Ќазаќстан Республикасыныѕ білім жјне єылым министрлігі

Семей

2013

“Кәсіптік оқыту әдістемесі ” пәні

№1 тақырып: Кіріспе. Еңбек және кәсіптік оқытудың дамуына тарихи-педагогикалық шолу. Пән және оның міндеті «Арнайы және жалпытехникалық мамандықтарды оқыту әдісі». Еңбек және кәсіптік оқыту әдісі педагогика ғылымының бір саласы болып табылады.

№2 тақырып: Кәсіптік оқыту жүйесіне қатысты оқытудың дидактикалық принциптері.

№3 тақырып:

№4 тақырып: Технология мұғалімінің мектептегі міндеттері.

Оқу және сыныптан тыс іс- әрекет мазмұны. Мұғалімнің тұлғалық және кәсіби қасиеттері. Технология пәніне қойылатын талаптар.

№5 тақырып: Технологияларды үйретуде ұйымдастыратын форма ретінде технология сабағының құрылымдық схемасы, технология сабағының арнайы формалары

№6 тақырып:

№7 тақырып: Оқу процесін ұйымдастыруға гигиеналық, еңбекті қорғау және материалдық нормативтер.Оқушылардың еңбекті қорғау ұйымының жұмысы.

№8 тақырып: Оқытудың жобалау әдісі жайлы ұғым.

Жобалармен жұмыс жасау және оның әдіспен қамтамасыз етілуі.

№9 тақырып: Шығармашылық жобаның орындалуындағы оқушылардың ұйымдастыру қызметінің психологиялық-педагогикалық тәсілі.

4. Лабораторлақ жұмыстар тақырыптары және әдістемелік нұсқаулар

Дәрк-эдпме – пәнге байланысты мұғалімнің кең акпаратты айтуы.

заңдылықтарын түсінуде аткаратын кызметі ораса зор.

дәріс, әнгіме түрінде өтетін, сынып тақтасын қолдана отырып

түсіндіру, оку және анықтамалық әдебиетімен жұмыс істеу.

Сызба – нәрсенің кескінінен және оны жасауға керекті басқада

мәліметтерден тұратын құжат.

Тікбурыштық изометриялық проекциясы - осьтер өзара 120°-та орналасқан аксонометрия.

геометриялық орны.

мағынасын түсініксіз көшіру.

байланыстылығын зерттей отырып, нәтижесінде ойлап табылған мәселелер арқылы оқытуды жаңартып отыру. Сөйтіп, әдіс-тәсілдердің объектісі оқыту процесі болып табылады. Әдіс-тәсілдер оқытудың мән-мақсатын айқындай отырып, әрбір оқушыны жан-жақты дамытуды көздейді. Оқыту үрдісі әрқашан белгілі бір мақсатқа бағытталған. Оның мақсаты оқушыларды біліммен қаруландырып қана қоймай, өзінің позициясын толығымен ұстанып қорғайтын, қоғамда өзіндік орнын таба білетін тұлғаны тәрбиелеу. Оқыту әдіс-тәсілдері жақсы нетижелер беретін оқыту процесін ұстанады. Қазіргі еңбекке баулу әдіс-тәсілдері ғылыми әдебиеттерден оқыту пәндеріне мәліметтер таңдап алуда белгілі бір әдіс қалыптасқан. Еңбекке баулу әдіс-тәсілдері еңбек пәні мұғалімін дайындап шығаруда. Өйткені ол ғылыми педагогика, психология және қазіргі техника саласынан негізін алады. Сөйтіп «Арнайы және жалпытехникалық мамандықтарды оқыту әдісі» мамандығын психология, техника негіздері, оқу процесін ұйымдастыруды білмей игеру мүмкін емес. Педагогикалық білімді игеру үшін әр түрлі күнде кездесіп жатқан жағдайларда жақсы нәтижеге қол жеткізуге қол жеткізуге болатындығы туралы әдіс-тәсілдерді білу керек. Мұғалім әрдайым өзінің білім сапасын көтеріп отыруы қажет.

№2 тақырып: Кәсіптік оқыту жүйесіне қатысты оқытудың дидактикалық принциптері.

Оқу принциптері туралы түсінік.

Оқыту принциптерін оқытудың мазмұнын,әдістерін,ұйымдастыру формаларын анықтайтын басқару жүйесін ретінде қатыстыруға болады. Негізінен бұл дидактикалық мінез-құлық нормалары. Бқл нормаларды сақтау арқылы мұғалім оқушыларды әлем туралы жүцелік білімнің негіздерімен таныстырады,олардың танымдық қызығушылықтары мен қабілеттерін,көзқарастарын қалыптастырады.Егер оқыту мақсаты –неге оқыту керектігін анықтай болса, ал оқыту принциптері оны қалай іске асыру керектігін анықтайды.Еңбекке баулу пәнінде қолданылатын оқыту процесі ұйымдастыру нормаларын атап көрсетуге болады:

- көрнекілік принципі;

- жүйелік және бірізділік принципі;

- оқыту процесіндегі оқушылардың саналық және белсенділік беріктілік принйіпі;

- оқушылар білімнің беріктілік принціпі

- теория мен тәжірибенің, оқудың өмірмен байланыстылық принціпі;

- ғылымилық принціптері.

- оқушылар білімнің жылдамдылық принціптері.

Осы барлық басқау жүйелері бір- бірімен тығыз байланысты. Принциптердің топтастылуы:

Көрнекілік принципі. Ян Амос Коменский өзінің «Ұлы дидактикасында» кқрнекілік оқытудың «алтын ережесін» қалыптастырған. Осыған сәйкес заттардың өзін ,бейнесін өзіндік қабылдау арқылы байқап,тануға болады,яғни дәлірек айтсаң: көруге болатынды –көрсету, есіте алатынды- естірту, иісті, дәмді –сезім мүшелерімен сездірту,түйсікті туғызу.

Бастауыш сынып оқушылары (7-12жас) нақты-бейнелі ойлаумен сипатталады.Оқушылар оқу процесінде материалды сөзбен түсіндіргенде емес,ал көрнекіліктерді қолданып түсіндіргенде жақсы меңгереді. Жоғары сынып оқушыларын оқыту барысында керсінше сөздік –логикалық ойлау басым болып келеді.Бұл жағдайлар технология пәнән жүргізу барысында көрнекілік принциптерімен байланысты екі маңызды дидактикалық принципті сақтауда ескерілуі қажет:

1.іс- әрекетті тікелей зерттеу, яғни бақылауға, өлшеуге жіне іс-ірекеттің басқы тәжірибелік түрлеріне негізделген зерттеу.Бқлар оқушыларға сабақ барысында зерттелетін тақырыпты түсіну өте қажет.

2.Оқушы нақты заттар,құбылысжәне процестерді зерттеу арқылы дұрыс, жүйелі білімді меңгеру үшін, оның танымдық іс- әрекетін дұрыс басқара білу керек, яғни оны сәйкес нұсқаулар жүйесімен қамтамасыз етіп, оқушының назарын оқытылатын пәнге аудару керек.

3.Психологиялық жағынан көрнекілікті заттық,бейнелік сөздік деп бөлуге болады.Заттық көрнекілік технологияда өндірістік объектілерді (көліктердк, көлік бөлшектерін, шикі заттарды және т.с.с), жұмыс тәсілдерін қабылдауды болжайды.Бейнелік көрнекілік оқу және көрнекі құралдар арқылы жүзеге асады: үлгілер және макеттер, оқу кестелері, технолгоиялық қарталар, диапозитиптер, диафильмдер,теледидар және видео фильмдер.Сөздік көрнекілікке оқушылардан нақты көріністі тудыратын педагогтың ашық,бейнелі айқын сөзі жатады.

Жүйелік және бірізділік принціпі. Іс-әрекеттің жетістігі,қойылған мақсатқа жетудегі жұмыстағы жүйелілікке байланысты.Әсіресе, бұл еңбекке баулу барысында өте маңызды.Жұйелілік принціптің негізі мынада:оқытуда оқу материалының логикасын қатан сақтағанда,оқушылар білім,білік,дағдыларды ұзіліссіз меңгереді.Онда мынадай талап қойылады: жаңа материалды түсіндірместен бұрын, өткен материалға қысқаша шолу жасап, оның қаншалықты меңгерілгендігін тексеру қажет.Бұл дидактикалық ережелер сынып сабақтарын тыс сабақтарды да қамтиды.Еңбек пәнінің мұғалімі сабаққа әзірлену барысында келесідей дидактикалық ережелерді назарға алады:

1.Нақты бөлімді зерттеу барысында материалды сабақтар бойынша тарауларға бөлу қажет, және бұл «бөліктер» бірдей болуы керек.

2.Оқушылардың жаңа материалмен танысуындағы жетістіктерінің басты шарты олардың меңгерген білімдеңгейлерін анықтау және осы білімнің жүйелі түрде қолданылуын анықтау.

3.Әрбір сабақта оның мазмұнды орталығын анықтау маңызды болып келеді,соған сәйкес тәжірибелік зерттеу жүйесін, білім, дағдыны көрсетуге болады.

4.Технологияның алғашқы сабағынан бастап оқушыларды өзіндік жұмыс істеуге үйрету керек, өз білімдерін өздері толықтыратындай етіп, жағдайлар жасау керек.

Жүйелілік және бірізділік принципін дұрыс жүзеге асырумен байланысты технология мұғалімінің тағы да міндетін көрсетуге болады.Бұл принцип мұғалімнің өзінен де сабақтарға деген жүйелік дайындықты, әрбір сабақтың тақырыбын мұқият талдауды, оқыту нәтижесін объективті бақылауды,бағалауды талап етеді.

Я.А.Коменский,материалдың сәйкестігін көрнекілік секілді, табысты оқу процесінің маңызды шарты ретінде есептеу,келесі дидактикалық ережелерді көрсетеді.

1.Оқыту процесінде оқушыға не жақсы және осыған дейін таныс емес болып келген мәселеге көшу керек.

2.Оқыту процесінде жеңілден күрделіге көшіп оқыту керек.

3.Оқыту процесінде таныстан бейтанысқа көшіп оқыту керек.

4.Оқыту процесінде оқыту жылдамдығының ерешеліктерін жеке оқушының ілгері тарту мақсатын ескеру керек.

Оқыту процесіндегі оқушылардың саналылық және белсенділік принципі. Еңбекке баулу процесінде оқушылардың саналылық және белсенділік принціпі төмендегідей бірнеше дидактикалық ережелерде атап көрсетеді.

1.Оқушылардың жекелей қызығушылықтарын,білім алу деген ынтасын дамытып,белсенді қоғам мүшесі екенін ұмытпау

2.Оқушылар алдына жағдаяттар қойып,талдай білу дағдысын,іскерлігін талап ету.

3.Оқушыларды ұжымдық жұмыс формаларына қатыстыру үшін жағдайлар жасау.

Ақпараттың ағынның дамуы,ақпараттың мазмұнның дамуы шартында «Технология» мәселесіне қатысты болашақ еңбек іс- әрекетіне дайындауда білімінің беріктілігіне деген беталыс өзгеруі мүмкін.Еңбек мұғалімінің қажетті ақпаратты тауып,ізденуге деген мақсатқа бағытталған іс-әрекеті өте маңызды.Егер оқушы алғашқы сабақтан бастап-ақ сөздік кестеге қарап отырса,ол әдетке,нормаға айналып,кейін балада құнды кәсіби дағды қалыптасатын болады.

Мектеп бағдарламасына «Технология» білім бөлімінің енуі,осы принціпке жаңа бағыт берді.Өйткені еңбекке баулу пәнінде сабақты теориялық және тәжірибелік деп бөлу болмайды.Теориялық материалды оқудан тәжірибелік іс-әрекеткекөшуді қамтамасыз ету үшін теориялық мәліметтерді жеке сабақтарға бөледі. Осылайша,жаңатехнологиялық

бағыттар(биотехнология,нанотехнология,инжинерлік генетика және т.б.) қалыптасады.Мектеп бұл бағыт бойынша артта қалады.Бірақ ол өзінің түлектерін шынайы өмірге дайындап,қоғамда өз орнын табуға деген қасиетті қалыптастырып,уақытқа сәйкес келуі керек.

Ғылымилық принцип. «Технология» пәні көптеген технологиялық бағыттардың бірігуін, сәйкестігін қарастырады.Бірақ олардың барлығы мемлекеттік стандартта бекітілген,нақты технологиялық көрінісі бар өндірістік процестермен байланысты.Техникалық өлшеулер,электрлік-радио технологиялар,бағдарламалық тілдер,экономикалық терминдер-осының барлығы ғылыми бағытты қалыптасып,стандарт бойынша Халықаралық ұйымының талабына,мемлекеттік нормативке сәйкес келеді.Жоғары дәрежелі кәсіби маман ғана күрделі технологиялық жағдайды мысалмен түсіндіре отырып,оқушыға жеткізе алады.Мұндай кезде күнделікті тұрмыстық терминді қолданудан аулақ болу керек.Міне,осы себептен технология пәні мұғалімнің кәсіби іс-әрекеті мен кәсіпкерлігінің ерекшелігі политехникалық дайындықты талап етеді.

Оқушылар білімінің жылдамдылық принціпі.

Оперативті білім қазіргі адамның білім алуында өте маңызды рөл атқарады.Мұнда оқушыларды өзінің бойындағы білімді қолдана білу іскерлігіне оқыту бойынша мақсатқа бағытталған іс-әрекет қажет.Бұған көбінесе жобалық іс- әрекетте қол жеткізуге болады.Оқушылар алған білімдерін саналы түрде қолдана іс-әрекетті көп жұмсауды талап етеді.

1.Принцип ұғымына анықтама беріңіз?

2.Оқыту принциптерінің саны күнделікті,қолданбалы болып келе ме?

3.Көрнекілік принципіне сипаттама беріңіз?

4.Білімнің жүцелілік және бірізділік принципінің жүйелілік және бірізділік принципінің мазмұнын ашып беріңіз?

5.Технология сабағына қатысты ма?

6.Оқыту процесіндегі саналылық және бірізділік принципі мен оқушылар білімінің жылдамдық принципінің ұқсастықтары неде,салыстырыңыз?

7. Технология мұғалімі ғылымилық принціпті қалай жүзеге асфырады?

8. Бұл кезде қандай қиындықтар туындауы мүмкін?
№ 3 Тақырыбы: Еңбек және кәсіптік білім әдістері. Оқыту әдістері және оның классификациясы.

Мақсаты: Еңбек және кәсіптік білім әдістерімен студенттерді таныстыру.

Қысқаша мазмұны:

Әдіс (methodos) грек тілінен «жол», «тәртіп әдісі» деген мағынаны білдіреді. Әдістерді өту барысында біз мұғалімнің оқушылармен жұмыс істеуде қолданатын жүйелік тәсілдерін, білім қабілеттері мен қызығушылықтарын дамытып, білімді меңгеріп оны тәжірибеде қолдануды үйренеміз. Қазіргі уақытта дидакттардың арасында оқыту әдістерінің бірдей классификациясы жоқ. Л.Я.Лернер мен М.Н. Статкиннің ұсынған классификациясын көптеген ғалымдар дұрыс деп санайды.

Оған демонстрация, лекция, әдебиетті талдау, радио және теледидар бағдарламаларын, дидактикалық машиналардың қолданылуын және т.с.с. жатады. Ол есте сақтау қабілетін шынықтырады, бірақ зерттеу жұмысын қызығушылықпен қамтамасыз етпейді және шығармашылықты дамытпайды.

Кәсіби білім беруде бұл әдістер үш топта нақтыланады. Ол берілген ақпаратты меңгеруге байланысты: сөздік, көрнекілікті және тәжірибелі болады.

Әрбір топтың өзіндік ерекшеліктері болады. Технология сабағын беруде қолданылатын әдіс тәжірибе барысында өңделген. Технология сабағында оқушылармен жұмыс істеу үшін әр топтың дидактикалық ерекшелікткрін және әдістемелік аспектісін білу керек. Ақпаратты білу және меңгеру әдістері және оларға сипаттама. Сөздік әдістер көп қолданыста болғандықтан олардың әрқайсысының қолданыстағы ерекшеліктерін айыра білу керек. Бұл әдістің басты ерекшелігі сөз арқылы берілетін тіл байлығы, мәнер, көптеген түсініктердің болуы. Технология пәнінің мұғалімі оқушыларға күрделі техникалық түсініктерді түсіндіре отырып, оған сәтті таңдалған бейнелер мен аналогтарды қолдана алады. Сөздік әдістерде кәсіби маман жетік меңгеруге міндетті бірнеше талаптар бар. Дикция, темп, оқығанда анық дауыс оқушылардың ақпаратты қабылдауында үлкен орын алады. Анық айтылған терминдер, айтылған сөзді естіп, түсініп, ойлану үшін қолданылатын паузалар – бұның бәрі сөдік әдістің шарттары болып табылады. Дұрыс интонация, омонимдер мен омофондардың ден қойылып айтылуы, дұрыс екпін қою сөздік әдістің қойылатын талаптары. Технология пәнінің мұғалімі қолданатын сөздер оқушыларға анық, нақты мағынаны білдіру керек. Егер оқушыларға плакат не диафильмнен кадр ұсынылған болса, онда түсіндіу барысында пауза қоюдың керегі жоқ. Оқушылардың назары белгілі бір элементте болып тұрғанда олар айтылған сөзді қабылдамайды. Әңгіменің мазмұнының дұрыстығы мазмұндаушының эмоционалдығына байланысты. Әңгімелеушінің немқұрайлығы аудиторияға таралып тыңдаушыларға көшеді. Керісінше мұғалімнің өзі тақырыпты түсіндіргенде шынайы көңілмен түсіндірсе, қызықты фактілер келтіріп оқушылардың бар назарын өзіне аударса, онда оқушылардың да қызығушылықтары оянып сабаққа белсенді қатысатын болады. Оқушылардың техникалық оқулықпен жұмыс істеп өздік жұмыс жасауы оқушылардың білімін бекітудің ең тиімді әдісі болып табылады. Кітаппен жұмыс істеу бұл оқушыдан бақылау алу және оқушының өздік білім алуына көмектеседі. Технология пәнінің мұғалімінің тәжірибесінде көрнекіліктер маңызды орын алады. Тақырыпқа байланысты затты көргенде ғана оқушыда нақты білімі қалыптасады. Көрнекілікті қолданғанда да оның қолдану әдісі болады. Мұғалім білуге міндетті ережелер:

Оқушылар нені қарайды, қандай мақсатпен қарайтынын түсіндіру керек;

Көрсетілген зат оқушылардың отырған оқушылардың барлығына көрінетіндей етіп ұйымдастырылуы керек;

Оқушылар ол затты тек ған көрмей, сезінуі керек;

Заттардың ерекшеліктері оқушыларға әсер ететіндей етіп тырысу керек.

Оқушыларға жұмыс барысын көрсетуде келесі әдістер қолданылуы керек:

Еңбек процесін жұмыс темпінде көрсету;

Оны баяулатып көрсету;

Әр әдістен кейін тоқтатып көрсету;

Жұмыс ритмінде еңбек процесін қорытындылап көрсету;

Оқушыларға үйретілген әдісті меңгергенін тексеру.

Жаттығуларды орындау барысында технология мұғалімі оқушыларды асықтырмай жұмыстарын көріп олардың қорытындысын бағалау керек. Өз бетімен жұмыс істеуді үйренудегі негізгі жолдар:

Әртүрлі техникалық құралдардың қолданылуы;

Инструктаждың қолданылуы;

Оқушылардың сызуларды өз беттерімен сызып талдауы;

Жұмыс режимдерін талдау;

Бақылау – өлшеу құралдарды өз беттерімен қолдана алуы;

Дайын болған жұмыстың сапасын өзі бағалай алуы.

Жазулар сабақтың басында ғана болуы керек. Егер сабақтың көп уақытын жазу алатын болса, онда оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуін тежейді. Оқушылар үшін тәжірибе көп болу керек. Тәжірибенің арқасында олардың білімі тереңдей түседі.
№4 тақырыбы: Технология мұғалімінің мектептегі міндеттері.

Оқу және сыныптан тыс іс- әрекет мазмұны. Мұғалімнің тұлғалық және кәсіби қасиеттері. Технология пәніне қойылатын талаптар.