілету үшін 2008 жылы AREVA компаниясымен Үлбі металлургия зауытында жылу бөлетін құрастырмалар шығару жөніндегі қуаты 400 тонна ядролық отын болатын зауыт салу туралы келісімге қол қойылды. Осы өндірісте француз дизайнындағы және басқа өндірушілер дизайнындағы реакторлар үшін негізінен Оңтүстік Шығыс Азия елдерінің нарықтарына және өзіндік атом энергетикасының отынға қажеттілігін қамтамасыз ету арналған  құрастырмалар шығарылады.

5. Жоғары технологиялық жаңа жобаларды іске асыру.

«Ядролық технологиялар паркі» АҚ базасында ядролық технологиялар саласында жоғары технологиялық әзірлемелердің нарыққа ілгерілеуін және олардың өнеркәсіп өндірісіне енгізілуін, сондай-ақ жаңа ғылымды қажетсінетін өндірістердің дамуын қамтамасыз ететін қазіргі заманғы инфрақұрылым қалыптастырылады.

ЭЛВ-4 электрондарды өнеркәсіптік жеделдеткіш базасында көбікті полиэтилен және судан қорғағыш шатыр материалын өндіру бойынша технологиялық желілерді іске қосу жүзеге асырылды, радиациялық технологиялар кешеніне кіретін және медициналық бұйымдар мен препараттарды стерилдеуге, дәрілік препараттарды синтездеуге арналған ИЛУ-10 өнеркәсіптік жеделдеткіш базасында радиациялық стерилдеу корпусының құрылысы бойынша жұмыстар басталды.

Мынадай жобаларды іске асыру көзделіп отыр: мұнай және газ құбырлары мен тұрғын үй-коммуналдық шаруашылыққа арналған жылу сақтау манжеттері мен желілер өндіру, мұнай-газ жабдығын радиобелсенді ластанудан тазалау және белсенді етпеу жөніндегі ұтқыр кешен, темір жол көлігіне арналған автокөлік жабдығының өндірісі, тұрпатты сорғы қондырғыларын енгізу.

Тігінен интеграцияланған атом-өнеркәсіптік кешенді қалыптастыруға бағытталған жобалардан басқа, энергетиканың балама және аралас бағыттарын және салаларын дамытуға мүмкіндік беретін жоғары технологиялы жобаларды іске асыруға мүмкіндік береді.

 

1.2 Ішкі сұраныс негізінде салаларды дамыту

Экономиканы «дәстүрлі индустрияларда» қарқынды дамыту, қазақстандық қамтуды дамыту экономиканың жер қойнауын пайдаланушылардың, ұлттық компаниялар мен мемлекеттің сұранысына негізделген секторларын, ең алдымен машина жасауды, құрылыс индустриясын және фармацевтика өнеркәсібін дамыту үшін ынталандыру шарасы болады.

 

Машина жасау

 

Ағымдағы ахуалды қысқаша талдау

Машина жасау кешеніне 13 кіші сала кіреді: темір жол, мұнай-газ, кен-шахта және металлургия, автомобиль жасау, ауыл шаруашылығы, электр жабдығы және т.б. Қазақстанның өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлеміндегі машина жасау кешені өнімінің үлесі 1990 жылы 15,9%-дан 2008 жылы 2,9%-ға төмендеді. 2008 жылы нарық  сыйымдылығы 16 663 млн. долларды құрады, оның ішінде негізгі үлесті 15 475 млн. доллар импорт құрайды, бұл тауар импортының жалпы құрылымында 41%  құрайды.

Саланы дамытудың негізгі проблемалары: кәсіпорындардың технологиялық артта қалуы; өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің төмендігі; әлемдік өндірушілермен байланыстың болмауы; конструкторлық құжаттамаға қолжетімділік; инвестиция көлемінің аз болуы; зауытаралық кооперацияның болмауы; жабдықтың тозу деңгейінің жоғары болуы (43-80 %); білікті кадрлардың тапшылығы; машина жасау өнімінің сатудан кейінгі сервисі деңгейінің төмен болуы.

Мұнай-газдағы, кен шахтасындағы және металлургия машиналарын жасаудағы проблемалар: машина жасау кәсіпорындарының жер қойнауын пайдаланушылардың сатып алуының перспективалы жоспарлары, техникалық қайта жарақтану жоспарлары, кен орындары, өңірлер бөлінісінде мұнай-газ машиналарын жасау өнімдерінде қажеттілік, өнім импорты бойынша жоспарлар туралы хабардар болмауы болып табылады.

Ауыл шаруашылығы машинасын жасаудағы проблемалар: импортталатын құрамдас бөліктер мен материалдарды пайдалану; ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілердің төлем қабілеттілік сұранысының төмендігі; кредиттік ресурстарға қол жеткізудің қиындығы; отандық машина жасау өнімін өндіруді лизингтік компаниялардың қаржыландыру мүмкіндігінің заңнамалық шектелуі болып табылады.

Көлік  машинасын жасаудағы проблемалар: ірі габаритті құймалардың болмауы, импортталатын құрамдас бөліктер мен материалдарды пайдалану болып табылады.

Мыналар  қорғаныс өнеркәсібіндегі проблемалар болып табылады: ғылыми зерттеулердің мүлдем болмауы;  өндірістің толық циклінің жоқтығы (негізінен жинақтауыштары шығарылады); басты тұтынушылар – Қазақстанның Қарулы Күштерімен,  басқа да әскерлерімен және әскери құрылымдарымен тиімді өзара қарым-қатынастың жоқтығы; әлеуетті тұтынушылар (негізінен Қазақстанның әскери өнімдері ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттерді ғана қызықтыра алады) санының шектеулі болуы; өндіріс рентабельдігінің төмендігі, мемлекеттің жеткіліксіз қаржыландыруы.

 

Негізгі міндет

Ішкі нарықтың қажеттіліктерін барынша қанағаттандыру және қосылған құны жоғары түпкі өнім өндіруді ұлғайту есебінен экспортты кеңейту.

 

Нысаналы индикаторлар

1. Жалпы қосылған құнды 74%-ға өсіру;

2.  Саладағы еңбек өнімділігін бір адамға шаққанда жылына 52 мың долларға дейін ұлғайту.

 

Саланы дамытудың негізгі бағыттары

Шығарылатын ассортиментті кеңейту жөніндегі икемді өндірістер құру мақсатында жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды жаңғырту және машина жасау өнімінің жаңа түрлерін игеру.

 Бөлшектер мен құрамдас бөліктер өндірісін игеру арқылы жергіліктендіру деңгейін ұлғайта отырып, ірі құрастыру өндірістерін ұйымдастыру.

Қосылған құны жоғары машина жасау өнімін өндіру бойынша қазіргі заманғы жаңа кәсіпорындар құру.